A. Hekimlik Sözleşmesinde Hekimin Borçları 45
2. Meslek Etiği Kurallarına Uygun Davranma Borcu 46
Dişhekiminin hasta- hekim ilişkisinden doğan görevleri etik ilkelere uygun hareket etmek şeklinde de tanımlanabilir. Etik ilkelerden türeyen hekimin etik görevleri aynı zamanda tıbbi müdahaleninde etik ilkelere uygun olmasını gerektirir117.
Günümüzde tıp etkinliği içerisinde çok sayıda ilkeden söz edilmekle birlikte, tıp etiği alanında evrensel nitelikte benimsenmiş ve uygulamalar sırasında dikkate alınan
113 ÖZAY, s.52’ dan naklen 114 BAŞPINAR(Sempozyum), s. 26 115 BAŞPINAR(Sempozyum), s. 27 116 HAKERİ, s. 543
dört temel etik ilke kabul görmektedir. İnsan onurunun korunması genel başlığı altında da inceleyebileceğimiz; Zarar vermeme, Yararlı olma, Özerkliğe saygı, Adalet ilkelerinin aynı zamanda hukukun evrensel ilkeleri ile de örtüştüğü söylenebilir118.
Dişhekimliği etiği, evrensel nitelikteki bu ilkelerin dişhekimliği uygulamalarında hayata geçirilmesi ve “etik eylemlere rehberlik eden temel değerler” olarak ifade edilen dişhekimliğine özgü değerleri kapsamaktadır119. Bu değerler arasında hasta korkusunun yenilmesi dişhekiminin başlıca görevi olmalıdır.
Keza Dünya Sağlık Örgütü’nün ağız sağlığı tanımı; “Ağız ve diş yapılarının sağlam ve iyi fonksiyon gösterir halde olmasının yanısıra dişhekimi korku ve kaygısının bulunmama durumu” şeklinde yapılmıştır120.
İdealist yaklaşımlar uygulanmış olsa bile korku duygusu dişhekimliği alanının negatif bir unsuru olarak çoğu zaman karşımıza çıkmaktadır.
En çok bilinen korkular doğrudan dental veya medikal ortamdan edinilen travmatik deneyimlerdir. Deneyim gerçek olabileceği gibi hasta tarafından görülen bir tehlike de olabilir. Yıllar önce başka bir cerrahi alanda yaşanmış olay veya eski hekimin davranış biçimi korku ve nefret gelişmiş olmasına neden olabilir. Korkular aile üyeleri, arkadaşlar gibi başkalarının yaşantılarına ait olabileceği gibi medyadan indirekt olarak da öğrenilebilir121.
Yapılan araştırmalar hastaların dişhekimini hem korkulan, hem de korkulandan koruyan olarak görebildiklerini göstermektedir. Bu yüzden dişhekiminin hastaya
118BAŞALP Nilgün; “İlaç Endüstrisinde Etik İlkeler, Hekim ve İlaç Endüstrisi Arasındaki Etkileşimin
Hukuki Boyutları”, Sağlık Alanında Etik ve Hukuk Uluslararası Sempozyumu 17-19 Nisan 2008, s. 62
119 KADIOĞLU Funda Gülay; “ Dişhekimliği Etiğine Genel Bakış”, Hacettepe Tıp Dergisi 2009, S. 40,
s.121
120AKYÜZ Serap/KUŞÇU Özgür Önder/AKGÖZ Sema/ ERDEMİR Ayşegül Demirhan/ATICI Elif;
“ Dişhekimliğinde Korku ve Korkuya Etik Yaklaşım”, Türkiye Klinikleri J Med Ethics 2005, S. 13, s. 27
yaklaşımı, davranış biçimi, iletişim yeteneği bu algının belirlenmesinde oldukça önemli bir etkiye sahiptir122. Hastanın endişe ve korkularının azalabilmesi dişhekimine duyacağı güven duygusuyla sağlanacaktır.
Güven duygusunun kriterlerini tespit edebilmek güçtür; hekimin giyimi, konuşma ve davranış biçimi, çalışma disiplini, meslektaşlarıyla ilişkilerine kadar pek çok şey etkili olabildiği gibi, gerçek güven duygusu başarılı bir tedavi sonrasında da oluşabilir123.
