84 Sosyal Bilgiler 8
8. sınıf Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitapları incelendiğinde ünite ve konuların tarih ve inkılap tarihi üzerinde yoğunlaĢtığı görülmektedir. 8. sınıf Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitabında çevre ve geri dönüĢüm konuları ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Diğer Dersler
Ġlköğretim 6., 7. ve 8. sınıflarda seçmeli ders olarak konulan tarım dersi temelde tarım uygulayıcısı değil ama tarım bilincine sahip, tarımın yaĢamsal ve ülkesel öneminin farkında olan, tarım uygulamaları hakkında da yeterli donanıma sahip genç bireyler yetiĢtirmeyi amaçlamaktadır [21].
Ġlköğretim ikinci kademe müfredatında, ilgili derslerin öğretim programları ve ders kitaplarında geri dönüĢüme yönelik bilgilerin yer aldığı ancak yetersiz olduğu görülmüĢtür.
85
ÇEVKO Vakfı, 2009-2010 eğitim öğretim yılı itibariyle, küçük bireylere eğiticileri aracılığıyla ulaĢmayı hedefleyerek, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylı,
“Gelecek Ġçin Geri DönüĢüm” projesini hayata geçirmiĢtir. “Gelecek Ġçin Geri DönüĢüm” projesi kapsamında uygulanan “Eğiticinin Eğitimi Programı” ile ambalaj atıklarının geri kazanımı konusunda bilgi ve tecrübelerini eğiticilerle paylaĢmaya baĢlamıĢtır.
Türkiye genelinde uygulanmakta olan “Eğiticinin Eğitimi Programı” ÇEVKO Vakfı’nın iĢbirliği içinde bulunduğu belediyelerdeki, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplandığı noktalarda yer alan ilköğretim okullarını kapsamaktadır. Yıllık olarak hazırlanan planlar doğrultusunda illerde seminerler organize edilmektedir. Her ilde Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü iĢbirliğiyle, ambalaj atıklarının ÇEVKO Vakfı iĢbirliği ile kaynağından ayrı toplandığı noktalarda yer alan okullardan ikiĢer eğitici seminer yerine davet edilmektedir. Burada gerçekleĢtirilen seminerlerde ÇEVKO Vakfı yetkilileri tarafından sahip olunan bilgi ve tecrübeler eğiticilere aktarılmaktadır. Seminerde geri kazanım konusunda detaylı olarak bilgilendirilen eğiticilere kendilerine yardımcı olabileceği düĢünülen eğitim setleri, CD’ler ve kitaplar takdim edilmektedir. Seminer sonunda eğiticilerden öğrenci sayıları alınmaktadır. Okul kitaplarının hazırlanmasının ardından seminere katılan tüm okulların ilk kademe öğrencilerine okul kitapları gönderilmektedir. Bu kitapların okullara ulaĢmasının ardından seminere katılan eğiticiler okullarında bulunan bütün 1., 2., 3., 4. ve 5. sınıf öğrencilerine, ambalaj atıklarının çöp olmadığı, bu atıkların her birinin geri dönüĢebilen doğal bir kaynak olduğu bilgilerini aktarmaktadır. Çocuklara, bu atıkları nasıl ayrı biriktirerek geri kazanımı baĢlatacakları bilgisi verilmektedir. Geri kazanım sürecinde, geri dönüĢen ambalajların çevreye ve ekonomiye sağladığı yararlar anlatılıp; öğrencilerin geri kazanıma verecekleri ufacık desteğin bile, ne kadar büyük ve faydalı sonuçlar doğuracağı aktarılmaktadır. Bu eğitimlerin ardından da okullara yerleĢtirilen geri kazanım kumbaralarıyla, öğrencilere aktarılan bilgilerin uygulanabilir olması amaçlanmaktadır. Kumbaraların yerleĢtirilmesinin ardından belediyelerin ambalaj atıkları toplama araçlarıyla, kumbaralarda biriken ambalaj atıkları düzenli aralıklarda toplanıp, ambalaj atığı toplama ve ayırma merkezlerine götürülmektedir. Okullarda, eğitimle baĢlayan geri kazanım süreci, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanarak, geri dönüĢüme sevk edilmesinin ardından, yeni ürünler elde edilmesiyle tamamlanmaktadır.
