ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
METNİN YAZIMI VE DÎVÂN METNİ 1. METNİN YAZIMI VE DÎVÂN METNİ
1. 1. Metnin Kuruluşu ile İlgili Notlar
57
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
METNİN YAZIMI VE DÎVÂN METNİ 1. METNİN YAZIMI VE DÎVÂN METNİ
1. 1. Metnin Kuruluşu ile İlgili Notlar
1. Çalışmada Dîvân’ın bilinen tek nüshası olan ve Fransa Millî Kütüphanesi (Bibliothèque Nationale de France)’nde, Ancien Fond Turc bölümünde 280 numarayla kayıtlı bulunan nüsha kullanılmıştır.
2. Nüshadaki manzumeler, nazım şekillerine göre yazmanın başlangıcından sonuna kadar tek tek numaralandırılmıştır.
3. Şiirlerin nazım şekillerini gösteren kısaltmalar ve şiirlerin varak numaraları dipnotta verilmiştir.
4. Nüshadaki silik ve okunamayan bazı yerler şiirin muhtevası ve şairin üslûbu gözetilerek tarafımızca köşeli parantez [ ] içerisinde tamamlanmaya çalışılmıştır. Okunamayan birkaç yer ise nüshadan kopyalanarak ilgili yerde gösterilmiştir.
5. Nüshada boş bırakılan beyit yerlerine beyit numaraları verilerek köşeli boş parantez [ ] şeklinde gösterilmiştir.
6. Metinde geçen âyet ve hadisler, Arapça - Farsça iktibas ve deyimler italik yazıyla gösterilerek dipnotta anlamları verilmiştir.
7. Farsça yazılan şiirler transkribe edilmiş, Türkçe anlamları dipnotta verilmiştir. 8. Arapça lâm-ı tarifle kurulmuş birleşik yapılar ' - şekliyle yazılmış (eşhürü'l-ģurum vb.); lafzatullah ile birleşen kelimeler işaret kullanmadan ve ayırılmadan transkribe edilmiştir (ģamdülillāh vb.).
9. Nüshada aslî imlaya uyulmayıp یخارص, ترسخ, دیخر , هقلخ, همدس, هرفوص şekliyle yazılan bazı kelimeler, aslî imlaları dikkate alınarak ŝurāģì, ģasret, ģaydar, ģalķa, ŝadme, sofra şekliyle transkribe edilmiş ve ilgili yerlerde bu farkı dipnotta gösterme gereği duyulmamıştır.
10. Nüshanın bazı yerlerinde gösterilip bazı yerlerinde gösterilmeyen vâv-ı maʽdûleler aslî imlaya uyularak transkribe edilmiştir.
58 1. 2. Trasnskripsiyon İşaretleri
ء
,أ :
¢ا :
ā, a, e, ı, iآ :
Ā, ā ب : B, b, P, p پ : P, p ت : T, t ث : Ś, ś ج : C, c, Ç, ç چ : Ç, ç ح : Ģ, ģ خ : Ĥ, ĥ د : D, d ذ : Ź, ź ر : R, r ز : Z, z ژ : J, j س : S, s ش : Ş, ş ص : Ŝ, ŝ ض : Ż, ż, Ē, ē59 ط : Ẅ, ẅ ظ : Ž, ž ع : ¤ غ : Ġ, ġ ف : F, f ق : Ķ, ķ ک : G, g, K, k, ñ ل : L, l م : M, m ن : N, n و : V, v, O, o, ō, Ö, ö, U, u, ū, ü ه : H, h ی : Y, y, I, ı, İ, i, ì خ او : Ĥv, ĥv
60
[ĶAŜÍDELER] 176
NA¤T-I ĢAŻRET-İ RESŪLULLĀH ¤ALEYHİ'S-SELĀM
M e f ¤ ū l ü F ā ¤ í l ā t ü M e f ā ¤ ì l ü F ā ¤ i l ü n
1 İy server-i serír-i rusül şāh-ı enbiyā [6b]
V'iy reh-nümā-yı ümmet ü sulšān-ı eŝfiyā 2 Ŝāģib-livā-yı maģşer ü maķŝūd-ı cüz¢ ü kül
Maģbūb-ı Ģaķķ Ĥāliķ-i ve'ş-şems ü ve'ē-ēuģā77 3 Yir ü gök ehli ism-i şerífüñi źikr idüp
Dir Aģmed ü Muģammed ü Maģmūd u Muŝšafā
4 Dürr-i yetìm baģr-i nübüvvet sen olalı [2a]
Ser-tāc idindi ĥāk-i rehüñ ĥayl-i evliyā 5 Dìnüñ senüñ ģaķ idügi ke'l-bedrü fi'd-dücā78
Şer¤üñ şerìf olduġı ke'ş-şemsü fi's-semā79 6 Mi¤rāca oķuduķda seni Cebra¢ìlle
Ta¤žìm idüp Burāķla gel didi Ģaķ saña 7 İy şeh-süvār ẅarfetü'l-¤ayn içre eyledüñ
İki cihānı yidi gögi seyr müntehā 8 Geçdüñ denā vü hem fetedellā feżāsını80
Ķādir degüldi Rūģü'l-Emìn anda per aça
K.1 Y. 6b - 2b
Dîvân’daki mevcut numaralandırmaya göre 6a-b numaralı varağının asıl yerinin, 1b ve 2a
varakları arası olduğu anlaşılmaktadır. Bu karışıklığa Dîvân varaklarının yanlış ciltlenmesi ve mevcut numaralandırmanın bu yanlışlık üzerinden yapılışının neden olduğu anlaşılmaktadır. 2b “Güneşe ve onun aydınlığına andolsun.” [Şems/1]
5a “Karanlık gecedeki dolunay gibidir.” [Mehmet Yılmaz, Kültürümüzde Arapça - Farsça Asıllı
Veciz Sözler Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 459]
5b “Gökteki güneş gibidir.”
