Menasıb-ı Divaniye Eshabı

85 kişi

 Muhacirin Memuru Osman Paşa

 Müsteşar sadr-ı âli Ferid Efendi

 Maliye Nazırı Sadık Efendi

 Daavi Muavin-i Sanisi Reşad Bey

 Mektubi-i Hariciye Kamil Bey  Dâhiliye Mektubcusu Sadık

 Evkaf-ı Hümayun Nazırı Hamdi Bey

 Deavi Nazırı Mümtaz Efendi  Beğlikci-i Divan-ı Hümayun

Said Efendi

 Hariciye Müsteşarı Halil Bey  Serasker Müsteşarı Halit Bey  Dahiliye Müsteşarı Kenan Bey  Hariciye Teşrifatçısı ve Mısr

Kapı Kethüdası Kamil Bey  Şehremini Sürur Efendi  Ticaret Müsteşarı Aleksandır

Karatodori Efendi

 Amedî-i Divan-ı Hümayun Refik Bey

 Mektubi Sadr-ı âlî Şevketi Efendi

 Dahiliye Kâtibi Saib Bey  Divan-ı Hümayun Tercümanı

Azfi Bey

 Teşrifati-ı Divan-ı Hümayun Ahmed Siret Efendi

 Zabtiye Müşiri Muavini Ahmed Yemini Efendi

 Bank-ı Osmani Nazırı Arastidi Bey

 Mektub-i Seraskeri Ahmed Bey

 Mektub-ı Fünun-ı Tabya Nazırı Salih Efendi

 Muhasebat Müfettişi Ohannes Efendi

 Hariciye Kâtibi Mehmed Efendi

 Müsteşar-ı Sadr-ı Âlî Muavini İsmet Bey

 Bab-ı Âlî Emlak Müdürü Rıza Bey

 Mektubi-i Sadr-ı Âlî Muavini ve Mühimme Müdürü Rıza Bey

 Tahrirat-ı Hariciye Müdürü Serkiz Efendi

 Matbuat Müdürü Macid Bey  Nizamiye Muhasebecisi

Tevfik Efendi

 Hazine-i Evrak Müdürü Abdüllatif Efendi

 Bahriye Mektubcusu Mehmed Efendi

 Şehremini Muavini Ömer Faiz Efendi

 Hazine-i Hassa Muhasebecisi Atâ Efendi

 Maliye Muhasebecisi Haşmet Efendi

 Esham Muhasebecisi Rıza Bey

 Maliye Mektubcusu Zihni Efedni

 Bank Muhasebecisi Zühdü Efendi

 Bahriye Muhasebecisi Emin Efendi

 Varidat Muhasebecisi Osman Efendi

 Mesarifat Muhasebecisi İbrahim Efendi

 Tevki’-i Divan-ı Hümayun Rauf Efendi

 Defter Emini Arifâ Efedni  Hassa muhasebecisi Mustafa

Efendi

 Nizamiye Kâtibi Sadık Bey  Tahsilat Muhasebecisi İzzet

Efendi

 Deavi Muavin-i Evveli Naşir Efendi

 Evkaf-ı Hümayun Senedat Müdürü Tevfik Efendi  Rüsumat Muhasebecisi Galib

Efendi

 Zabtiye Muhasebecisi Salih Efendi

 Ticaret Mektubcusu Emin Efendi

 Meskûkât Muhasebecisi Sadi Bey

 Emtia Gümrüğü nazırı münir bey

 Zecriyye Nazırı Salih Efendi  Zabtiye Evrak Müdürü Nuri

Bey

 Hazine-i Celile Veznedarı Rıfat Efendi

Said Efendi  Evkaf-ı Hümayun

Muhasebecisi Yusuf Bey  Evkaf-ı Hümayun

Mektubcusu Hakkı Bey  Ebniye Müdürü Mustafa Faik

Efendi

 Evamir-i Maliye Müdürü Vecihi Efendi

 Sikkegan Başı Fettah Efendi  Rüsumat Emaneeti Muavini

Şakir Efendi

 Hazine-i Celile Ahalat Müdürü Hasan Efendi

 Telgraf Müdürü Feyzi Efendi  Posta Müdürü Yaver Efendi  Mektubi-i Hariciye Muavini

