Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ―Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları Kılavuzu‖ projelerde uyulması gereken standartları anlatmak ve

41

planlamalara yön vermek amacıyla geliĢtirilmiĢtir. Yeni yapım, ek bina ya da tadilatı planlanan tüm eğitim yapılarının projelendirilme aĢamasında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan ihtiyaç programlarına, yürürlükte bulunan ilgili bütün yönetmeliklere, Çevre ve ġehircilik Bakanlığı‘nın yürürlükteki diğer mevzuatına ve ―Eğitim Yapıları Asgari Tasarım Standartları Kılavuzu‖na uyulması gerektiği belirtilmektedir.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan kılavuzda, genel olarak eğitim yapıları Ģu baĢlıklar altında irdelenmektedir:

1. Afetlere iliĢkin kurallar: Buna göre, eğitim yapılarının, doğal afetlerin etkilerine karĢı dayanma testleri yapılmalıdır ve eğitim yapılarının öğrenciler için tehlikeli olabilecek koĢulları ve ‗Afet Planı‘nı içeren bir master planı olmalıdır.

2. Yönetmeliklere, kanunlara ve ilgili oda Ģartlarına uygunluk: Yeni bina, ek bina veya tadilatı planlanan tüm eğitim yapılarının planlanmasında ilgili kanun, yönetmelik ve oda Ģartlarına uyulması gerekmektedir.

3. Arazi ve Ġmar Standartları:

 Eğitim yapılarına konu olan her tür ve ölçekteki imar ve yakın çevresi için ―Ġmar Planı Verileri‖ temin edilmelidir. Ġmar planı verilerinin elde edilmesindeki amaç, yatırımın gerçekleĢmesine uygun olan arazi kullanımına sahip olunması ve yatırıma konu alanın eğitim alanı olarak tahsis edilmesinin belirlenmesidir.  UlaĢım sisteminin bir parçası olan otopark planlanmasında, araçlar için park

yerleri, araç sayısı, otopark büyüklüğü, eriĢilebilirliği, araç giriĢ ve çıkıĢ düzenine dikkat edilmelidir. Eğitim yapısına en az iki adet motorlu araç ulaĢım yolu sağlanmalıdır. Benzer Ģekilde eğitim yapılarının kendi içsel eylemleri çerçevesinde giriĢ ve çıkıĢlarının, personel araç trafiği, yaya trafiği, lojistik giriĢ ve çıkıĢlarının da önceden öngörülmesi ve bu çerçevede ulaĢım tespitlerinin yapılması gerekmektedir.

 Eğitim yapısı faaliyete geçtiğinde, arsa çevresindeki yaya ve araç yollarının, yaya ve araç trafiğini düzenleyici iĢaret, yönlendirme ve sinyalizasyona sahip olması için gerekli planlama yapılmalıdır.

4. Arazi Standartları:

 Arsa ve araziye iliĢkin mülkiyet bilgi ve belgelerinin elde edilmesi gerekmektedir. Arazilerin depremselliğinin yanı sıra, yer altı yapısı, heyelan

42

durumu, toprak yapısı, yer altı su seviyeleri gibi pek çok jeolojik veya jeofizik veriler, baĢlangıç maliyetinin önemli bir kısmını oluĢturan yapı maliyetlerini belirleyeceğinden, arazinin önceden zemine bağlı olası risk ve maliyetlerinin bilinmesi gerekmektedir.

 Arsa hiçbir Ģekilde daha önce tespit edilmiĢ fay hattı, taĢkın sahası, toprak kayması ve yüksek yangın riski olan bir yerde seçilmemelidir.

 Arsadaki toprak kimyasalında hiçbir Ģekilde tehlikeli madde ve atık bulunmamalıdır.

 Arsa içerisinde, koĢullar gereği kuyu suyu kullanımı veya fosseptik yapımı gerektiği durumlarda, ilgili mevcut yönetmeliklere uyulmalıdır.

 Arazinin mevcut durumu hakkında değerlendirme yapabilmek amacıyla, Belediyeler veya diğer kuruluĢlarda halihazırda bulunan haritalar kullanılmalıdır. Ġncelemeye konu arazilerin; eğim düzeyinin az olması, üzerinden enerji nakil hattı (yüksek gerilim hattı) geçmemesi, gürültü ve çevre kirliliğinden uzak olması tercih edilmelidir.