61
9 Bū'l-Ķāsım idi rūz-ı ezelde senüñ aduñ Ķassām rızķ eylemedin daĥı ibtidā 10 ¤Arş-ı nübüvvet üzre urılurdı nevbetüñ
Ŝūr ister aġzına ķomadın ŝūrını şehā 11 Cān-baĥş idi demek cesed-i Ādeme senüñ
Ervāģ-ı ķabżın daĥı ĥalķ itmedin Ĥudā 12 Ŝıddìķ anuñçün evvelidür çār yārüñüñ
Ol eyledi nübüvveti taŝdìķ evvelā 13 Ķuşanmayınca seyfini Fārūķ dìnüñüñ
Fetģ olmadı vilāyet-i İslām muẅlaķā 14 Nūreyn ŝaģibi biri de yār-i rābi¤uñ
Ĥatm oldı anda hem edeb ü ģilm ü hem ģayā 15 Ol mažharü'l-¤acāyib olupdur biri daĥı
Ol şehr-i ¤ilme bāb olan Şāh Murtażā 16 ¤Aynuñuñ żiyāsı biri nūş-i zehr iden
Birisi daĥı şāh-ı şehìdān-ı Kerbelā
17 Bāķì ķalan ŝaģābe vü evlād u āliñe [2b]
Her bir nefesde niçe ŝalāt u selām ola 18 ¤Āŝìlerine ümmetiñüñ olıcaķ şefì¤
Bì-çāre S e y r ì daĥı şefā¤at ider recā 19 Yüzi ķarardı şol ķadar itdi günāhı kim
Rūy-ı mübāregüñe ne yüzle senüñ baķa 20 Güldür şefā¤atüñle esirge anı daĥı
Göz yaşın döküben ider rūz u şeb bükā 21 ¤Arş-ı ¤ažìmi ģürmeti-y-çün ģażret-i Ģaķķuñ
Nūr-ı nübüvvetüñ ģaķķı-y-çün yā nebiyyenā 22 Aŝģāb u āl yüzi ŝuyına şefā¤at it
62 281
ĶAŜÍDE-İ ĢASB-İ ĢĀL-İ FAĶÍR [Ü] ĢAĶÍR
BE-¤İZZ-İ ĢUŻŪR-I ¤ALEYHİ ĢAŻRET-İ SULŠĀN MUŜŠAFĀ ŠĀLE BEĶĀHŪ VE NĀLE MENĀHŪ
F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ü n
1 Bir gice ġam-nāk ü maģzūn yatur iken ben gedā [4b] Ķulaġuma hātif-i ġaybíden irdi bir nidā
2 Ki_iy ġaríb ü bí-naŝíb ü derd-mend ü müste-mend Ġam-zidā vü pür-belā vü bì-nevā bì-āşinā
3 Niçe bir durmaz dalarsın ġuŝŝa deryāsına sen Terk-i ġam eyle ķasāvet baģrine_olma āşinā 4 Ŝaġır oldı ķulaġı çerĥüñ iñildüñden senüñ
Zār zār aġladuġuñdan ẅoldı yir ü gök ŝadā 5 Dūd-ı āhuñdan ķara pus oldı dünyānuñ yüzi
Gice gündüz ay u günde ķalmamışdur hìç żiyā 6 Āsiyāb-ı ġamda ¤ömrüñ gendümin un eyleyüp
Çigzinürsin āb-ı ģayretle çü seng-i āsiyā 7 Acı yaşlar döküben aġladuġuñı göreli
Ŝular aġlayup deñizler daĥı çoķ acır saña
8 Arż-ı Rūm beglerbegisi kim ¤Alì Pāşā durur [5a]
Kātib-i dìvānı iken çün Ĥudā itdi cüdā 9 Gel berü bād-ı ŝabā gibi yüz üzre sürinüp
Āsitān-ı ģażret-i şehzādeye it ilticā
10 Çerĥ-i taĥt sa¤d-ı baĥt hem ¤Uẅārid-ma¤rifet Müşterì-heyʾet ķamer-ẅal¤at daĥı Ĥurşìd-rā 11 Vāriś-i mülk-i Süleymān ķudve-i şehzādegān
Kām-yāb u kām-rān Şehzāde Sulẅān Muŝẅafā
K.2 Y. 4b - 7a
63
12 Ģüsn-i sìretde çü Ŝıddìķ ma¤deletde çün ¤Ömer Ŝanasın ¤Ośmān ģayāda cengde çün Murtażā 13 Ģükm idesin rub¤-ı meskūna çün itdi çār-yār
Şer¤ ile ¤adli şecā¤atle seĥāyı Ģaķ saña
14 Āfitāb-ı maķdemüñden nūr olupdur milk-i Rūm Māh-rūyuñdan Amāsiyye bulupdur rūşenā 15 Pāre pāre oldı ķahruñ tìşesiyle Ĥusrevā
