Metot

AraĢtırmada izlenen 4 aĢamalı süreci açıklayan akıĢ diyagramı ġekil 3.2‟ de verilmiĢtir.

MATERYAL ve METOT Sermin DURDU

16 ġekil 3.2. Yöntem akıĢ Ģeması

1. AĢamada; açık yeĢil alanlar, iklimin tasarıma etkileri, mahalle parkları ve

gölge analizi konuları baĢta olmak üzere çalıĢmanın amacına iliĢkin literatür taramaları yapılmıĢ, çalıĢma alanıyla ilgili veriler toplanmıĢtır.

2. AĢamada; çalıĢma alanının bağlı bulunduğu kurum olan „Antalya Konyaaltı

Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü‟ ile görüĢülmüĢ, alanın bitkisel projesi ve bitki listesi temin edilmiĢtir. Bunun yanı sıra çalıĢma alanının, belediyeden alınan projelerden bağımsız olarak keĢfi yapılmıĢtır. Yapısal ve bitkisel tüm gölge elemanları tespit edilmiĢ, belediyeden alınan verilerle örtüĢme durumlarına bakılmıĢtır.

GüneĢlenme durumunun alanın kullanımına etkisini belirlemek amacıyla gözlem yapılmıĢ ve fotoğraflar çekilmiĢtir. Ayrıca çalıĢma alanında, yüz yüze görüĢme yöntemiyle anket çalıĢması yürütülmüĢtür. Anket formu Ek-1‟de verilmiĢtir. Kullanıcılara, neden bu parkı tercih ettikleri, hangi mahallede oturdukları, hangi aktivite için geldikleri, parkı kullanma saatleri, güneĢlenme durumunun alanı kullandıkları zamana etkileri ve mevcut gölgelemenin yeterliliği ile ilgili sorular yönlendirilmiĢtir.

MATERYAL ve METOT Sermin DURDU

17

Bunun yanı sıra, katılımcıların demografik ve sosyo-kültürel özellikleri de sorularak, bu özellikleri ile tercihleri arasındaki iliĢkiler irdelenmiĢtir. Bu çalıĢma için parkın yakın çevresindeki 4 mahalle (Uluç, Altınkum, Öğretmenevleri ve Uncalı) dikkate alınarak, denek büyüklüğü yaklaĢık 20.000 kabul edilmiĢtir. Anket sayısının belirlenmesinde α=0,05 (standart hata) için ±0,05 örnekleme hatası ile anket sayısı 383 olarak temel alınmıĢtır (Yazıcıoğlu ve Erdoğan 2004). Toplam 400 anket, dört mevsime eĢit dağılım gösterecek Ģekilde yapılmıĢtır. Anket 3 bölümden oluĢmuĢtur: Birinci bölümde ziyaretçilere cinsiyet, yaĢ, eğitim seviyesi, gelir durumu ve meslek grubu gibi demografik özelliklerini tanımlayıcı sorular yer almıĢtır. Ġkinci bölümde ziyaretçilere nerden geldikleri, alana yaya olarak ulaĢım süreleri, kiminle geldikleri, parkta kalma süreleri ve gölgeleme elemanlarını yeterli bulup bulmadıkları gibi ziyaret özelliklerini belirleyen sorular sorulmuĢtur. Üçüncü bölümde ise 5‟li Likert ölçeği kullanılarak ziyaretçilere, parka gelme nedenleri ve alanla ilgili sorular yönlendirilmiĢtir. Ziyaret nedenini tespit etmek amacıyla 8, alan kullanımlarının gölge durumuyla bağlantısını öğrenmek amacıyla 7 önerme sunulmuĢtur. Sunulan önermeler için verilen 1 puan “çok önemsiz”, 5 puan ise “çok önemli” tanımlamalarını ifade etmek için kullanılmıĢtır.

