Genel Olarak Vekâlet Sözleşmesi 75

Vekâlet sözleşmesi iş görme amacını güden, diğer bir deyişle, konusunu insan emeğinin veya faliyetlerinin oluşturduğu; vekilin, vekâlet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi konusunda vekâlet veren ile yaptığı sözleşmedir209.

Bütün iş görme sözleşmelerinin içinde en kapsamlı olan ve çoğunun esasını teşkil eden bir sözleşme olan vekâlet sözleşmesi, hakkında yeterli veya hiç hüküm bulunmayan tüm sözleşmeler bakımından da kaynak teşkil etmektedir. Nitekim TBK. m. 502’de “Vekâlet sözleşmesi, vekilin vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini

yapmayı üstlendiği sözleşmedir.Vekâlete ilişkin hükümler, niteliklerine uygun düştükleri ölçüde, bu Kanunda düzenlenmemiş olan işgörme sözleşmelerine de uygulanır. Sözleşme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanır.” şeklinde ifade edilmiştir.

Vekâlet sözleşmesinin kanuni tanımının yanı sıra; vekâlet verenin menfaatine ve iradesine uygun bir sonuca yönelen işi görmeyi zaman kaydına bağlı olmaksızın ve nispeten bağımsız olarak yapma borcunun sonucun elde edilememesi riskininin vekâlet verene ait olduğu şeklinde yapılan tanımlama ise vekâlet sözleşmesinin unsurlarının belirlenmesinde yardımcı olmaktadır210.

209 _{AKINTÜRK Turgut; Hukuka Giriş, 6. Baskı, Eskişehir 2006, s.285}

Her çeşit maddi fiilin yapılmasının vekâletin konusu olabilmesi maddi fiillere ilişkin vekâlet kavramını gündeme getirirken bu fiillerin kanunla düzenlenen başka bir iş görme sözleşmesinin konusunu teşkil etmemesi gerekmekte, aynı zamanda yapmama (kaçınma) edimi vekâletin konusunu oluşturmamalıdır. Haksız fiil niteliğindeki maddi fiillerinde vekâlet sözleşmesinin geçerliliğini engelleyeceği bilinmelidir211.

Kendisi için iş görenin alacaklısı olmadığından edimin vekâlete konu olabilmesi için başkasına ait olması ve onun menfaatine yapılması gerekirken, vekilin menfaatinin bulunması sözleşmenin oluşmasını engellemiyeceği gibi, ücret karşılığı olacağı sözleşme ile kararlaştırılabilir. Hekimler, mimarlar, özel öğretmenler gibi iş görmenin ücret karşılığında olduğunun teamülden olduğu durumlar da vardır. Taraflar arasında ücret miktarının belirlenmediği olası itilaf davalarında; hakim teamülün tespitinde ilgili meslek kuruluşlarının asgari ücret tarifesini gözönünde tutacaktır212_.

3224 sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu 40. madde uyarınca; her yıl Türk Dişhekimleri Birliği tarafından hazırlanan ve Bakanlık tarafından onaylanan asgari muayene ve tedavi ücretlerini bildiren tarife Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmektedir213.

211 _{YAVUZ, s. 523} 212 _{YAVUZ, s. 528}

213 _{Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu m. 40: “(1) Oda Yönetim Kurulları her yıl aralık ayı içinde,}

dişhekimlerinin uygulayacakları muayene ve tedavi ücretlerinin asgari haddini gösteren birer tarife hazırlayarak Birlik Merkez Yönetim Kuruluna gönderirler. (2)Birlik Merkez Yönetim Kurulu, Oda Yönetim Kurullarının tekliflerini de gözönünde bulundurarak muhtelif Odaları içine alacak grupları tespit ve gruplarda uygulanacak tarifeleri hazırlayarak Bakanlığa gönderir. (3)Bakanlık bu tarifeyi aynen ya da gerekli gördüğü değişiklikleri yaparak onaylar. Tarifeler Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. (4)Yeni bir tarife yürürlüğe girinceye kadar eski tarife hükümleri devam eder.”

Doktrinde vekilin vekâlet verene karşı nispi bir bağımsızlığı olduğu kabul edilmekle birlikte, özel uzmanlığı gerektiren durumlarda bağımsızlığın daha geniş ölçüde olacağı ve vekilin sadâkat ve özenle borçlu olduğu ifade edilmektedir214.

Sözleşmelerin kurulmasına ilişkin genel hükümler (TBK. m.1) vekâlet sözleşmesine de uygulanır. Vekâlet sözleşmesi şekle bağlı olmayan bir sözleşmedir. Vekâlet sözleşmesi vekâlet verenin örtülü kabulü ile de kurulabilir. TBK. m. 503215 vekâlet sözleşmesinin zımni kabul ile de kurulabileceğini ifade etmektedir. Serbest meslek faliyetlerini devletten aldıkları ruhsata dayanarak icra eden hekimler, avukatlar, mimarlar, veterinerler, işin yapılması mesleklerinin gereği olması nedeniyle bu maddeye tabi olacaklardır216.