Şevķ-i Şìrìn ile Ferhād kesmedügi ẅaş ķaya 16 Ķonıcaķ ŝaģrā-yı Sivasa otāġ-ı ģaşmetüñ
Göklere irdi o ŝaģrāda ser-i çetr-i ŝafā
17 Tìġ-ı ĥūn-rìzüñ miyānuñda kemer-beste görüp Heybetüñden ķana döndi Ķızılırmaķ içre mā 18 Altun üsküflü ķapucılar olup ay u güneş
Biri gündüz ĥiźmet eyler birisi daĥı mesā 19 Kātib-i dìvānuñ olmaġa ¤Uẅārid müşterì
Fażluñuñ ŝıyt u ŝadāsı dolalı arż u semā
20 Düşmenüñe pehlevān bir tìr-endāz oldı çerĥ [5b]
Tìrdür aña şihāb ķavs-i ķuzeģdür aña yā 21 ¤Aks-i naķş-ı kebkebüñdür ol iyā vālā-cenāb
Görinen Pervìn degüldür gökyüzinde her mesā 22 Lācerem geldüm der-i ¤ulyāña yüz süriyüben
İsterem ¤arż eyleyem kim n'oldı ģāl ü mācerā 23 Ķapudan ķovsañ bacādan düşerem zìrā ki ben
Dergeh-i ¤Ālìde Bevvāboġlı idüm serverā 24 Rūmilinden yedi biñ aķçalıķ tìmār ile
Arż-ı Rūma gelmiş idüm artduram diyü şehā 25 Beş yıl oldı bekledüm Gürcì Ķızılbaş serģadin
64
26 Pāy-māl-i pāy-ı źillet olmışam mānend-i ĥāk Dest-gìr ol serverā üftādeyem ez-dest ü pā 27 Bāb-ı maķŝūdum yapılmasun der-i iģsānuñ ac
Ģalķa-veş olmaya ķaddüm intižār ile dü-tā 28 Vādì-i ģırmān içinde uş ¤aẅaş eyler helāk
Mā dimezseñ āb-ı luẅfuñdan eger bir ķaẅre mā 29 Leşker-i Gürcì ne vech ile ŝınuban ķaçduġın
Oltı nice fetģ oluban nice yandı Āĥsıĥā 30 Ba¤żını nažm ile ba¤żın neśr ile inşā idüp
Ol ķaŝìdeyle getürdüm dergehüñe ģāliyā 31 Mūr-ı bì-ķadrüñ Süleymān işigine çekdügi
Gerçi çekürge budı idi velì oldı revā
32 Ben o mūram kim çekürge budını getürmişem 5b
Umaram kim iy Süleymān-ı zamān maķbūl ola 5b
33 Def¤-i imlāl idüben şimden girü ķaš¤ it kelām [7a] S e y r i yā gel ķıl devām devlet-i şāha du¤ā
34 Ķış güninüñ lāle-zārı odadur gül-zār od Gülsitānda ŝoģbet-i gül-zār eyle ĥusrevā 35 Nitekim dey şiddetinden ŝular ola müncemid
Nitekim rūy-ı zemín geh ŝayf ola vü geh şitā 36 Düşmenüñ āb-ı ģayātı dilerem Ģaķdan šoñup
65 382
ĶAŜÌDE-İ DÌGER
BE-ĢUŻŪR-I VĀHİBÜ'S-SÜRŪR-I ĢAŻRET-İ MŪMĀ-İLEYH ŠAVVELALLĀHŪ ¤ÖMREHŪ
M e f ā ¤ í l ü n M e f ā ¤ í l ü n M e f ā ¤ í l ü n M e f ā ¤ í l ü n
1 Bi-ģamdillāhi ve'l-minneh bugün kim ¤ıyd-ı aēģādur
Urulsun nevbet-i şāhì ¤aceb dìvān-ı a¤lādur 7a
2 Ŝalādur inse cinne vaģşa ẅayra mūra vü māra
Süleymān-ı zamānuñ ¤ıydıdur ni¤met-i müheyyādur 3 Hilāl-i māh-ı Źi'l-ĥicce yanında keşküle beñzer
Egilmiş sā¤il-i çerĥ-i felek bir pìr-i a¤mādur83 4 ¤Acāyib mecma¤-ı ĥūbān olupdur ¤ıyd-geh ģaķķā
Gören ģuccāc-ı ¤uşşāķ anı dir bāzār-ı Mìnādur 5 Eger zemzem ŝafāsın cūy-ı mā virse ¤aceb midür
Muŝallā-yı Amāsiyye bugün Yeśrible Baẅģādur 6 Çeküp ĥār-ı muġeylān-ı ġamı şādì ayaġından