Dişhekimlerinin büyük bir kısmı mesleklerini kendi muayenehanelerinde icra etmektedir. Her biri çalışma ortamlarını, çalışma felsefelerini, çalışma saatlerini, yardımcı personellerini, teknisyenlerini, kullandığı ekipmanları, malzeme tedarikçilerini, enfeksiyon kontrolünü, uygulayacakları tedavi hizmetlerini kendileri belirlediğinden güven faktörü ve emniyet ihtiyacının önemi bir adım daha öne çıkmaktadır.
Sözel ve davranışsal simgelerin önem taşıdığı hasta hekim ilişkisinde; doğru bir tanı koyma ve tedavi gerçekleştirmenin ilk adımı öncelikle doğru bir iletişim kurmak olmalıdır. İki yönlü olgu olan iletişimin temeli de iki yönlü olgu olan anlamaktır: Hastayı anlamak ve hasta tarafından anlaşılmak124.
İlk görüşme hastanın hekim hakkındaki düşüncelerinin şekillenmesi ve ilişkinin kalitesinin belirlenmesi açısından oldukça önemlidir. Edinilecek olumlu izlenimler; hekimin mesleki kararları, tedavi önerileri, tavsiye ve uyarılara daha kolay kabulü sağlacaktır. Bu görüşme dişhekiminin mesleki yeterliliğinden ziyade hastanın
122 ERDEMİR Ayşegül Demirhan ve ark, s. 21
123 AYDIN Erdem; Tıp Etiğine Giriş, Ankara 2001, s. 75
124BİLGEL Nazan; “ Hasta Hekim İetişiminde Etik”, Sağlık Alanında Etik ve Hukuk Uluslararası
duygularına yönelik olacağından hekimin davranış ve iletişim hünerlerinin göstermesi etkili olacaktır125.
Dişhekimi klinik uygulamalar sürecinde; hastasının teşhis ve tedavisine yönelik bir çok etik değerle yüklü kararlar vermektedir. Etik sorunların sıklıkla yaşandığı bu kararları126 kısaca gözden geçirelim.
- Hastanın yaşamı ve genel sağlığı: Ağız ve genel vücut sağlığı arasında bağlantı
kurmaya yeterince önem vermeyen dişhekimi ciddi bir mesleki kusur işlemiş olacaktır. - Dişhekimi hastasına özgü uzun dönemde etkili olabilecek uygun ve ağrısız ağız
fonksiyonu sağlayabilmelidir. En bilinen değer ağrısız tedavi öncelikli olmalıdır.
- Hastanın özerkliği’ne saygı duyulmasının dünya ölçeğinde kabul gören bir
yaklaşım olduğu unutulmamalıdır.
- Öğrenciliğin ilk günlerinden itibaren kazandırılmaya çalışılan çürük bir dişin kuron kaplama yerine dolgu ile tedavi edilmesi, çekim yerine kanal tedavisi önceliği gibi örneklendirebileceğimiz uygulama öncelikleri karar verme sürecinde daima göz önünde bulundurulmalıdır.
- Estetik değerler: Teknolojinin dişhekimliğine olan güçlü ve hızlı entegrasyonu
ve buna bağlı olarak hastalara sunulan tedavi seçeneklerinin ve bunun yanısıra estetik beklentilerin artışı hekimlerin karar verme sürecini her geçen gün tıbbi karardan çok iş kararı olma yönüne değiştirmektedir. Alınacak kararlarda gereken özenin gösterilmemesi hekimlerin mesleki hatalarına yol açacaktır.
- Uygun tedavi alternatiflerinin yanısıra tedavi bedeli konusunda da hastaya gerekli bilgi verilmelidir.
125 AFŞİN Hüseyin (ed.); Dişhekimliğinde Anamnez (Anamnez), İstanbul 2006, s. 7 126 KADIOĞLU, s.122
- Dış faktörler olarak ifade edebileceğimiz hasta ve hekimin sosyo-kültürel ve
ekonomik durumları, değer sistemleri, hastanın bağlı bulunduğu sosyal güvenlik sistemi, hekimin çalıştığı kurumdaki sağlık hizmeti anlayışı, toplumun refah düzeyi, sosyal adalet, medya yönlendirmesi gibi belirleyiciler çoğu zaman dişhekiminin karar verme sürecini etkileyebilmektedir.