Meyve Ve Sebze Tarımı

Sivas İli’nin farklı topografya ve iklim özelliklerine sahip olması ilde farklı türde sebze ve meyve üretimine imkan tanımaktadır. Ancak yükseltinin çoğu yerde 1200 metrenin üzerine çıkması ve ilin bir büyük kesiminde karasal iklim koşullarının egemen olması meyve ve sebze tarımını sınırlandırmıştır. Bu nedenle ilde meyve ve sebze tarımı daha çok iklimin nispeten ılımanlaştığı vadi tabanları ile yükseltinin az olduğu kesimlerde yapılmaktadır.

Sivas İl Tarım Müdürlüğü 2013 yılı verilerine göre üzerinde tarım yapılan 802.083 ha. alanın sadece % 0,5 (3.379 ha.)’inda meyve ve sebze tarımı gerçekleştirilmektedir. 3.379 alanın 2.654 ha. (% 78,6)’ında meyve, 725 ha. (% 21,4)’ında ise sebze tarımı gerçekleştirilmektedir.

2013 yılı TÜİK bitkisel üretim istatistiklerine göre Sivas İli’nde ekim alanı olan ve üretimi gerçekleştirilen başlıca meyveler anason, Antep fıstığı, armut, ayva, badem, ceviz, çilek, çörekotu, dut, elma, erik, fındık, iğde, kayısı, kızılcık, kimyon, kiraz, şeftali, üzüm ve vişnedir. Adı geçen meyvelerin toplam ağaç sayısı 1.059.114 adet olup bu ağaçlardan 17.497 ton meyve üretilmiştir (Tablo 3.13).

Sivas İl genelinde en fazla yetiştirilen meyve türü kayısıdır. İlde kayısı üretimin bu kadar yaygın olmasında üretimin en fazla gerçekleştiği Gürün ve Divriği ilçelerinde akarsular tarafından derin bir şekilde yarılmış vadilerin bulunması ve bu alanların kış aylarında etkili olan olumsuz iklim şartlarına karşı korunaklı alan olması, yine bu ilçelerin çevresine göre çukurda kalması ve Türkiye’nin önemli kayısı üreticisi konumunda olan Malatya İli ile komşu olması etkilidir. İldeki toplam ağaç sayının % 31,7’sini oluşturan 335.750 ağaçtan toplam 4.327 (24,7) ton kayısı üretimi gerçekleştirilmiştir (Tablo 3.13).

Tablo 3.13: Sivas İli’nde Meyve Türlerine Göre Ağaç Sayıları ve Üretimi (2013). Meyve Arazi Miktarı _(da) %'si Ağaç Sayısı %'si Üretim (Ton) %'si

Anason 200 0,7 200 0,0 16 0,1 Antep Fıstığı 56 0,2 53.290 5,0 223 1,3 Armut 1.326 4,6 95.368 9,0 1.303 7,4 Ayva 41 0,1 7.161 0,7 88 0,5 Badem 102 0,4 6.100 0,6 3 0 Ceviz 1.482 5,1 55.875 5,3 1.189 6,8 Çilek 10 0,0 10 0,0 4 0 Çörekotu 1.200 4,1 1.200 0,1 180 1,0 Dut 61 0,2 10.515 1,0 146 0,8 Elma 5.979 20,7 257.615 24,3 4.238 24,2 Erik 1.062 3,7 74.235 7,0 965 5,6 Fındık 29 0,1 2.610 0,3 11 0,1 İğde 0 0,0 2.250 0,2 17 0,1 Kayısı 12.239 42,4 335.750 31,7 4.327 24,7 Kızılcık 0 0,0 1.100 0,1 9 0,1 Kimyon 750 2,6 750 0,0 60 0,3 Kiraz 478 1,7 41.410 3,9 397 2,3 Şeftali 31 0,1 5.950 0,6 85 0,5 Üzüm 2.045 7,1 2.045 0,2 2.960 16,9 Vişne 1.784 6,2 105.680 10,0 1.276 7,3 Toplam 28.875 100,0 1.059.114 100,0 17.497 100,0

Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden derlenmiştir.

Kayısı’dan sonra üretimi en fazla gerçekleştirilen meyve elmadır. İldeki toplam ağaç sayısının % 24,3’ünü oluşturan 257.615 ağaçtan 4.238 (% 24, 2) ton elma üretilmiştir (Tablo 3.13). Neredeyse ilçelerin tamamına yakınında üretimi gerçekleştirilen elma üretminin bu kadar yaygın olmasında sıcaklık isteğinin az olması etkilidir.