Rüşdü Bey

 Beytülmal Müdürü Hakkı Bey  Evkaf-ı Hümayun Tahsilat

Müdürü Emin Bey

 Evkaf-ı Hümayun Mahlûlat Müdürü İsmail Bey

 Haremeyn Tercümanı Hasan Şükrü Efendi

 Hariciye Evrak Müdürü Rıfat Bey

 Hariciye Teşrifat Muavini Ali Bey

 Hariciye Kâtibi Muavin-i Evveli Servet Bey

 Zabtiye Mektubcusu Mazhar Bey  Evkaf-ı Hümayun Varidat Kâtibi

İzzet Efendi

 Gereç Kapusu Gümrüğü Nazırı Edhem Efendi

 Galata Gümrüğü Nazırı Mikail Efendi

 Hariviye Kâtibi Muavin-i sanisi Edhem Bey

 Maarif Mektubcusu Nüzhet Efendi

 Tahrirat-ı Hariciye Evrak Müdürü Arzuman Efendi

 Devi-i Evrak Müdürü Rıfat Bey

Bu kısımdan sonra bazı devir memurlarına değinilmiş ve 21 memur zikredilmiştir. Bundan sonra ise Amedî Divan-ı Hümayun Hulefasına değinilmiş ve 20 memur ismi listelenmiştir.

Bab-ı Âlî zabıt kalemlerinde ise 37 memur zikredilmiştir. Bab-ı Seraskeri zabıt kalemlerinde 44, bahriye zabıt kalemlerinde 32, tophane zabıt kalemlerinde 9, harbiye zabıt kalemlerinde 6 vazifeli ismi verilmiştir. Osmanlı Devleti’nde ilk zamanlardan beri mali teşkilatın bulunduğu bilinmekle beraber, maliye sisteminin başında baş defterdar bulunmaktaydı. Memur sayısında ise 18 yy sonrası artış görülmüştür.56 Salnamede de maliye zabıt kalemlerinde 52, memur yer almaktadır. Varidat muhasebesi kitabet hizmetinde 13, masraflarla alakalı kitabet hizmetinde 14, hazine-i hassa zabıt kalemlerinde 8, ticaret zabıt kalemlerinde 8, rüsumat zabıt kalemlerinde 13, zabtiye zabıt kalemlerinde 11, vakıf kalemlerinde 33, defterhane-i hâkanî zabıt kalemlerinde 7, şehremaneti kalemlerinde ise 8 memur vazifelidir.

2.14. İLMİYE

İlmiye başlığı altında muhtelif gruplar oluşturulmuştur. Öncelikle zikredilen Rumeli rütbelilerin adedi 10, Anadolu rütbeliler 13, İstanbul 16, Haremeyn-i Muhteremeyn 31’dir. Meclis-i İntihab-ı Hükkam-ı Şer’i bir reis, 8 aza ve bir kâtipten, tedkikat-ı şer’iyye de aynı şekilde bir reis, 8 aza ve bir kâtipten müteşekkildir. Fetva kapısı efendileri 12 kişiden oluşmakta olup 15 memur da bunlara ilave edilmiştir. Bab-ı fetva haricinde ise 18 memur vazife yapmaktadır. Şeyhler meclisi bir reis ve 5 azadan oluşmaktadır.

Seyfiye, yönetim ve askerlik görevini yerine getiren devlet görevlileridir. Ehli örf, ümera ve ehli seyf gibi isimler verilen bu sınıfın divan-ı hümayundaki temsilcileri vezir-i azam ve vezvezir-irlerdvezir-ir. Salnâmede vezir-ise öncelvezir-iklvezir-i olarak Erkan-ı Harbvezir-iye memurlarına ve bazı mahallerdeki vazifeli askeri ümera ve zabıtana değinilmiştir. Birinci ordu Müşiri Serdar-ı Ekrem Ömer Paşadır. Ordu meclis memurları reis Selim Paşa ve 6 aza ile bir kâtip, 12 ordu erkânıdır. Bu malmatların ardından 1. Orud ümera ve zabıtanının listesine yer verilmiştir.