86
2009-2010 Eğitim-Öğretim Yılı’nda pilot uygulama ile Adapazarı’nda baĢlatılan
“Eğiticinin Eğitimi Programı” sırasıyla Ġzmir, Konya, Ġstanbul, Antalya, Muğla, Aydın, Manisa, Tekirdağ, Yalova, Ankara, Afyonkarahisar, Mersin, Adana ve Gaziantep illerinde hayata geçirilmiĢtir. Bu illerde gerçekleĢen semineler sayesinde 653 okuldan 1.185 eğiticiye ulaĢılmıĢtır. UlaĢılan eğiticiler sayesinde 318.287 öğrenciye eğiticileri tarafından geri kazanım eğitimi verilmesi sağlanmıĢ olup, bu öğrencilerin tamamına yaĢ gruplarına göre hazırlanmıĢ olan eğitim kitapları teslim edilmiĢtir [39].
Ücretsiz Dağıtılan Kitaplar Ġçin Geri DönüĢüm Projesi
1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanununun 53. Maddesi; "Milli Eğitim Bakanlığı kendisine bağlı eğitim kurumlarının eğitim araç ve gereçlerini, geliĢen eğitim teknolojisine ve program ve metodlara uygun olarak sağlamak, geliĢtirmek, yenileĢtirmek, standartlaĢtırmak, kullanılma süresini ve telif haklarını ve ders kitabı fiyatlarını tespit etmek, paralı veya parasız olarak ilgililerin yararlanmasına sunmakla görevlidir." hükmü doğrultusunda [24];
2003-2004 eğitim ve öğretim yılından itibaren ilköğretim öğrencilerine,
2006-2007 eğitim ve öğretim yılından itibaren ortaöğretim öğrencilerine,
2009-2010 eğitim ve öğretim yılından itibaren Açıköğretim, Ġlköğretim ve Ortaöğretim öğrencileri ile okuma yazma bilmeyen yetiĢkinlere, ücretsiz olarak ders kitabı verilmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı, ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine ücretsiz verdiği ders kitaplarından kullanılmayacak durumda bulunanları gelen talepler üzerine geri toplayarak ekonomiye kazandırmayı planlamaktadır. KullanılmıĢ kitap ve defterlerini geri vermek isteyenler bunları her yıl Haziran sonuna kadar okul idarelerine teslim edeceklerdir. Toplanacak kitap ve defterlerin satıĢ yetkisi Ġlçe Milli Eğitim Müdürlüklerine verilecektir. Toplanan kitapların geri dönüĢümünün sağlanması ile her okul topladığı kitap kadar gelir sağlayacaktır. Kullanılabilir durumdaki kitaplar kütüphanelere konulacak geri kalanın geliri maddi durumu iyi olmayan öğrencilerin ihtiyaçlarını karĢılamak üzere satılacaktır.
Çevre Uyum Projesi (EKO-OKULLAR)
87
Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı (FEE) koordinasyonunda yürütülen “Eko-Okullar Projesi” 1995 yılından itibaren Türkiye Çevre Eğitim Vakfı (TÜRÇEV) tarafından ülkemizde uygulanmaya baĢlamıĢtır.
14.10.1999 tarihinde T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ile T.C. Çevre Bakanlığı arasında imzalanan “Çevre Eğitimi” konularında yapılacak çalıĢmalara iliĢkin iĢbirliği protokolü çerçevesinde “Eko-Okullar Projesi” devam etmektedir.
Öğrencilerin çevreye iliĢkin konuların önemini kavramalarını, doğal kaynak tüketimini azaltarak (enerji, su tasarrufu yaparak, atıkları yeniden değerlendirerek) çevrenin daha etkin korunacağını öğrenmelerini ve tüketim alıĢkanlıklarını değiĢtirmelerini amaçlayan projenin hedef kitlesi ilköğretim okullarındaki öğrenciler, öğretmenler ve yöneticilerdir.