Sivas’ta üretimi yaygın olarak gerçekleştirilen meyvelerden biri de üzümdür. Toplam ağaç sayısının % 0,2 (2.045)’sini oluşturan ağaçtan toplam meyve üretiminin % 16,9 (2.960 ton)’u kadar üzüm üretilmiştir (Tablo 3.13). Toplam ağaç sayısı içerisindeki payının az olmasına rağmen üretimin fazla olmasında birim alanda elde edilen verimin yüksek olması etkilidir. Üzüm asmasının düşük sıcaklıklara dayanıklı olması ilde yetişme olanağı bulmasında etkili olmuştur. Daha çok Gürün, Gemerek

ve Divriği’de üretimi gerçekleştirilen üzüm ayrıca Koyulhisar ve Suşehri’nde de yetiştirilmektedir.

Üzümden sonra üretimi fazla olan diğer meyveler ise sırasıyla armut, vişne ve cevizdir. Bu meyvelerden ağaç sayısı 95.368 olan armudun yıllık üretimi 1.303 tondur. Ağaç sayısı 105.680 olan vişnenin yıllık üretimi 1.276 ton, 55.875 ağaç sayısı olan cevizin yıllık üretimi ise 1.89 tondur (Tablo 3.13).

Sivas İli’nde meyve üretiminin ilde bulunan ağaç sayısına göre az olmasında mevcut meyve ağacı sayısının büyük bir bölümünün meyve vermeyen yaşta olmasından kaynaklanmaktadır. Bu durumun en önemli sebebi ise üreticilerin meyveciliği daha çok tarla tarımı ve hayvancılık faaliyetlerinin yanında ek iş olarak görmesinden kaynaklanmaktadır. Dolaysıyla ilde meyve üretimi ticari amaçtan ziyade ihtiyacı karşılamaya yönelik gerçekleştirilmektedir. Nitekim araştırma sahasında yapmış olduğumuz arazi gözlemlerinden de vardığımız sonuca göre meyve üretimi daha çok ihtiyacı karşılamaya yönelik olarak yapıldığı için tek tip (mono kültür) ürün yerine birden fazla ağacın bir arada olduğu meyve bahçelerine yaygın olarak rastlanılmıştır (Fotoğraf 3.3).

Fotoğraf 3.3: Suşehri-Akıncılar Karayolu Üzerinde Bulunan Karışık Meyve Ağaçlarının Bulunduğu Bir Bahçe.

Sivas İl Özel İdaresi’nin sertifikalı meyve fidanı dağıtımı, bodur ve yarı bodur elma tesisi gibi meyvecilik projeleri ile ilde meyvecilik son yıllarda önemli yol kat etmiştir (Orta Anadolu Kalkınma Ajansı, 2011: 69).

Sivas İli’nde 2013 yılı verilerine göre tarım yapılan arazilerin % 0,1 (799 ha.)’inde çeşitli sebzelerin üretimi gerçekleştirilmektedir. Tıpkı meyvecilikte olduğu gibi sebze üretimi de ticari amaçtan ziyade ailelerin kendi ihtiyaçlarını karşılamak ve ek gelir getirici olarak yapılmaktadır. İhtiyaç fazlası yetiştirilen ürünler ise il içerisindeki küçük pazarlarda ek gelir elde etmek amacıyla satılmaktadır. İlde daha çok vadi tabanları ile sulamanın yaygın olduğu alanlarda yürütülen sebzecilik faaliyetleri önündeki en büyük engel olumsuz iklim koşullarıdır. İl genelinde kış döneminin uzun yaz döneminin ise kısa olması ve düşük sıcaklık değerleri ilde sebzeciliğin gelişmesini engellemiştir.

Toplam 7.993 da. olan ekim alanlarından 27.579 ton üretimin gerçekleştirildiği Sivas İli’nde 22 sebze çeşidi yetiştirilmekte olup, bu ürünlerin içerisinde en fazla ekim alanına ve üretime sahip sebze kavundur (Fotoğraf 3.4). Toplam sebze ekim alanlarının % 37,3 (2.985 da.)’ünü oluşturan kavunun toplam sebze üretimi içerisindeki payı % 43,2 (11.909 ton)’dir (Tablo 3.14).

Tablo 3.14: Sivas İli’nde Sebze Türlerine Göre Ekim Alanları ve Üretimi (2013).