İkinci ordu-yu hümayun müşiri Abdi Paşa meclis reisi Edhem Paşa, 6 aza ve bir kâtipten mürekkeptir. Birinci orduda örnek verdiğimiz gidişat ile bu şekilde 6. Oruya kadar listelenmiştir. Ardından Bahriye, tophane, mekteb-i harbiye, mektebi idadi, mühendishane-i berr-i hümayun, mekteb-i fünun-ı tabibiyye, umur-ı sıhhiye-i askeriyye, maarif-i umumiyye, mekteb-i sultanî memurları listeler halinde ayrı ayrı zikredilmiştir.

2.16 Okullar ve Hocalar

Dar-ul Muallimin’de Muallim-i Evla Müderrisinden Mehmed Efendi, Arabi Muallimi Müderrisinden Hacı Abdullah Efendi, Divani Hocası Saniyeden Vacid Efendi, Rika Hocası ve Müdürü Rabiadan Ali Efendi, Muallim-i Sanisi Süleyman Efendi, Muallim-i Salisi Müderrisinden Halid Efendi, Farisi Muallimleri Aşr ve Vehasım Efendiler, Riyaziye Hocası Binbaşı Ahmed Efendi, Resim Hocası Yüzbaşı Şahabeddin Efendi, Sülüs Hocaları Hulusi ve Rasim Efendiler, Muallim-i evveli Bekir Efendi Muallim-i Sanisi Muharrem Efendi, Muallim-i salisi Mehmed Ali Efendi vazidelidirler.

Dar-ul Maarif-i İdadiyye’de şakirdan 110 hocalar; Şehzade İmareti Nezdinde Muallim ula Müderrisinden Hacı İsmail Efendi, Muallim-i Sanisi Müderrisinden Talib Efendi, Muallim-i Salis ve Riyaziye Muallimi Müdür Ahmed İzzet Efendi, Sülüs Hocaı Mehmed Hilmi Efendi, Rsim Hocası Nuri Efendi, Farisi Hocası Müderrisinden Harm Efendi’dir.

Dar-ul Maarif şakirdanı 204 kişi olup burada vazifeli 7 hoca bulunmaktadır: Sultan Bayezid Türbe-i Şerifesi dahilinde Farisi muallimi mevaliden Şahin Efendi, muallim-i evveli müderrisinden Mehmed Hulusi Efendi, Resim Hocası Binbaşı Hafız Efendi, Muallim-i Sanisi İbrahim Efendi, Diğer Muallim-i sanisi Hüseyin Efendi, Riyaziye

Muallimi erkan-ı harbiye kol ağalarından Ahmed Tevfik Efendi, Sülüs Hocası Eşref Efendi

Şehzadebaşı Rüşdiye Mektebi’nde Rsim Hocası Yüzbaşı Mehmed Hilmi Efendi, Sülüs Hocası Hafız Mehmed Arif Efendi, Rika Hocası Rıza Efendi, Farisi Hocası Hafız Neşet Efendi vazifelidir.

Sultan Bayezid Rüşdiye Mektebi’nde Fatih civarında Muallim-i evvel Müderrisinden Hacı Emin Efendi, Muallim-i Sani Süleyman Efendi, Riyaziye Muallimi Yüzbaşı Şevket Bey vazifelidir.

Fatih Rüşdiye Mektebi’nde Muallim-i ula Süleyman Efendi, Muallim-i sani Müderrisinden Ahmed Hilmi Efendi, Riyaziye Hocası Binbaşı İsmail Hakkı Efendi, Resim Hocası Yüzbaşı Cemal Efendi, Rika Hocası Mücib Efendi, Farisi Hocası Mehmed Said Efendi, Azab Kapısında Çeşme Meydanında Muallim-i Ula Rüstem Efendi, Muallim-i Sani ve Riyaziye Muallimi Müderrisinden Mustafa Efendi, Resim Hocası Yüzbaşı Cemal Efendi, Rika Hocası Rasih Efendi, Farisi Hocası Dağıstani Mehmed Efendi vezifelidir.