Beriyye-i ķasāvetde oturmaķ ķurı sevdādur 7 Bu şehre reşk iderlerse ¤aceb mi ger Ģicāz ehli
Ģiŝārı Ķal¤a-i Ĥayber ŝuyı da ¤Ayn-ı Zerķādur
8 Nice miśli ola bu şehr-i bì-miślüñ ki içinde [7b]
Oturan taĥt-ı a¤lāda şehen-şāh-ı mu¤allādur 7b
9 Ķażā-ķudret hümā-himmet felek-rif¤at melek-ĥaŝlet Şeh-i Keyvān-mekān Behrām-kìn sulẅān-ı vālādur 10 Sipeh-sālār-ı dìn Şeh Muŝẅafādur kim işiginde
Ķatı ednā ķulınuñ ķulları Dārāb u Dārādur 11 Ķudūmuñla ŝafā-yı nūr buldı Ka¤be ģaķķı Rūm
Amāsiyye yüzi daĥı o nūr ile mücellādur
K.3 Y. 7a - 8a
66
12 İrür ķadre işigüñde saña bende olan şāhā Yiridür ger dinürse dergehüñe Šūr-ı Sìnādur 13 Der-i ¤ulyāña yüz süren ĥalāŝ olur ķamu ġamdan
Šavāf-ı ģacc iden zìrā günāhından müberrādur 14 Ķırılurdı öñüñde ķullaruñ rūz-ı veġā olsa
Ki ķurbān olmadan ķoçlar ķaçar mı ¤ıyd-ı aēģādur 15 N'ola sürse ŝafālar ĥalķ-ı ¤ālem āsitānuñda
Ki ģuccācuñ dil ü cānı ẅavāf ile muŝaffādur 16 Şehā iĥlāŝla bendeñ olanuñ rūz u şeb dāyim
Güni ¤ıyd ü şebi Ķadr ü işi źevķ u temāşādur 17 Emìr-i ģac dinilse şānuña elyaķ durur el-ģaķ
Šapuñdur Ķıble-i a¤lā ķapuñ Ka¤be-i ¤ulyādur 18 Šavāf-ı ĥalķdan ŝaģn-ı sarāyuñ ĥoş cilā buldı
Bi-ģaķķı Ka¤be dirler anuñçün ferş-i Mìnādur 19 Ķapuñda ŝarf-ı ¤ömr iden bulupdur ģacc ile ¤umre
Biyābānda geçüren ¤ömrini ednādan ednādur
20 Geyelden S e y r ì bendeñ ŝıdķ ile iģrām-ı rıķķıyyet [8a] Berāt-ı ĥaẅ buluban ķadre irdi ķadri a¤lādur 8a
21 Nitekim ģācıyān u mìr-i ģac ģacc eyleye her yıl Nite Mekke Medìne nūr-ı Aģmed birle zìbādur 22 Ķapusı Ka¤be vü źāt-ı şerìfi mìr-i ģacc ola
67 484
ĶAŜÍDE-İ BAHĀR
BE-ĢUŻŪR-I ŞERÍF-İ ĢAŻRET-İ ¤ALÍ PĀŞĀ MÍR-İ MÍRĀN-I ARŻ-I RŪM
DĀMET ME¤ĀLİYEHŪ
F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ü n
185 Ģamdülillāh mevsim-i ezhār āmed bā-ŝafā 8a Sāķiyā eyyām-ı ¤ıyş u nūş şud bā-mey biyā 8a
286 Sebze-zar u lāle şud kuhsār u ŝaģrā ser-be-ser Nìst lāyıķ fevt kerden furŝat-i imrūz rā
387 Her seģer mey zed ŝalā imrūz me-şìn hūşyār Ber-menār-ı ¤ar¤ar u şimşād murġān-ı hevā 488 Rev mürìd-i cām-ı Cem şev ber-reh-i zāhid me-rev
Ŝūfiyā ber-mā çenìn fermūd eknūn şeyĥ-i mā 5 Ģaşr ile neşr ile numūne olsa ẅañ mıdur bahār
Ķudreti gör keyfe yuģyi'l-¤arēa ba¤de mevtihā89 6 Mürde-dil olmaķ yaraşmaz ŝūfì-veş bì-cām-ı mey
Şimdi iģyā bulmış iken cümle emvāt-ı giyā 7 Bülbül eydür şāĥ-ı gül üzre zebān-ı ģāl ile
Mevsim-i gül ġāfil olmañ kim degüldür ber-ķarār 8 Šarf-ı gülşen reşk-i cennet sāķì-i mey reşk-i ģūr
Reşk-i ẅūbā serv-i ra¤nā reşk-i kevśer cūy-ı mā
K.4 Y. 8a - 9a
1“Ey Saki! İçip eğlenme vakti geldi. Sen de meyle gel. Allah’a şükür ki çiçeklerin mevsimi safa
ile geldi.”
