Meydan Hamamı

Fotoğraf No: 124 - 143. İnceleme Tarihi: Nisan 2019.

Yeri: Trabzon ili Ortahisar ilçesine bağlı Kemerkaya Mahallesi, Meydan Hamam Sokak’ta yer almaktadır.

Yapım Tarihi: 19. Yüzyıl sonları. Yaptıran: Kazazzadeler.

Kitabesi: Yoktur.

Ayrıntılı Tanım: Trabzon ili Ortahisar ilçesine bağlı Kemerkaya Mahallesi, Maraş Caddesi, Meydan Hamam Sokak’ta yer almaktadır. Hamamın yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

Düz bir arazide yer alan yapı çifte hamam olarak inşa edilmiştir. Hamamın genel plan şeması bir “L” şeklindedir (Çizim 10). Erkekler bölümü doğu batı doğrultusunda, kadınlar bölümü ise kuzey güney doğrultuda uzanmaktadır. Her iki bölüm ise haçvari dört eyvanlı köşe havetli plan tipine sahiptir.(Fotoğraf 124).

Yapı malzemesi ağırlıklı olarak moloz taş malzeme olup, yapının beden duvarlarında moloz taş, kubbe, tonoz, kapı ve pencere sövelerinde kesme taş, iç beden duvar kaplamaları ve zemin döşemelerinde mermer malzeme kullanılmıştır.

Hamamın cephe özellikleri incelendiğinde; Hamamın bütün cepheleri yapılarla kapatılmış olup, sadece erkekler (Fotoğraf 125) ve bayanlar bölümüne girişler görülmektedir.

Hamamın iç mekân özellikleri incelendiğinde; çifte hamam olan yapının erkekler bölümüne giriş, soyunmalığın kuzey tarafından dikdörtgen, kesme taş söveli, sade kapı açıklığıyla sağlanmaktadır (Fotoğraf 126).

Soyunmalık iki katlıdır. Soyunmalık içerisinde sekiz adet sütun üst örtüyü taşımaktadır. Sütunlar belli bir seviyeye kadar taş devamı ise ahşaptır (Fotoğraf 127). Üst örtüsünde yüksek kasnaklı sekizgen bir aydınlık feneri bulunmaktadır. Kasnağın her cephesinde dikdörtgen iki kanatlı pencereler soyunmalığı

aydınlatmaktadır (Fotoğraf 128). Bunların yanı sıra üst örtü genel olarak ahşap kirişleme tavanla örtülmüştür. Soyunmalığın alt katında zeminden yükseltilmiş sedir şeklinde dinlenme yerleri, duvarlara ise eşya koymak için küçük ölçekli dolaplar yerleştirilmiştir (Fotoğraf 129). Bununla birlikte bölümün doğu ve kuzey duvarında olmak üzere iki adet niş bulunmaktadır (Fotoğraf 130). Bölümün üst katına ise kuzeydoğu tarafından ikili ahşap merdiven sistemiyle çıkılmaktadır (Fotoğraf 131). Üst kat balkon şekilde yapılmış olup, katı çepeçevre dolaşan ahşap korkuluklar yer almaktadır. Bu katta beş adet soyunma hücresi bulunmaktadır (Fotoğraf 132). Zemini fayans döşeli olan bölümün duvarlarının bir kısmı ve üst kat olmak üzere tamamen ahşap kaplanmıştır. Soyunmalığın güneyinde iki tane dikdörtgen mekan bulunmaktadır. Bu mekânlardan doğu taraftaki ahşap malzemeyle kaplanmış olup, günümüzde kuaför olarak kullanılmaktadır. Batı taraftaki bölüm ise mutfak olarak kullanılmaktadır.