Kasımpaşa Rüşdiye Mektebi; Üsküdarda Atik bab-ı müşiri derununda Muallim-i evveli Süleyman Efendi, Muallim-i Sanisi ve Riyaziye Muallimi İsmail Efendi, Rika Hocası Mücib Efendi, Resim Hocası İsmail Efendi, Farisi Hocası Mehmed Efendi vazifelidir.

Davudpaşa Rüşdiye Mektebi; Beşiktaş Muvakkathanesi Karşısında Muallim-i evveli Müderrisinden Osman Efendi, Muallim-i sanisi ve Riyaziye Hocası Tevfik Efendi, Muallim-i Salisi Müderrisinden Hafız Mehmed Efendi, Resim Hocası İsmail Efendi, Sülüs Hocası Osman Efendi, Farisi Hocası Said Efendi vazifelidir.

Üsküdar Rüşdiye MektebiFarisi Muallimi Müderrisinden Ahmed Fahreddin Efendi, Arabi Muallimi Evveli Müderrisinden Hasan Efendi, Muallim-i Salisi Hüseyin Efendi, Riyaziye Muallimi Kol Ağalarından Ahmed Tevfik Efendi, Sülüs Hocası Eşref Efendi, Resim ve Rika Hocası Hüseyin Hanî Efendi vazifelidir.

Beşiktaş Rüşdiye Mektebi Ayvansaray Kapısı Haricinde Muallim-i Evveli Halid Efendi, Muallim-i Sainisi Salih Efendi, Hendese Muallimi Kaimmakam Mustafa Bey,

vazifelidir.

Nur-ı Osmaniye Rüşdiye Mektebi ve Eyyüb Rüşdiye Mektebi (aded-i şakirdan 95) Muallim-i evveli Mürşid Efendi, Muallim-i Sanisi Hafız Mehmed Efendi, Hendese ve Resim Hocası Rabiadan Ahmed Faik Efendi, Farisi Hocası Abdurrahman Efendi, Rika Hocası Mücib Efendi, Sülüs Hocası Naili Efendi vazifelidir.

Beğlerbeyi Rüşdiye Mektebi; Muallim-i Evveli Müderrisinden Mahmud Efendi, Sanisi Hacı Hüseyin Efendi, Muallim-i Evveli Abdüsselam Efendi, Rika ve Sülüs Hocası Arif Efendi, Hendese ve Resim Hocası Rabiadan Ahmed Faik Efendi vazifelidir.

Sütlüce Nısf Rüşdiyesi ( Aded-i Şakirdan 60) Fatih İdadiyyesi ( Aded-i Şakirdan 70) Sultan Ahmed Meydanında Muallim-i evveli Mehmed Efendi, Muallim-i Sanisi Abdurrahman Efendi, Hesab Muallimi Müderrisinden Harm Efendi, Nakış Ustası da bulunmaktadır. İnas Rüşdiye mektebinin ise sadece 112 adet şakirdanı olduğuna değinilmiştir.

Rumeli Tarafında Açılan Rüşdiye Mektepleri Ve Başmuallimleri.

Saraybosna Mustafa Efendi Sofya Müderrisinden Esad Efensi Travnik Müderrisinden Ahmed Niyazi

Efendi ^Berat

Mehmed Memiş Efendi

İzornik ^{Müderrisinden Hafız}

Mehmed Efendi ^Tiran

Said Efendi

Behke Müderrisinden Hasan Hakkı

Efendi Parazrık ^{Müderrisinden Süleyman} Efendi

Yenipazar Tevfik Efendi Selanik Salih Efendi

Bnaloka Mustafa Efendi Vidin İsmail Hakkı Efendi Mostar Müderrisinden Ömer Efendi Köstence Hüseyin Şefik Efendi Tekfur Dağı Müderrisinden Mehmed Efendi Zağra-i Atik

Müderrisinden Hüsyin Raci Efendi

Yenişehir Arif Efendi Tarnoy Ahmed Efendi Yanya Müderrisinden Mehmed

Şerafeddin Efendi ^{Kazanlık Hüseyin Hüsnü Efendi} Manastır ^{Müderrisinden Ahmed Şükrü}