Taraflar arasında güven ilişkisine dayalı olarak kurulan vekâlet sözleşmesinin devamı sırasında güvenin ortadan kalkması halinde herhangi bir hukuki sebep göstermeden ve tazminatla yükümlü olmaksızın taraflar sözleşmeyi tek taraflı olarak feshedebilirler. Türk Borçlar Kanunu 512. maddesine göre, “Vekâlet veren ve vekil, her

zaman sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirebilir.” Hekimlik sözleşmesinde de güven

unsuru önemli rol oynadığı için, taraflar güvenin ve inancının sarsılması halinde, sözleşmeyi istediği zaman bozabilecektir217_{. Borçlar Kanunu’ndaki bu hükümden} hareket eden hakim görüş, sözleşmeyi her zaman sona erdirme hakkının varlığını vekâletin bir unsuru olarak değerlendirmektedir218.

214 _{YAVUZ, s. 531}

215 _{TBK. m. 503 “Kendisine bir işin görülmesi önerilen kişi, bu işi görme konusunda resmî sıfata sahipse}

veya işin yapılması mesleğinin gereği ise ya da bu gibi işleri kabul edeceğini duyurmuşsa, bu öneri onun tarafından hemen reddedilmedikçe, vekâlet sözleşmesi kurulmuş sayılır.”

216 _{ZEVKLİLER Aydın/ HAVUTÇU Ayşe ; Borçlar Hukuku, 9. Baskı, Ankara 2007, s. 337, ÖZAY, s. 37} 217 _{İPEKYÜZ, s. 71.}

Maddi fiillere ilişkin vekâlette; vekilin vekâletin sınırlarını aşması durumunda, vekil vekâletsiz iş gören durumuna girer. Ücret ve giderlere ilişkin talebini vekâletsiz iş görmeye dayandırabilecek, TBK. m. 527 hükmü uyarınca beklenmedik halden dolayı da sorumlu olacaktır219.

İfanın kısmen bile sözleşmeye uygun sayılamayacağı ( yanlış taraf cerrahisi, yanlış ilaç uygulanması gibi) durumlarda TBK. m. 531 hükmü uyarınca vekâlet hükümleri geçersiz olabilecektir.

Hekimlik sözleşmesi olarak adlandırılan ve hekim ile hasta arasında kurulan sözleşme ilişkisinde amaç, hastanın isteğine ve yararına uygun olarak onun sağlığına kavuşmasını temin etmek için gerekli tıbbi girişimlerin yapılmasıdır. Bu ve diğer özellikleri dikkate alındığında, hekimlik sözleşmesi ile vekâlet sözleşmesinin hükümlerinin nitelik itibarı ile birbirlerine yakın olduğu görülmektedir. Bu durumda dişhekimliği açısından220 karşımıza şöyle bir tablo çıkmaktadır221.

- Dişhekimi, hastasını muayene ve tedavi ederek iş görme borcunu yerine getirmektedir.

- Dişhekimi, tıbbi müdahalesini hastasının yararına, onun hesabına ve isteğine uygun olarak yerine getirmektedir.

- Hekimlik sözleşmesi gereğince dişhekiminin müdahalesi belli bir sonuca ulaşmak için yönlenmiştir, hekim gerekli olan müdahaleyi bir süreye bağlı olmaksızın üstlenmiştir222.

219 _{YAVUZ, s. 540}

220 _{Ayrıca Bkz. Eser Sözleşmesi, s. 94}

221 _{AKARTEPE Alpaslan; Tedavi Sözleşmesinin Hukuki Niteliği, Sağlık Hukuku Sempozyumu Erzincan}

2006, s. 19

- Dişhekimi teşhis koyar ve gerekli tedaviyi uygular. Hastasını iyileştirmek için tıp biliminin kuralları çerçevesinde özenle çalışmak borcu altındadır. Bu nedenle dişhekimi kusurlu olmasının dışında müdahalesinin mutlak başarı ile sonuçlanmamasından dolayı sorumlu tutulamayacaktır223.

- Hekimin ücret istemesi teamülde olduğu için ücrete hak kazanır, aksini ispat yükümlülüğü hastaya aittir224. Hastanın teşhis ve tedavisi karşılığında ücret alınmış olmasa bile taraflar arasındaki ilişkiye yine de vekâlet sözleşmesi hükümleri uygulanır225

- Güvene dayalı hasta-hekim ilişki vekâlet sözleşmesi kapsamında değerlendirildiğinde; taraflar istedikleri zaman sözleşme ilişkisini ortadan kaldırma hakkına sahip olmakla birlikte TDN. m. 19 ile bu duruma sınırlandırma getirilmiştir226.

- Vekâlet sözleşmesine göre dişhekiminin nispi bağımsızlık içerisinde haraket etmesi sözkonusudur. Ancak dişhekimi kararlarında sadâkat ve özen borcunun gereklerini her zaman göz önünde bulundurmalıdır227.