Soyunmalığın batı tarafından yarım daire kemerli basık, dar bir açıklıktan aralık bölümüne geçilmektedir (Fotoğraf 133). Aralık enine dikdörtgen bir şekilde olup, hafif eğimli olarak yapılmış, beton bir örtüye sahiptir. Bölümün kuzey tarafında tuvalet ve tıraşlık yerleri bulunmaktadır (Fotoğraf 134). Güney tarafına ise duvarla bölünmüş olup, kare bir mekan oluşturulmuş, bu mekanın güney duvarına bitişik olarak yapılmış bir merdivenle de üst örtüye çıkış sağlanmaktadır (Fotoğraf 135). Hamamın üst örtüye çıkışı sağlayan merdiven bulunmaktadır. Bölüm zemini belli bir seviyeye kadar fayans kaplı olup, geriye kalan ve üst tavan kısımları pvc kaplıdır. Bu bölümden hemen sonra yarım daire kemer şeklindeki basık bir kapı açıklıkla soğukluk bölümüne geçilmektedir (Fotoğraf 136).

Soğukluk iki kubbeli mekândan oluşmaktadır. Kubbelere pandantiflerle geçiş sağlanmıştır (Fotoğraf 137). Bölüme girişin hemen sağında metal malzemeden duş alma yeri bulunmaktadır. Bununla birlikte on dört adet kurnanın yer aldığı soğukluğun zemini ve duvarların bir kısmı mermer kaplı, geriye kalan kısımları sıvalı ve boyalıdır.

Soğukluk bölümünden geniş, basık bir açılıkla sıcaklık bölümüne geçilmektedir. Sıcaklık haçvari dört eyvanlı köşe hücreli planlıdır (Fotoğraf 138). Batı tarafında yer alan halvet hücrelerinin duvarları üst tavan kısmına kadar

çıkmaktadır. Bu hücrelere de girişler yarım daire kemer şeklindeki basık kapı açıklıklarıyla sağlanmaktadır. Ancak doğu tarafında yer alan halvet hücrelerinin duvarları belli bir yüksekliğe kadar çıkmaktadır. Sekizgen bir göbek taşının (Fotoğraf 139) yer aldığı sıcaklıkta on beş adet kurna bulunmaktadır. Zemini ve duvarları belli bir yüksekliğe kadar mermer kaplanmıştır. Bununla birlikte merkezdeki daha büyük olmak üzere her birimin üzeri kubbeyle örtülmüş, kubbe geçişleri pandantiflerle sağlanmıştır (Fotoğraf 140). Üst örtünün ağırlığını ise yarım daire kemerlerin oturduğu ikiz sütunlar taşımaktadır. Kubbe yüzeylerinde sıralı fil gözleri yer almaktadır (Fotoğraf 141).

Su deposuna girilememiştir.

Külhan bölümü ise yapının batısında kadınlar bölümüne daha yakın olarak bulunmaktadır. Hamamın ısıtımasında yakıt olarak ağırlıklı kömür kullanılmakta olup, bu işlemde kazanlı, motorlu bir kalorifer düzeniyle sağlanmaktadır (Fotoğraf 142).

Kadınlar kısmına ise girilememiştir (Fotoğraf 143).

Bugünkü Durumu: Kadınlar bölüme giremediğimiz hamamın Erkekler kısmı genel itibariyle sağlam şekilde olup, işlevine uygun şekilde aktif olarak kullanılmaktadır.

Tarihlendirme: Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen yapı hakkında Haşim Karpuz195 _{ve Şamil Horuluoğlu}196_{19. Yüzyılın sonlarında Kazazzadeler}

tarafından inşa ettirilmiş olduğunu söylemektedirler. Bununla birlikte oldukça sade bir özellik gösteren yapı hakkında kesin bir tarih belirtmek zordur. Ancak hamam katalogda bahsetmiş olduğumuz Hacı Arif Hamamı, Tophane Hamamı ve Alaca Hamamla aynı plan özellikleri göstermektedir. Bu hamamlarında farklı tarihlerde inşa edilmiş olması bu yapıyla benzerlik kurarak bir tarihlendirmeye gitmeyi zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla hamam hakkında herhangi tarihlendirme yapmak oldukça güç duruma girmektedir. Bu doğrulta da yukarıda vermiş

195 _{Haşim Karpuz, Trabzon…, s.67.} 196 _{Şamil Horuluoğlu, age., s.123.}

olduğumuz kaynakları dikkate alarak yapıyı 19. yüzyıl sonlarına tarihlendirebiliriz.

3.1.2. Günümüzde Mevcut Olmayan, Fakat Kaynaklarda Geçen