2 “Dağlar ve sahralar baştan başa lale ve çimenlerle doldu. Bugünün fırsatını öldürmek
yaraşmaz.”
3 “Servi ve şimşad ağacı üzerindeki kuşlar gibi her seher mey iç ve şarkı söyle, bugün ayık
oturma .”
4 “Ey Sûfî! Şeyhimizin şimdi emrettiği gibi Cem’in câmına mürid ol, zâhidin yoluna gitme.” 5b “Yeri, ölümünden sonra nasıl diriltiyor?” [Rûm/50]
68
9 Bāġda oynar çiçekler durmaz el ķarŝar çenār [8b]
Gül eline dāyire almış semā¤ eyler ŝabā 8b
10 Serv ü ¤ar¤ar pāk-dāmen iki doġrı ĥūbdur Bāġ içinde el uzatmasın çenār anlara hā 11 Aġzı vardur dili yoķdur nā-resìde ġonçenüñ
Gülşen içre dil uzatmasın ŝaķın sūsen aña 12 Rūmili şehbāzı gibi mōr yelken geyüben
Defter-i ezhārı seyr eyle benefşe gūyiyā 13 Bāġda baş üzre nergis zer legençe götürüp
Gül ¤arūsını alup ģammāma iltür ġālibā 14 Bāġbān çoķ bende çekdi itmedi bir dem ķarār
Şol ķadar ẅaşķun delü oldı gülistān içre mā 15 Bu ¤aŝırda Bū-Bekir-sìret ¤Ömer-heybet bugün
Hem ¤Alì-şevket şecā¤at hem daĥı ¤Ośmān-ģayā 16 Mìr-i mìrān Arż-ı Rūm a¤nì ¤Alì Pāşādur ol
Yesserallāhu te¤ālā mā-yurìd ve mā-yeşā90
17 Devlet ile Arż-ı Rūma çün şehā baŝduñ ķadem Cümle Gürcistānı fetģ idüp Melik ķuluñ ola 18 Šop-ı ķal¤a-kūb-ı pür-heybet ŝadānuñ ēarbına
Durımaya Ķal¤a-i Oltı Ģiŝār-ı Aĥsıĥā
19 S e y r ì yem kim milket-i dehri ser-ā-ser seyr idüp Dilerem ¤arż eyleyem kim nice oldı mācerā
20 Sözi uzatmayalum şimden girü taŝdì¤ olur [9a]
Rūz u şeb her bir nefesde idelüm biñ biñ du¤ā 21 Dilerem Ģaķdan ki dünyā durduġınca durasın Hem şefì¤üñ ola ¤uķbāda Muģammed Muŝẅafā
69 591
ĶAŜÍDE-İ DÍGER
BE-ĢUŻŪR-I PÜR-SÜRŪR ĢAŻRET-İ MÜŞĀRÜ'N-İLEYH ŠĀLE BEĶĀHŪ VE NĀLE MENĀHŪ
M e f ā ¤ i l ü n F e ¤ i l ā t ü n M e f ā ¤ i l ü n F e ¤ i l ü n
1 Cihāna nāz ile ¤ıyd eyledi çü ¤arż-ı cemāl 9a
Ķaşı hilāli durur ġurre-i meh-i Şevvāl 2 Šonandılar yine rengìn ķabā-y-ile ĥūbān
Çemende faŝl-ı bahār olıcaķ şukūfe miśāl 3 Ŝufūf-ı ¤işret ile cāmi¤-i ŝafā ẅoluban
Ŝalā diyü çıġırur sāķıyān-ı mey çü Bilāl 4 Nidā-yı na¤re-i mestān ŝadā-yı ķulķul-i mül
Fiġān u ġulġul-i bülbülden oldı dehr māl-ā-māl 5 Degül hilāl ü şafaķ çerĥ-i ¤arūsì ¤ıyd içün
Ĥınā yaķup ayaġına daķup durur ĥalĥāl 6 Meger ĥaẅìb-i felek minber-i sipihr üzre
Diküp durur ¤alem-i zer degül durur o hilāl 7 Yeĥod bu bāz-ı felek kebk-i ¤ıydı almaķ içün
Hevā yüzinde açupdur hilālden iki bāl 8 Zamāne ŝavm-ı şitā ẅutmasa eger üç ay
Bahār ¤ıydını görmek aña olurdı muģāl 9 Hilāl şekl-i ķadeģ olduġı budur sāķì
Bu mehde ¤işret-i şāh-ı cihāna oldı dāl
10 Hümā-yı evc-i semā şāh-ı māh-ı māhiyyet [9b]
Melek-ĥıŝāl ¤adìmü'l-miśāl nìk-ef¤āl 11 Nihāl-i ŝalẅanat-ı gülistān-ı ¤Ośmānì