 Arazi üzerinde yer alan dik yamaç, Ģev, dere, tarımsal faaliyetler gibi fiziksel özelliklerin detaylı bir Ģekilde belirlenmesi gerekmektedir. Tüm bu verilere olumsuz cevap veren taĢınmazlar üzerine kesinlikle eğitim yapısı planlanmamalıdır.

 Eğitim yapıları için kullanılacak arazilerin mümkün olduğunca yapılaĢmaya müsait kare veya dikdörtgen formda olması eğitim yapıları için önemlidir.  Arsa içerisinden hiçbir Ģekilde yüksek gerilim hattı geçmemelidir.

 Arazi ve yakın çevresinde mimari çalıĢmalara yön verecek, manzara, hakim rüzgar yönü, güneĢlenme ve aydınlanma imkanı, nem gibi hususların belirlenmesi önemlidir.

5. Yer seçim kriterleri:

Eğitim yapıları için gerekli olan yer seçim kriterleri Ģu Ģekildedir:

 YerleĢim birimlerine yakın olması,  Trafik yoğunluğundan az etkilenmesi,

43

 Havaalanı, demiryolu, otoyol, fabrika gibi eğitimi engelleyici gürültü kaynaklarına uzak olması (ölçülen ses düzeyi 95 desibelden yüksek olmamalıdır),

 Çevresel olumsuz faktörlerden uzak olması (çöp, toz, yetersiz aydınlanma, vb)  Yakın ve orta vadede geliĢme potansiyeli yüksek bir bölgede olması,

 Elektrik, doğalgaz, su, kanalizasyon gibi altyapısının planlanmıĢ olması,  Nüfus yoğunluğu bulunan alanlara yakın olması.

6. Arazi büyüklüğüne iliĢkin standartlar:

 Ülkemizdeki arazi büyüklükleri ve öğrenci popülasyonu düĢünüldüğünde, özellikle yerleĢimin yoğun olduğu ve yeterli parsel büyüklüğünün bulunmadığı yerleĢkelerde ihtiyaç duyulan arazi büyüklüğünün belirlenmesi için öğrenci baĢına düĢen açık-kapalı alan en az 15 m2/öğrenci sayısı olarak hesaplanacaktır. Eğitim binası taban oturma alanının toplam arsa alanına oranı %35‘ten büyük olmayacaktır.

 Arsa alanının %65‘i yeĢil alan, açık alan ve oyun alanları olarak planlanacaktır. Açık alan kullanımı içerisinde; ―Okul Bahçeleri Düzenleme Ġlkeleri‖ne uygun olarak yeterli büyüklükte tören alanı, sert zemin, amfi tiyatro, gezinti yolları, tel örgülerle çevrili açık spor sahaları, geleneksel çocuk oyunlarına uygun alanlar ayrılmalı, öğrenci ve öğretmenler için oturma grupları çevre peyzajı birlikte düĢünülmelidir. Eğitim yapılarının planlama aĢamasında yeterli yeĢil alan, açık kapalı spor alanları ile oyun alanları ayrılmalıdır.

7. Genel Tasarım Standartları

Genel tasarım standartları genel olarak Ģu konuları içermektedir:

 Eğitim yapılarının, günümüz ve gelecek nesilleri içine alan, çevre, ekonomi ve toplum arasında akılcı bir denge kuran bir mimariye sahip olması gerekmektedir.  Eğitim yapılarının yeri, kullanıcının konfor gereksinimi, binanın yönlendirilmesi, ulaĢım ağının kurulması gibi aĢamalarda eğitim öğretim amaçlı doğru tasarım kararlarının alınmasında önemlidir. Mimariyle oluĢturulan yapay çevre, doğal sistemlerin bir parçası olmalıdır.

 Eğitim yapılarının tasarım sürecine, eğitim yapısının aktif kullanıcısı olan öğrencilerin dahil edilmesi, onlara sosyal ve çalıĢma sürecinde kendi beklentilerini ifade etmeleri sağlanmalıdır.

