Mekansal organizasyon elemanları

tasarımına yönelik kararlarda, kimliğin kullanıcıya aktarılması kadar, fonksiyonların yerine getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Mekansal planlamada her bölüm için gerekli unsurlar farklılık göstermektedir. Birimler için gerekli olan alan, aydınlatma düzeyi, malzeme seçimi, mobilya ve ekipman yerleşimi fonksiyon ve beklentiler doğrultusunda tasarlanmalıdır. Mağaza içinde oluşturulması gereken mekansal birimleri; vitrin, giriş, dolaşım, ürün teşhir, deneme odaları, bekleme ve ödeme alanları gibi başlıklar altında toplayabiliriz.

- Vitrin:

Birçok sektörde geçerli olabildiği gibi, giyim sektöründe de ''vitrin'', markanın, kullanıcı ile ilk iletişim kurduğu ara yüzdür. Marka ve mağaza içinde, ne olduğu fikrinin ilk oluştuğu yerdir. Mağaza içinde nasıl bir tarz ve ürün kimliği ile karşılaşılacağına dair ilk ipuçlarının kullanıcıya sunulduğu mekandır. Aydınlatma sistemi, logo, slogan, mekansal düzen, tipografik simge ve yazılar gibi unsurlar yardımı ile kurum ve markanın kimliğini kullanıcıya özetlediği için önemli bir fonksiyona sahiptir. Diğer markalardan farklı olduğunun ve bu farkı oluşturan sebepler hakkında bir fikri de, kullanıcıya vermelidir. Vitrinde, marka hakkında çok fazla bilgilendirme ve/veya yetersiz bilginin yer alması, kullanıcıyla iletişimin zayıflamasına neden olmaktadır.

Tüketicinin, doğrudan doğruya karşı karşıya kalması bakımından, vitrin ve mağaza tasarımı önemlidir. Özellikle çok sayıda şubeleri olan kuruluşlar için bu durumun önemi daha da artmaktadır. Örneğin bir banka için tüm şubelerinin aynı dilde olması ortak bir kimliği oluşturması açısından önemlidir (Okay, 2005, s.154). Bir kurumun, dış cephe tarzı ile kurum kimliği arasında bir bağlantı olduğunu, sadece müşterinin ilgisini çekmek için değil, kurumun kartviziti olarak görev yaptığını söyleyebiliriz. - Giriş bölümü:

Tüketici üzerinde kurum hakkında en çarpıcı etki, giriş kapısından mağazaya girdiği anda oluşmaktadır. Mağazanın girişi, tüketici üzerinde görsel olarak etki bırakmasının yanı sıra, fiziksel olarak da yeterli dolaşım alanı sağlayabilir nitelikte olmalıdır (Underhill, 2002, s.170-171). Giriş, kullanıcıları içeri çekebilecek özellikte tasarlanmalıdır.

kapıların kullanılması veya kapıyı açan bir personelin bulunması, kullanıcıların rahat geçebileceği ebatlarda tasarlanması olarak özetlenebilir.

Mağaza girişinde kullanıcıya çok fazla bilgilendirme sunan elemanlar ile karışıklık yaratılmamalı daha sade ve boş bir mekan düzeni kurulmalıdır. Vurgulanmak istenen birkaç ürün sergisi yeterli olmaktadır. Aksi takdirde, farklı bir ortamdan gelen kullanıcının, çok fazla aydınlatılmış, koku faktörünün çok yoğun olduğu veya çok sayıda ürünle dolu bir mekana girişinde kaotik bir atmosfer yaratılmış olabilir ve bu da kullanıcı algısını ters yönde etkilemektedir.

- Dolaşım alanları:

Mağaza içinde, kullanıcının rahat hareket etmesi sağlanmalıdır. Giriş bölümünden itibaren mağaza içinde, ürünlere, soyunma kabinlerine, ödeme bankolarına ulaşımda ve sirkülasyonda engeller oluşmamalı ve kullanıcıyı yönlendiren bir şema izlenmelidir. Mağaza içinde, dolaşımı kolaylaştırıcı ve hızlandırıcı fonksiyona sahip olan işaretlemelerden yararlanılabilir. Kullanıcının girişten başlayarak, alışveriş deneyimini optimum düzeyde yaşatmak için, ne yönde hareket etmesi gerekiyorsa işaret ve yazılar ile sirkülasyonu takip eden bir sistematik oluşturulmalıdır. Eksik bilgilendirme levhaları, zamanı kısıtlı olan kullanıcılar için rahatsızlık oluşturmaktadır.