¤Ulüvv-i şān durur Şeh Muŝẅafā-yı źü'l-iķbāl92
K.5 Y. 9a - 10a
70
12 Öñürdi geldügi nev-rūzdan budur ¤ıyduñ Yed-i mübāreküñ öpmege itdi isti¤cāl 13 Bu ¤ıyd-ı ¤işrete ģuccetdür şehā ¤ıyş it
Mey ü ney ü def ü ķānūndur şuhūdu'l-ģāl 14 Cenìb-i ¤ıyduñ olupdur öñüñce ĥing-i felek
Ĥırāmı kāh-keşān oldı na¤li daĥı hilāl 15 Sa¤ādetüñ ¤alemi ¤aynı ¤ayn-ı ¤ıyd oldı
Ya yümn-i devletüñe daĥı dāl olupdur dāl 16 Yapışdı ķavs-i hilāle bu çerĥ-i tìr-endāzı
Ki ide tìr-i şihāb ile düşmenüñ pā-māl 17 Egerçi ¤ıyd ile her kes şeref bulur şāhā
Senüñle ¤ıyd şeref buldı iy ĥuceste-ĥıŝāl 18 Ġam ile ġuŝŝa gerekmez ķuluñ olana senüñ
Ki ¤ıyd olınca degüldür kişiye ŝavm ģelāl 19 Şu bendeñüñ güni ¤ıyd ü şebi durur şeb-i Ķadr
Ķapuñda ĥıdmet ide dāyim ¤an-ŝamìmi'l-bāl93 20 Sözi uzatmayalum tā ser-i mübāreküñe
Ŝudā¤ irişmeye hem ẅab¤-ı pāküñe imlāl 21 Ĥulūŝ-ı ķalb ile S e y r ì ķuluñ du¤ā idüben
Bu vird virdi durur bi'l-ġuduvvi ve'l-āŝāl 94
22 Giceñ Berāt ile Ķadr ola dilerem Ģaķdan [10a]
Daĥı günüñ ola nev-rūz u ¤ıyd her meh ü sāl
19b “Canı gönülden”
71 695
ĶAŜÍDE-İ DÍGER
BERĀY-İ ĢAŻRET-İ MÜŞĀRÜ'N-İLEYH ŠĀLE BEĶĀHŪ
F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ü n
1 Mevsim-i ezhār gitdi geldi çün faŝl-ı şitā 10a
Oldı ĥalķuñ ĥānesi ķalb-i şitādan rūşenā 2 Yūsuf-ı ezhārı ķapdı gürg-i dey ģayf u dirìġ
Giryeden Ya¤ķūb-ı ¤ālem olsa ger a¤mā revā 3 Ötmez olmışdur ŝovuķdan cümle murġān-ı bahār
Nitekim yaĥdan dutulmışdur ŝadā-yı cūy-ı mā 4 Berdden güller gidüp ķalmış yirinde ĥārlar
Zāġlar ķonmış uçuban bülbül-i destān-serā 5 Hep siyeh-pūş olmış iken yas içün eşcār-ı bāġ
Āġ ģalķalar geyürdi berfden şāh-ı şitā 6 Ķudretin ižhār içün gencìne-i berdi açup
Meblaġ-ı berfi zemìne ŝaçdı gencūr-ı semā 7 Āb ile bād ortası nice ŝovuķluķ olmasun
Ģabs-i zindān-ı yaĥ eyler bād ābı dāyimā 8 Ŝūret-i serdi ķoyup sermā bürūdet itmesün
Utanup yüzi ķızar rūz-ı bahār olduķda hā 9 Ķurtılur Nemrūd-ı berd ü mancinìķ-ı berfden
Ŝoģbet-i gülzār-ı nārı eyleyen ŝubģ u mesā 10 Bu hevāda nār raġbet bulmasa ĥalķ içre ger
Ĥāne ĥāne mūm ile arar mıydı bāy u gedā
11 Kim ki gürg-i berdi kuhsāra ķaçuram dir ise [10b]
Kürk-i gürgi egnine geysün ki_ola andan rehā
72
12 Āferìn İskender-i sermāya kim her ābda Cām-ı yaĥdan düzdi āyìne-i ¤ālem-nümā 13 Bu zemistān şiddetine şöyle saĥt oldı zemìn
Yine ol faŝl-ı bahār olduķda ancaķ nerm ola 14 ¤Iyd-geh cem¤iyyetin ẅaġıtmasun kim şeh daĥı
Penbe gibi berfi tozutdurup eyler zìr-pā 15 Şehr-yār-ı şehr-i devlet şeh-süvār-ı salẅanat
Mālik-i mülk seĥā vü ŝāģib-i ¤izz ü ¤ulā 16 İftiĥār-ı Āl-i ¤Ośmān [u] şeh-i şehzādegān