44

 MEB‘e bağlı okulların toplum tarafından kullanılması ve cazibe merkezi haline getirilmesi hedeflenmektedir. Bu açıdan okul saatlerinde öğrencilere okul saatleri dıĢında halkın kullanımına açık olmalıdır.

 Modern inĢaat tekniklerinden sonuna kadar yararlanılmalı, maliyeti azaltıcı sistemler üzerinde durulmalıdır.

 Gelecekteki değiĢimlere imkân vermesi için esneklik ve uyarlanabilirlik herhangi bir okulun tasarımında anahtar gereksinimlerdir. OluĢacak akustik sorunlar için önlem alınarak, kayar / katlanır hareketli kapı ve duvarlarla binada esneklik sağlanabilir.

 Tasarımcılar, gelecekte okulun kolayca geniĢletilmesi veya aynı projenin farklı arazilerde de uygulanabilmesi için değiĢik ölçüler sunmak adına, genel bina formları kullanabilirler.

 Konfor, etkin bir öğretim ve öğrenim için önemlidir. Öğrenci ve eğitimcilerin konforuna yönelik detaylar, tasarımın bütününde göz önüne alınmalıdır.

 Eğitim yapılarının sürdürülebilir olması için genel hatlarıyla öncelikli beĢ temel ilke üzerine kurulu olmaları önerilmektedir; Sağlıklı Yapay Çevre, Yeterli ve Verimli Enerji Sistemleri, Çevre Duyarlı Yapı Malzemeleri, Çevre Duyarlı Form, Akıllı Tasarım.

8. Tasarım Standartları

Tasarım standartları oluĢturulurken iklim gibi fiziksel etkenler göz önünde bulundurulmalıdır. Buna göre Türkiye‘de 4 farklı iklime göre farklı projelerin olması gerekmektedir. Bu iklim tipleri soğuk, ılık, sıcak, sıcak ve kuru iklimlerdir. Buna göre tasarımlar gerçekleĢtirilirken yerleĢme ve yönlendirme kurgulanmalıdır. Bu süreçte bölgelerin güneĢ, rüzgar, nem ve yağıĢ özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Okulların mimari tasarımında genel olarak kullanılacak bütün ürünlerde; CE belgeli olacaktır. Kullanılacak tüm malzemelerde EPD sertifikası belgesine sahip olanlar ve TS EN ISO 14001 sertifikalı olanlar tercih edilecektir.

Engelliler için eğitim yapıları tasarımında Eğitim Kurumlarının UlaĢılabilirlik Kılavuzuna, ADA (American Disabilities Act) (Engelliler Hareketi) kıstaslarına uyulmalıdır. Eğitim yapıları her türlü engellinin (görsel, iĢitsel ve bedensel) eriĢimine imkân sağlayan özelliklere sahip olmalıdır (MEB, 2015).

45

Engelliler hakkındaki kanunun amacı; engellilerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını teĢvik ve temin ederek ve doğuĢtan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eĢit koĢullarda tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve engelliliği önleyici tedbirlerin alınması için gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamaktır (Koca, 2010). Yapılarda Özürlülerin Kullanımına Yönelik Proje Tadili Komisyonları TeĢkili, ÇalıĢma Usul ve Esasları‖ hakkındaki yönetmeliğin amacı ise, özürlülerin ulaĢımı ve kullanımına uygun olmayan yapıların uygun Ģekle getirilmesine yönelik proje değiĢiklik taleplerinin değerlendirilmesi için oluĢturulacak komisyonun teĢkili, çalıĢma usul ve esasları ile engellinin kullanımından sonraki sürece iliĢkin hususları belirlemektir. Buna göre yapılacak olan proje tadilatı, yapının güvenliğini tehlikeye sokmayacak Ģekilde, engellilerin ihtiyaç duyduğu fiziksel ve mimari değiĢiklikleri ifade eder (MEB Mevzuat, 2006)

Genel tasarım standartlarına iliĢkin bütün standartlar gözlem formunda yer aldığı için ayrıca bu alanda belirtilmemiĢtir (Ek 2).