Efendi Gümülcine ^{Mehmed Efendi}

İşkodra ^{Müderrisinden Davud Şükrü}

Efendi ^Samako

Müderrisinden Mustafa Efendi

Dloyna Müderrisinden Mustafa

Efendi ^Nurakob

Müderrisinden Mustafa Efendi

Niş Hasan Efendi Limni Abdurrahman Efendi Kandiye Şükrü Efendi İstanköy Mehmed Tayyib Efendi

Hanya Bilal Efendi Ohri Zünnun Efendi Lokca Müderrisinden Halil Efendi Slori Şerif Efendi

Ruscuk Hasan Fevzi Efendi Görice Mehmed Emin Efendi Siroz Müderrisinden Mehmed

Sadık Efendi ^Leskoyik

Mehmed Şahabeddin Efendi Edirne Müderrisinden Osman Efendi Kesriye Süleyman Efendi

Edirnede İkinci

Mehmed Dursun Efendi

Varna Müderrisinden Ruşan Efendi Flibe Müderrisinden Hüseyin

Sadıki Efendi ^Mecidiye

Ali Necati Efendi Drama Müderrisinden Mustafa

Efendi ^Lum

Mehmed Efendi

Gelibolu Hüseyin Hüsnü Efendi Pazarcık Müderrisinden Ferid Efendi Retmo Mehmed Efendi Midilli Abdülgaffur Efendi

Hasköy Hasan Saib Efendi Eregri Bilal Efendi Biga Tahir Efendi Taşlıca Salih Efendi

Çorlu Hüseyin Efendi Üsküb Abdullah Seraci Efendi Liceşne Hasan Efendi Eslemiye Müderrisinden Salim Efendi

Balçık Müderrisinden İsmail Efendi Donice Zeynel Efendi Hezargrad Ömer Efendi Dolcu Süleyman Efendi

Preyol Hayreddin Efendi

Anadolu Tarafında Açılan Rüşdiye Mektepleri Ve Başmuallimleri

Bursa Müderrisinden Tahir Efendi Kudüs Ebubekir Efendi Rodos Müderrisinden Nuri Efendi Ceble Ali Efendi

Yozgat Müderrisinde İsa Efendi Revandez Abdulfettah Efendi İzmir Kamil Efendi Lazkiye Mehmed Hilmi Efendi İzmit Müderrisinden Musa Efendi İnegöl İdris Efendi

Karahisar-ı şarki

Hüseyin Hamdi Efendi

Kenkari Süleyman Efendi Kastamonu Müderrisinden Behcet Efendi Nikde İbrahim Efendi Trablusgarp Hasan Ragıb Efendi Sayda Mehmed Efendi

Bingazi Müderrisinden Ali Efendi Vezirköprü Ali Rüşdü Efendi

Şam-ı şerif ^{Abdurrahman Efendi} Sinob Müderrisinden Hüseyin Efendi

Haleb Müderrisinden İbrahim Efendi

Yenişehir Brusa

Mehmed Efendi Alaiye Müderrisinden Yahya Efendi Ayaş Ali Efendi Isparta Müderrisinden Mehmed

Necati Efendi ^Amasya

Osman Efendi Trablusşam ^{Müderrisinden Abdullah}

Efendi ^Erzurum

İbrahim Efendi Konya Müderrisinden Osman Efendi Erzincan Mehmed Efendi Trabzon Ömer Şaban Efendi Aydın Osman Hulusi Efendi Ermenek Abdullah Efendi Ankara Halil Efendi

Sivas Abdulah Hilmi Efendi Balıkesri Ahmed Hulusi Efendi Tarsus Ali Rıza Efendi Feris Ahmed Rasih Efendi

Lefke Ali Efendi Bolu Abdurrahman Zühdü Efenfi Sakız Ahmed Efendi Kyoh Hasan Efendi

Belgede 1286(1869-1870) tarihli İstanbul Salnâmesi`nin transkripsiyon ve değerlendirmesi (sayfa 193-200)