3. AĢamada; arazi çalıĢmalarında elde edilen veriler sonucunda, önce Autocad

2009 programı ile alanın altlık paftası oluĢturulmuĢ, ağaç konumları belirlenmiĢtir. Daha sonra 3ds Max 2009 yazılımı kullanılarak alanın hem mevcut durumunun hem gelecek durumunun 3 boyutlu modellemesi yapılmıĢtır. Bu modellemeler yapılırken, alana gölge etkisi olan çevre binalar ve kaldırım ağaçları da dikkate alınarak modellemeye dâhil edilmiĢtir. Gelecek durumun modellemesi yapılırken, Karagüzel ve Atik‟e (2008) göre, ağaçların uygun ekolojik koĢullarda olgunluk dönemlerinde ulaĢtıkları taç eni ve bitki boyu değerleri göz önüne alınmıĢtır. Bu değerlendirmeler yapılırken; yer örtücüler, tek ve iki yıllık bitkiler ve çalılar insan konforunu karĢılayacak gölge oluĢturmadıkları gerekçesiyle değerlendirme dıĢında bırakılmıĢlardır. Gölge analizinden doğruya en yakın sonucu alabilmek için ağaçlar ngPlant 0.9.11 yazılımıyla aslına en yakın Ģekilde modellenmiĢtir. Yaprak döken ağaçlar kıĢ mevsimi için yapraksız olarak modellenmiĢ, kıĢ mevsimi analizleri bu modellerle yapılmıĢtır. Hazırlanan modelleme .3ds uzantısı ile kaydedilerek Ecotect Analiz yazılımına aktarılmıĢ ve her gün için 15‟er dakikalık periyotlarla gölge analizi yapılmıĢtır. Bu çalıĢma kapsamında Autodesk Ecotect Analysis 2011; farklı gün, saat ve konumlarda güneĢ pozisyonunu görüntüleyerek yıllık gölge durumlarını analiz etmek amacıyla kullanılmıĢtır. Böylelikle ne kadar alanın ne kadar süre boyunca gölge olduğu ve hiç gölge olmayan alanların nereler olduğu saptanmıĢtır. Analizlerin doğruluğunu kontrol etmek amacı ile belirli günlerde araziden kameralı helikopter yardımıyla kuĢbakıĢı video görüntüleri alınmıĢtır. Bu yazılım, mimari olarak kullanılan en güvenilir yazılımlardan biri olduğu için tercih edilmiĢtir. Programın veri tabanına Antalya ilinin sıcaklık verileri ve koordinat bilgisi yüklenmiĢtir. GüneĢin, analizin yapıldığı gün içerisinde doğduğu ve battığı saatler yazılarak (Anonim 2013), alanın plan görüntüsü üzerinden günlük gölge analizleri yapılmıĢtır.

MATERYAL ve METOT Sermin DURDU

18

Dört mevsime eĢit dağılım gösterecek Ģekilde yapılan anketler SPSS 15.0 programında analiz edilmiĢtir. Aktarılan veriler için mevsimlik ve yıllık olarak frekans ve ki-kare analizleri yapılmıĢtır. Ankette bulunan verilerin genel dağılımının değerlendirmesini yapmak amacıyla frekans analizi yapılmıĢtır. Frekans analizlerinin sonuçları grafiksel olarak hazırlanmıĢ, yorumlanması daha algılanabilir bir hale getirilmiĢtir. Cinsiyet göre, yaĢ göre, parka geliĢ amacına göre ve mevsimlere göre kullanıcı tercihlerindeki değiĢimi belirlemek amacıyla ki-kare analizi yapılmıĢtır. Elde edilen veriler yorumlanmıĢ ve bu sonuçlara göre öneriler geliĢtirilmiĢtir. Anket sonuçlarıyla katılımcıların parkı en sık kullandıkları iki saat belirlenmiĢ ve mevsimsel anket analizleri bu zaman aralıkları esas alınarak yapılmıĢtır.

4. AĢamada; elde edilen veriler sonucunda, çalıĢma alanının uygunluk

değerlendirmesi yapılmıĢtır. Bu değerlendirme için öncelikle Ecotect yazılımından elde edilen analizler, alan sınırları dıĢındaki kısımları kesilerek, gölge sürelerine göre görselleĢtirmek ve sunum formatına dönüĢtürmek amacıyla ArcGIS 10.1 yazılımına aktarılmıĢtır (ġekil 3.3).

