D. Tam Tefsir Çalışmaları
4. Mevlana Muhammad Eminü’l-İslâm
Mevlana Muhammad Eminü’l-İslâm Bangladeş’in meşhur alim ve İslâm düşünürlerindendir. İslâm dîninin tebliği için fedâkâr çalışmaları olan Muhammad Eminü’l-İslâm, 1932 yılında Kumilla ilinin Boruda ilçesinde bir soylu Müslüman ailesinde doğmuştur.354 İlk eğitimi kendi evinde annesinden Kur’an-ı Kerim öğrenerek başlamıştır. Sonra Kumilla Rahmet Gonj Medresenin baş öğretmeni Mevlana Abdur Rahman’dan ilmi kiraâti ve aynı medresede ilk eğitimi tamamlamıştır. İlk eğitimi bitirdikten sonra iki sene içinde Arapça, Farşça ve Urduca öğrenmiştir. Daha sonra 1947’de Dakka şehrinin meşhur dînî eğitim merkezi olan Boro Katara Êşrafü’l-Ulüm Medresesinde dinî ilimlerin çeşitli dalların üzerine üç senelik eğitim almıştır.
Bu medresede o dönemin ve bölgenin meşhur alimlerinden Mevlana Zafar Ahmad Usmani (ö.1974) ve Mevlana Şemsu’l-Hak Faridpuri’ (ö.1969) ile tanış olmuştur. Mevlana Eminü’l-İslâm, Mevlana Zafar Ahmad Usmani’den hadis kitabı Mişkatü’l-
mesabih’i okumuştur. Daha sonra Noakhali İslâmia Medresesi ve Dakka Alia
Medresesinden yüksek medrese eğitimini tamamlamıştır. 355 Yüksek eğitimini
352
Husain, Pobitro Kur’an Proçarer İtihaş o Bonganubader Şotoborşo, s. 200.
353
Odud, Bangla Vashay Kur’an Çorça: Utpotti o Kromobikaş, s. 271.
354
Muhammad Mahmudul Hasan, Hazret Maulana Eminü’l-İslâm Jibon o Şadona, Annur Publication, Dhaka 2003, s. 17.
tamamladıktan sonra 1955’ten 1957’ye kadar “
يوﺎﺤﻄﻠﻟ
رﺎﺛﻻا ﱐﺎﻌﻣ حﺮﺷ ثدﺎﺣا ﺞﻳ ﺮﲣ
” konu üzerine iki senelik araştırma yapmıştır.356Eğitimini tamamladıktan sonra 1959’da Dakka Navav Bari İslâmiye Medresesinde müderrislik hayatı başlamıştır. Bu medresede Mevlana Eminü’l-İslâm
Tefsîrü’l-Celâleyn okutuyordu. Böylece 1970’e kadar medresede öğretmenlik yapmıştır.
Aynı zamanda Dîn Bakanlığına bağlı olan Bangladeş İslâmik Vakfi gibi çeşitli kurumlarda çalıştı. Ülkenin içinde ve dışında sayısız camii, açık meydanlarda, radyo ve televizyonlarda dîni sohbetler ve vaazlar yaparak dinî tebliğ faaliyetlerini devam ettirdi. Türkiye dahil 15’ten fazla ülkeyi ziyaret eden bu ilim hayranı 12 kere hacca gitmiştir. Bu işlerle beraber 1981’den hayatının sonuna kadar aylık Al-Balag gazetesinin editörlüğünü yaptı.357
Bu faaliyetleri yanında bu âlim çeşitli konular üzerine İslâmî eserler yazmıştı. Onun önemli eserleri ise tarihi eseri Târih-i İslâm, ve Tefsir eseri el-Minhazü’s-Sevî Fi
Hallil Beydavi’dir. Bu iki eseri Urduca yazmıştır. Başka bütün çalışmalarını Bengalce
yazmıştır. Târih-i İslâm, iki cilt bir eserdir. Birinci cilt peygamberimizin Mekke-Medine hayatı ve Hulefâ-İ Râşidin hakkında, ikincisi ise Emevi ve Abbasilerin hilafeti hakkındadır. Bu tarihi eser 1955’te yayınlamıştır.358 el-Minhazü’s-Sevî Fi Hallil Beydavi, bu eser ise Beydavi tefsirin ilk iki buçuk cüzünün açıklamasıdır. Urduca olan bu eser 1956’de yayınlamıştır.359 Aslında kendi eserleri ve tercüme eserler dahil toplam elliden fazla eser vermiştir.