Sebze Ekiliş Alanı _(da.) %'si Üretim (Ton) %'si

Balkabağı 80 1,0 377 1,4 Biber 212 2,6 448 1,6 Dereoto 1 0,0 1 0,0 Domates 1.202 15,0 5.017 18,2 Fasulye 694 8,7 1.194 4,3 Havuç 25 0,3 62 0,2 Hıyar 467 5,8 2.606 9,4 Ispanak 21 0,3 40 0,1 Kabak 480 6,0 188 0,7 Karpuz 650 8,1 2.820 10,2 Kavun 2.985 37,3 11.909 43,2 Lahana 212 2,7 1.041 3,8 Marul 38 0,5 75 0,3 Maydanoz 6 0,1 3 0,0 Nane 15 0,2 8 0,0 Patlıcan 17 0,2 78 0,4 Pırasa 24 0,3 44 0,2 Roka 1 0,0 1 0,0 Sarımsak 5 0,1 8 0,0 Soğan 775 9,7 1.532 5,6 Şalgam 45 0,6 12 0,0 Turp 38 0,5 115 0,4 Toplam 7.993 100,0 27.579 100,0

Kaynak: TÜİK bitkisel üretim istatistiklerinden derlenmiştir.

Sıcak ve ılık iklim isteği olan kavun üretimi Sivas İli’nde en fazla ilin kuzeydoğusunda yer alan Akıncılar İlçesi’nde gerçekleştirilmektedir. İlçenin çevresine göre alçakta kalmasından dolayı ılıman bir iklime sahip olması ve Kelkit Vadisi’nin Kelkit Çayı tarafından derince yarılması sonucu soğuk rüzgarlara kapalı olması bu alandaki kavun üretiminin başlıca sebeplerindendir. Sivas İli’ndeki kavun üretiminin tamamına yakınının (10.400 ton) gerçekleştirildiği Akıncılar’da her yıl ağustos ayının son haftası ve eylül ayının ilk haftasında “Kavun Festivali” gerçekleştirilmektedir (www.akincilar.gov.tr). Akıncılar’dan sonra kavun üretiminin en fazla yapıldığı bir diğer ilçe ise Suşehri’dir.

Sivas İli’nde kavundan sonra ekim alanı ve üretimi en fazla olan sebze domatestir. Toplam sebze alanlarının % 15 (1.202 da)’inde ekimi yapılan domatesin

toplam sebze üretimi içindeki payı % 18,2 (5.017 ton) kadardır (Tablo 3.14). Hemen hemen tüm ilçelerde üretimi yapılan domatesin en fazla ekim alanının olduğu ve en fazla üretimin yapıldığı ilçe kavunda olduğu gibi Akıncılar ve Suşehri ilçeleridir. İklim ve topografya şartlarına bağlı olarak domates ekim alanlarının % 64’ü (767 da.) ve üretimin % 57’si (2.873 ton) bu iki ilçede toplanmıştır.

Domatesten sonra ilde ekim alanı en fazla olan sebzeler sırasıyla soğan, fasulye ve karpuzdur. Sebze ekilen alanların % 9,7 (775.da)’sinde üretimi yapılan soğanın toplam sebze üretimi içindeki payı % 5,6 (1.532 ton)’dır. Soğandan sonra en fazla ekim alanına sahip olan fasulyenin sebze ekim alanı 694 da. ( % 8,7) ve üretim miktarı 1.194 ton ( % 4,3), karpuzun ise ekim alanı 650 da. ( % 8,1) ve üretimi ise 2.820 ton ( % 10, 2)’dur (Tablo 3.14). Bu ürünlerden soğanın üretimi Suşehri, Koyulhisar, Şarkışla, Gemerek ve Yıldızeli ilçelerinde gerçekleştirilirken, sulanabilen alanlarda yetiştirilebilen fasulyenin üretimi tüm ilçelerde yapılmakla birlikte en fazla Suşehri, Yıldızeli, Koyulhisar ve Divriği ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Karpuzda ise en fazla ekim alanı ve üretime sahip ilçe Akıncılar ve Suşehri ilçeleridir. Bu ilçelerden sonra Gemerek, Divriği ve Koyulhisar ilçelerinde de karpuz üretimi yapılmaktadır.

Bu ürünlerden başka önemli miktarda biber (448 ton), balkabağı (377 ton) ve turp (115 ton) gibi sebzelerin üretimi yapılmaktadır (Tablo 3.14).

3.3. HAYVANCILIK