ġekil 3. 3. 15 Aralık günü gölge analizi Ecotect ve ArcGIS örnekleri

Alanın mevcut durumunun Aralık, Ocak, ġubat ayı analizlerinin ArcGIS 10.1 yazılımı ile çakıĢtırılması sonucu KıĢ mevsimi ortalaması elde edilmiĢtir. Aynı yöntem kullanılarak Mart, Nisan, Mayıs ayları çakıĢtırılarak Ġlkbahar; Haziran, Temmuz, Ağustos ayları çakıĢtırılarak Yaz mevsimi ve Eylül, Ekim, Kasım ayları çakıĢtırılarak Sonbahar mevsimi ortalamaları elde edilmiĢtir. Bu değerlendirmeler neticesinde alanda oluĢan gölge yelpazesine renk tonlarına göre değerler verilmiĢtir. Her bir ton, 15‟er dakikalık gölge periyotlarını temsil etmektedir. Kırmızı renk alanda oluĢan 15 dk. veya daha az gölge süresini, yeĢil renk ise 3 saat ve / veya daha fazla oluĢan gölge süresini

MATERYAL ve METOT Sermin DURDU

19

göstermektedir. Bu analizler mevcut durum ve gelecekteki durum analizleri olmak üzere 2 kez tekrarlanmıĢtır.

Mevcut durum analizlerinde, alanın Ģimdiki durumu üzerinden çalıĢma yürütülmüĢtür. Gelecek durum analizlerinde ise ağaçların ulaĢacakları maksimum boyutlar göz önüne alınarak, yapısal gölge elemanlarının da aynı kalacağı varsayılarak analizler yapılmıĢtır. Gelecek durum analizlerinin yapılma amacı, alanın nihai durumunu göz önünde bulundurarak, mevcut gölge yetersizliğinde tasarımsal olarak yapılan hataların payını ortaya çıkartmaktır. Gelecek durum analizleri sonucunda mevsimine göre alanlara düĢen gölge süreleri yeniden yorumlanmıĢ, eksiklikler ve istenmeyen durumlar açığa çıkarılmıĢtır.

Mevcut durum ve gelecek durum arasındaki farkları en iyi Ģekilde ortaya koyabilmek ve sayısal olarak anlamlandırabilmek amacıyla, ArcGIS 10.1 yazılımında değiĢim analizleri yapılmıĢtır. DeğiĢim analizleri, mevcut durum ve gelecek durum paftalarının çakıĢtırılmasıyla elde edilmiĢtir. DeğiĢim analizleri, çalıĢma alanında meydana gelen artıĢları, azalıĢları ve değiĢim olmayan alanları ifade etmektedir.

ÇalıĢma alanı kullanımlarına göre; — Büyük oyun alanı,

— Küçük oyun alanı, — Fitness alanı, — Piknik alanı, — KoĢu parkuru

— Diğer sert zeminler, olmak üzere 6 parçaya bölünmüĢtür.

Diğer sert zeminler, kullanımlarına göre bölgelere ayrılmıĢ alanlar dıĢındaki parkın tüm sert zeminlerini kapsamaktadır. ÇalıĢma alanı içerisinde bulunan süs havuzu, gölge analizini etkilemediği için değerlendirme dıĢında bırakılmıĢtır. Her bir kullanım alan için ayrı ayrı gölge sürelerinin gösterildiği çizelgeler oluĢturulmuĢtur. Gölge sürelerinin dağılımı yorumlanırken, ArcGIS yazılımından elde edilen verilerle oluĢturulan bu çizelgelerden yararlanılmıĢtır. Gölge sürelerinin 15‟er dakikalık periyotlarla alansal ve oransal olarak dağılımını gösteren mevcut durum analizi, gelecek durum analizi ve değiĢim analizi çizelgeleri Excel programı kullanılarak hazırlanmıĢtır.

Tüm bu analizler sonucunda, peyzaj tasarımıyla ilgili yapılan hatalar ortaya konmuĢ ve çeĢitli öneriler geliĢtirilmiĢtir. Öneriler kapsamında, bu bölgede yapılacak peyzaj tasarımlarında kullanılmak üzere uygun gölge ağacı türlerinden örnekler verilmiĢ, hem park hem kent ölçeğinde dikkat edilmesi gereken hususlar ele alınmıĢtır.

ARAġTIRMA BULGULARI Sermin DURDU

20

4. ARAġTIRMA BULGULARI