Proje kapsamında proje okullarındaki öğretmen ve yöneticilerle birlikte her yıl proje değerlendirme seminerleri yapılmaktadır. Bu seminerlerde il uygulamaları ve baĢarılı örneklerle ilgili deneyimler paylaĢılmakta ve gelecek yıllarda yapılacak çalıĢmalar belirlenmektedir. Proje yaparak ve yaĢayarak çevre eğitimini hedeflemektedir.
Proje halen Ankara, Antalya, Aydın, Bartın, Bilecik, Bursa, Denizli, Diyarbakır, EskiĢehir, Giresun, Ġstanbul, Ġzmir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Mersin, Muğla, Sakarya, Tekirdağ, Trabzon, Van illerinde 93’ü YeĢil Bayraklı olmak üzere 159 ilköğretim okulunda yürütülmektedir [40].
Küçük ġeyler Doğayı Yeniler Çevre Eğitim Projesi
Amacı, teknolojik geliĢmeler ve hızlı ĢehirleĢme sebebiyle toprak ile bağlarını kaybeden genç kuĢakları, “Sürdürülebilir Tüketim”, “Yenilenebilir Kaynaklar” ve “Atık Yönetimi” konularında bilgilendirerek sağlıklı bir çevrede yaĢama, doğayı koruma, atıklar ve geri dönüĢüm konusunda bilinçlendirme olan bu proje Milli Eğitim Bakanlığı Ġlköğretim Genel Müdürlüğü ve TETRA PAK Paketleme San. Ve Tic. A.ġ. tarafından 2005 yılından bu yana yürütülmektedir.
Projenin Hedefleri:
Çocuklara çevre bilincinin aĢılanması,
“Yenilenebilir Kaynaklar” ve “Sürdürülebilir Tüketim” kavramlarının öğretilmesi,
Atık yönetiminin anlatılması ve uygulamasının teĢvik edilmesi,
88
Öğrenciler aracılığı ile ailelere çevreye duyarlı olunması mesajının iletilmesidir.
Proje kapsamında Aralık 2009 tarihine kadar; Ġstanbul'da 434 okulda 428.000 öğrenciye, Ankara'da 20 okulda 34.216 öğrenciye, Diyarbakır'da 26 okulda 37.368 öğrenciye, Ġzmir'de 91 okulda 78.512 öğrenciye, Bursa'da 56 okulda 66.189 öğrenciye, Antalya'da 54 okulda 58.527 öğrenciye, Adana'da 52 okulda 56.325 öğrenciye, Konya'da 55 okulda 56.560 öğrenciye eğitim verilmiĢtir [40].
YeĢil Kutu Projesi
21 Aralık 2005 tarihinde T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Bölgesel Çevre Merkezi, Doğa Derneği ve KuĢ AraĢtırmaları Derneği arasında imzalanan protokol ile “YeĢil Kutu Çevre Eğitim Projesi” yürürlüğe girmiĢtir. Bu projenin hedefleri arasında;
Öğrenci, öğretmen ve toplumun diğer üyelerinin çevre bilincini arttırmak,
Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma için çevre eğitimi alanında kapasite oluĢturmak, yöntem bilgisi aktarmak ve daha ileri geliĢmeler için temel atmak,
Türkiye'de sürdürülebilir kalkınma için eğitim alanında var olan durumu değerlendirmek ve gereksinimleri belirlemek,
Projede yer alacak öğretmen, öğrenci ve toplumun diğer üyelerinin yerel ve küresel sürdürebilir kalkınma konularıyla ilgili olarak çevre bilincini arttırmak,
Öğretmenlerin öğretme ve öğrenmede yeni yaklaĢımlar geliĢtirebilme kapasitelerini artırmak ve sonuçları yerel, ulusal ve uluslararası düzeye yaymaktır.
Bu kapsamda bugüne kadar yapılan çalıĢmalarla, YeĢil Kutu Çevre Eğitim Projesi’nin ürünü olan YeĢil Kutu Eğitim Kitinin yenilenen ilköğretim programları ile Türk Milli Eğitim Sisteminin genel ve özel amaçlarına ve ülkemizin gereksinimlerine uyumu sağlanmıĢ ve 3-5 Eylül 2007 tarihleri arasında, 38 ilden seçilen gönüllü 101 öğretmenin katılımıyla, YeĢil Kutu Çevre Eğitim Semineri düzenlenmiĢtir [17].