Ģażret-i sulẅān bin sulẅān Sulẅān Muŝẅafā 17 Nār-ı ¤adlüñden düşeydi ger zemìne bir şerer
Žulm-i sermā maģv olurdı yiryüzinden muẅlaķā 18 Tìġ-ı āteş-bāruñuñ gerçi yüzi ŝovuķ durur
Göricek düşmen ķaçar oddan ķaçar gibi şehā 19 Ŝarŝar-ı ķahruñ eseydi bir nefes şehr-i ¤adū
Tozar idi berf gibi ẅaġılup ẅaġ u ẅaşa
20 Āsumān-ı himmetüñden yaġsa ger berf-i kerem Her kes alurdı murādınuñ şikārın serverā 21 Kenār-ı saķf-ı sarāyuñda dizilen yaĥ degül
Şūşe-i sìm ile zìnet itdi zer-kār-ı şitā
22 Ŝanma buzdur görinen iy ĥusrev-i ¤ālì-cenāb Ŝaģn-ı ķaŝruñda döşenmiş ferş-i Mìnādur saña
23 Gelmişem yüz süriyüben ayaġuñ topraġına [11a]
Nitekim üftān u ĥìzān gülşene varur ŝabā 24 Bu ķuluñı eyle mıķnāẅìs-i himmetle ķabūl
İtmezem vallāh tìġ-ı redd ile ķaẅ¤-ı recā 25 Ne ķadar ¤ālì-cenābsuñ şehā ¤ār eyleme
73
26 Şem¤-i maķŝūdum uyar kim rūz u şeb tā ģaşre dek Gün gibi rūşen çerāġuñ olayın ben serverā
27 Ĥāyib olmayam ümìźüm riştesin ķaẅ¤ itme kim İtmişem cebel-i metìn dergehüñe ilticā
28 Ĥatm olupdur sende himmetle seĥāvet nitekim Faĥr-i ¤ālemde nübüvvet Ģātem-i Šayda seĥā 29 Zer-ĥarìde ķullaruñ çoķdur velìkin ben ķuluñ
İĥtiyārumla bahāsuz ķuluñam çoķdan şehā 30 İtdi ġam Ye¤cūci cümle milket-i cismi ĥarāb
Vaķtidür ger eylerseñ sedd-i şādìyi binā 31 Keştì-i luẅfuñ ¤ināyet ķıl ki baģr-i ġuŝŝadan
Bād-bān-ı şādlıķ ile ola kim olam rehā 32 Nice itmeyem raķìb-i ẅāli¤ümden ben fiġān
Niçe yıldur şāhid-i maķŝūdum itmez merģabā 33 Kātib-i dìvānuñ olmaķ istesem ¤ayb itme kim Zìre kim küttāb içinde olmışam engüşt-nümā 34 Fārisì Türkì ¤Arab eş¤ārını inşāsını
Ķādir olduķça tetebbu¤ itmişem ŝubģ u mesā 35 Ģaşre dek aģvālümi yazsam hemān şerģ itdügüm
Şemsden bir źerredür yā baģrden bir ķaẅre mā
36 Ref¤ idüp taŝdì¤ ü imlāli du¤ā itmek gerek [11b] Baģr-i bì-pāyān gibi çün kim nihāyet yoķ buña
37 Nitekim rūz-ı şitā gide gele faŝl-ı bahār Nitekim bülbüller ide gülşen içre ĥoş-nevā 38 Düşmenüñ gülzār-ı ¤ömri dāyimā açılmayup
74 796
ĶAŜÍDE BE-ĤĀK-İ PĀY-I KÍMYĀ-YI SA¤ĀDET-BAĤŞ ĢAŻRET-İ RÜSTEM PĀŞĀ
DĀME İĶBĀLEHŪ VE ZĀDE İCLĀLEHŪ
F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ü n
1 Ģażret-i Sulẅān Süleymān Ĥān şeh-i şer¤-i metìn 11b Pādişāh-ı dād-güster mālik-i rūy-ı zemìn
2 Dāver-i mirrìĥ-rezm şāh-ı Behrām-intiķām Ĥusrev-i kişver-güşā žıll-i ilāhe'l-¤ālemìn
3 Çün Beç içün didi bismillāhi'r-raģmāni'r-raģìm97 Ģaķ müyesser eylesün aña niçe fetģ-i mübìn98 4 Bir ulı sulẅāndur ol kim maẅbaĥında ol şehüñ
Bir çìnì götürmege lāyıķ degül faġfūr-ı Çìn 5 Naẅ¤-ı heycāda at oynatsa süvār-ı pìl olan
Niçe şehler heybetinden māt ola ol dem hemìn 6 Pìş-rev iken aña düşmen nice dursun ķaçmasun