Onun en önemli ve meşhur çalışması ise Tefsir-i Nüru’l-Kur’an isimli Kur’an-ı Kerim’i tefsir çalışmasıdır. Bu tefsir şimdiye kadar Bengalce’de yazılan en önemli tefsir çalışmasıdır. Müfessir Mevlana Muhammad Eminü’l-İslâm 1981’de bu tefsir yazmaya başlamıştır. 360 On yedi sene sonra 1998’de 30 cilt halinde bu tefsirin telifini tamamlamıştır.361 Bu tefsir Bengalce yazılmış en büyük ve en detaylı tefsirdir. Bengalce’de daha önce böyle bir tefsir yazılmamıştır. 1981’den itibaren aylık Al-Balag
356 Muhammad Safuan, Bayanu’l- İslâm, Barakati Publications, Dhaka 2011, s. 50. 357
Abdul Halim, Kisu Smriti Kisu Kotha, An-nur Publication, Dhaka 2013, s. 39.
358
Azaad, Bangla Vaşay Tafsir Çorça: Bişesoto Tafsir-e-Nurul Kur’an, s. 264.
359
Azaad, Bangla Vaşay Tafsir Çorça: Bişesoto Tafsir-e-Nurul Kur’an, s. 265.
360
Muhammad Aminul İslâm, Tefsir-i Nüru’l-Kur’an, Al-Balag Publication, Dhaka 2009, I/XXX, s. 5.
gazetesinde tefrîka edilmeye başlayanbu eser birinci cilt bittikten sonra Tefsir-i Nüru’l-
Kur’an ismiyle 1984’te yayınlanmıştır. Daha sonra hiç durmadan 1985’te ikinci cilt,
1987’de üçüncü cilt, 1988’de dördüncü cilt, 1989’da beşinci ve altıncı cilt, 1990’da yedinci, sekizinci ve dokucuncu cilt, 1991’de onuncu on birinci ve on ikinci cilt, 1992’de on üçüncü on dördüncü ve on beşinci cilt, 1993’te on altıncı on yedinci ve on sekizinci cilt, 1994’te on dokuzuncu, yirminci ve yirmi birinci cilt, 1995’te yirmi ikinci ve yirmi üçüncü cilt, 1996’da yirmi dördüncü, yirmi beşinci ve yirmi altıncı cilt, 1997’de yirmi yedinci, yirmi sekizinci ve yirmi dokuzuncu cilt, 1998’de otuzuncu cilti yayınlanmıştır.362
Otuz ciltli on bir bin yüz iki sayfalı bu tefsirin özellikleri ise Kur’an’ın Kur’an’la tefsiriyle beraber hadisler ve bazı yerlerde sahabilerin sözlerini sened ile zikretmesidir. Aynı zamanda Arapça, Urduca ve Farşçada yazılan önemli tefsir kaynaklarından faydalanmasıdır. Mevlana Muhammad Eminü’l-İslâm bu tefsir yazarken faydalandığı eserleri ise Camiu’l beyan, Mefatihu'l gayb, İbn Kesir Tefsiri, ed-Dürrül Mensur, Tefsir-i
Mazheri, Hulasatü’t-tefasir, Safvetü't tefasir, Beyanü’l Kur’an, Tefsir-i Hakkani, el- Bahrü’l-Muhît, Maarifu’l Kur’an ve Buhari Müslim dahil başka önemli hadis
kitaplarıdır.363
Kendisi bu tefsir hakkında şöyle demiştir:
“Kur’an-ı Kerim’in indirileli 14 yüz yıl olmuş, ancak Bengalce’de bir tane temel ve detayli bir tefsir hala yazılmamıştır. Bunun için içimde temenni etmiştim ki, Bengalce’de öyle bir tefsir yazmaya çalıcağım ki, bu tefsir temel ve detaylı bir tefsir olacak aynı zamanda başka dillerde yazılmış meşhur tefsirlerin bir özeti olacaktır.”364
Yazar bu tefsirin başında dokuz sayfalık bir giriş yazdıktan sonra tefsire girmeden önce 156 sayfalık ayrı bir bölüm eklemiştir. Bu bölümde Kur’an derlenmesi tarihi, Kur’an’ı okuma yöntemleri, Fedailü’l-Kur’an, Kur’an’da bazı olayların tekrarlanması, Vahiy geliş şekilleri, Kur’an’da zikredilen melekler, Peygamber ve sahabilerin açıklaması ve ilk çağlardaki müfessirlerin tanıtımı vb. şeyleri zikretmiştir.365 Her ciltin başında bir giriş yazmıştır. Ayetleri tercüme ve tefsir etmeden önce surenin adı, nüzul yeri, nüzul sebebi, ayet ve rükû sayısı ve surenin faziletlerini zikretmiştir. Bu tefsirde
362
Azaad, Bangla Vaşay Tafsir Çorça: Bişesoto Tafsir-e-Nurul Kur’an, ss. 278-280.
363
Bkz. İslâm, Tefsir-i Nüru’l-Kur’an, I, giriş kısmı.
364
İslâm, Tefsir-i Nüru’l-Kur’an, I, s. 4.
müfessir Muhammad Eminü’l-İslâm