- Ürün teşhir ve soyunma-deneme bölümleri:

Mağazalarda, genelde çok küçük boyutlarda tasarlanan soyunma odaları, gerçekte çok önemlidir ve satışın bir parçasıdır. Soyunma odasının konfor şartları, satışları artıran veya düşüren önemli faktörlerden biridir ve vitrin, ürün sergileme üniteleri vb. gibi elemanlar kadar mekan organizasyonunu etkileyen bir elemandır. Soyunma odasında ayna kullanımı doğru uygulanmalıdır. Soyunma odasının içinde veya çok yakın bir mesafede yer almalıdır. Kullanıcı, aynayı mağaza içinde aramak zorunda kalmamalıdır. Ürünlere yakın mesafede konumlanmalı ve yeterli sayıda soyunma odası yerleştirilmelidir. Kullanıcı, mağaza içinde, elinde ürünlerle soyunma odasını rahatlıkla görebilmeli ve ulaşımı kolay olmalıdır. Mağaza içinde ve özellikle katlar arasında dolaşmadan kolay erişilebilir olarak planlanmalıdır (Underhill, 1999, s.170- 173). Soyunma kabini, içine yeterli aydınlatma düzeyi sağlanmalıdır. Kabin içinde yeterli sayıda askı, oturma elemanı gibi ürün denemek için gerekli fonksiyonlar

düşünülmelidir. Soyunma kabini kapısı rahat açılıp, kapanabilir olmalı ve kilit sistemi çözümlenmelidir.

Ürün teşhir alanları, sirkülasyonu bölmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Ürün yerleşimi belirli bir ana fikir çerçevesinde düzenlenmeli, birbiri ile uyumlu ürünler yakın planda yer almalıdır. Mağaza içinde oluşturulan kimliğe uygun renk ve malzeme seçimi ürün teşhir elemanlarında da uygulanmalıdır. Raflar, askılar, kullanıcının, zorlanmadan kolayca ulaşabileceği yükseklikte ve konumda olmalıdır. Ürünü denemek, test etmek isteyen kullanıcılar, ürüne kolayca erişebilmelidir. Ürünlerin teşhir edildikleri mobilya sistemine (raf, askı, çekmece vb.) uygun olarak aydınlatma sistemi planlanmalıdır, ürünlerin özelliklerini tanımlamaya yardımcı olmalıdır.

Ürün rafları, duvara monte edilebilir veya orta alanda yer alabilir. Yatay veya dikey olarak yerleştirilebilirler. Raf, askı, dolap veya çekmecede yer alan ürün sayısı yeterli miktarda olmalı ancak, çok sayıda ürün yerleşimi algılanmakta zorluk yaratacağı için daha seyrek sayıda ürün sunumu kullanıcı tarafından uygun olabilmektedir. Ürün seçimi sırasında gerekli personel desteğinin de sağlanması önemli bir kriter oluşturmaktadır.

- Bekleme alanları:

Mağaza içinde dolaşım, ürün teşhir alanı, deneme alanı gibi aynı zamanda bekleme alanlarının da planlanması gerekmektedir. Bekleme alanları, deneme alanlarına yakın noktalarda ve müşteri temsilcisi vb. personele yakın noktalarda düzenlenmelidir. Bekleme alanında kullanılacak yeterli sayıda koltuk, sehpa vs. mobilya seçimi kurumsal kimliğin izlerini taşımalı ve markanın ana fikri ile uyumlu olmalıdır. - Ödeme alanları:

Kullanıcıların, mağaza içinde dolaşım ve ürün seçimi sonucunda, ödeme yapmak için kasaya ulaşımında, pano, yönlendirme elemanı gibi unsurlar ile yeterli bilgilendirme yapılmalı ve ödeme alanına ulaşması sağlanmalıdır. Kullanıcı, elinde seçmiş olduğu ürünler ile ödeme noktasını aramak zorunda kalmadan rahatlıkla ulaşabilmelidir. Ödeme alanları, daha çok çıkışa yakın noktalarda yer almaktadır, böylelikle kullanıcı elinde ürünler ile çok fazla mesafe yürümeden mağazadan çıkabilmelidir. Ödeme alanında tasarlanacak olan banko, ergonomik olarak uygun ölçülerde olmalı, kredi

olabilecek kırtasiye elemanı hazır bulundurulmalıdır. Ödeme noktasında yeterli sayıda personel ve ekipman sağlanmalı ve kullanıcı bekletilmeden hizmet sunulmalıdır.

Ödeme noktasına yakın bir alanda kurum ile ilgili bilgilendirme, yenilikler, kampanyalar hakkında duyurular yapılabilir. Böylece kullanıcının, kurumu tekrar en kısa sürede ziyareti sağlanabilmektedir.