Mu¤cizāt-ı pìşvā-yı evvelìn ü āĥirìn
7 Ģamlesinden gürbe gibi nice ķaçmasun ¤adū Niçe yüz biñ ¤askeri var her biri şìr-i ġarìn 8 Ķorķusından başını alup ķaçup Beçden geçe
Heybet-i ŝıyt [u] ŝadāsından Firenduş-ı la¤ìn
9 Çün Budin döndi bu dìne secdede geç ķalmadı [12a]
Nevbet-i İslām urılmaķ gice gündüz beş kerin 10 Küştelerden püşte olmışdı nitekim Peştede
Niçe ĥaçlar ola Beçde daĥı ẅūġlara ķarìn
K.7 Y. 11b - 12b
21b “Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla” [Fatiha/1] 21b “Apaçık fetih” [Fetih/1]
75
11 Ķal¤a-i Ĥayber gibi fetģ ide ¤avn-i Ģaķ ile Ol ¤Ömer-heybet ¤Alì-şevket emìrü'l-mü'minìn 12 Šop-ı ķal¤a-kūb āhenì-seng anı ĥāk eyleye
Ķal¤a-i āhenì olursa ger ol ģıŝn-ı ģaŝìn 13 Cūy-ı ĥūn olup aķısar ĥūn-ı a¤dādan Tuna
Tìġ-ı ĥūn-efşānına olsun hezārān āferìn 14 Mūra döndürse ¤aceb midür cihān ser-keşlerin
Ol Süleymān Şāha virmişdür Süleymān Āŝafın 15 Kimdür ol Āŝaf vezìr-i bì-nažìr ü bì-miśāl
Pāk-rāy u pāk-źihin muķtedā-yı ¤āķilìn 16 Merģabā ehl-i recā ķāyim-maķām-ı salẅanat
Ģażret-i pāşā-yı a¤žam kām-yāb u kām-bìn 17 Bir Süleymān Şāha Āŝafsın ki ay Āŝaf güneş
Ķapuña yüz sürmeg ile buldı çerĥ-i çārümìn 18 ¤Ālemi mühr-i Süleymān ile ĥoş żabẅ eyledüñ
Barmaġuña çün geçürdüñ ĥātem-i devlet-nigìn 19 Ĥalķ-ı ¤ālem cānı gibi nice sevmesün seni
İy cihānuñ cānı cānlandurduñ anuñ her birin 20 Yüz biñ erden yüz çevirmez ķarşu varur her biri
Āferìn ŝıddıķ ŝadaķda oķlaruña āferìn
21 Nemçe İspanye Çesār u Çeh ķamusı fetģ ola [12b]
Tìġ-ı tedbìrüñle nitekim alınmışdı Budin 22 Āŝafā ¤adlüñle şöyle buldı ¤ālem intižām
Ķuzılu ķoyun gibidür ķurd ile ķoyun hemìn 23 Ĥalķ-ı ¤ālem bir ķarından doġma ķardaş oldılar
Ref¤ olup buġż u ¤adāvet def¤ olup kibr ile kìn 24 Döne döne ger arar iseñ yoķ iñilder bir kişi
76
25 Kes sözi uzatmayup başla du¤āya S e y r i yā Tā ki el ķaldurup āmìn diye Cibrìl-i Emìn 26 Nitekim şeb ķal¤asın fetģ eyleye ẅop-ı ŝabāģ
Nite muģkem dura işbu ķal¤a-i çerĥ-i berìn 27 Ķal¤a-i ¤ömri ¤adūñuñ durmayuban yıķılup
Devlet ü ¤ömrüñ ģiŝārı berk ola tā yevm-i dìn 899
ĶAŜÍDE-İ DÍGER BE-ĢUŻŪR-I ¤ALÍ BEG
DĀME ¤İZZEHŪ
DEFTERDĀR-I VİLĀYET-İ ŞĀM EZ-CĀNİB-İ ĤIZĀNE-İ ¤ĀMİRE
F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ā t ü n F ā ¤ i l ü n
1 İy cenāb-ı ma¤delet v'iy ģażret-i ¤izzet-me¤āb 12b
Kām-bìn ü kām-baĥş u kām-rān u kām-yāb 2 Sensin ki_emvāl-i şāhì saña ta¤vìż olalı
Encüme ¤add vār māl-i mìrine yoķdur ģisāb 3 Maķdemüñ şemsi diyār-ı Şāma virmişdür şeref
Nitekim žulmāt-i leyle nūr virür māhtāb
4 Gerçi ŝāģib-ŝadır olmaķla bulur her kimse ķadr