Mekanik Aksam Ayarları ve Onarımı

Mekanik aksamda bulunan bozukluklar aşağıda maddeler halinde listelenmiştir. • TTM düzeneğini ve sönümlendirme platformlarını taşıyan yayların yerlerinin

kaymış olduğu ve 4 yaydan 2’sinin devrilerek platformlarla zemin arasına sıkışmış olduğu görülmüştür.

• Titreşim sönümlendirme düzeneğinin ayarları bozuk ve platformlar arasındaki viton parçaların bir kısmının eksik olduğu tespit edilmiştir

• Yaklaştırma mekanizması içinde istenmeyen sürtünmeler oluştuğu; bundan dolayı, iğnenin örnek yüzeyine yaklaştırılması sırasında düzeneğin yalpaladığı gözlemlenmiştir.

• Sabitleme mekanizmasının teli kopuk ve teli sabitleme koluna bağlayan bir vidasının eksik olduğu tespit edilmiştir.

• Sabitleme mekanizmasının çelik telini taşıyan rulmana punto kaynak ile kaynatılmış olan pul, kullanım esnasında rulmandan kopmuştur.

Mekanik onarımlar yukarıda belirtildiği sırada yapılmıştır. Öncelikle titreşim sönümlendirici platformların yeniden hizalanması ve platformlar arasındaki eksik viton parçalarının tamamlanması üzerinde durulmuştur. Eksik viton parçalarını platformlar arasına yerleştirmek için ince ve yağdan arındırılmış cımbızlar kullanılmıştır. Viton parçaları platformlar arasına yerleştirildikten sonra uzun bir cımbız yardımıyla devrilerek sıkışmış olan yaylar platformu taşıyacak şekilde dik pozisyona getirilmişlerdir. Bu işlemden sonra platformların yeniden hizalanması

daha kolay olmuştur. Platformların yeniden hizalanması sırasında, en altta platformları taşıyan yayların yeniden devrilmemesine dikkat etmek gerekir Şekil(3.1). Özellikle en alt platformun doğru şekilde konuşlandırılması önem arz etmektedir. Yine Şekil(3.1)’de görülebileceği gibi, yayların üzerinde duran en alt platforma sabitlenmiş üç şakül bulunmaktadır. Bu şaküllerden yalnızca biri Şekil(3.1)’de görülebilmektedir. Şaküller, platformun altına bir üçgen oluşturacak şekilde yerleştirilmişlerdir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, platformları sabitleyen tel gevşetilip, düzenek yayların taşımasına bırakıldığında, şaküllerin, taşıyıcı alt platformda bulunan yuvalarını ortalamaları gerektiğidir. Aksi takdirde, taşıyıcı platformla temas durumu oluşabilir; bu durum da titreşim sönümlendirme mekanizmasının etkinliğini önemli ölçüde düşürür. Başlarken bahsettiğimiz bir diğer sorun olan, yaklaştırma mekanizması içinde oluşan istenmeyen sürtünmeler ve yaklaşma sırasında yaylar üzerinde duran düzeneğin yalpalaması durumu da yine şaküllerin dikkatle ortalanmasıyla yakından ilgilidir.

Sabitleme mekanizması, örnek tutucunun bulunduğu en üst platform da dahil olmak üzere tüm platformları zemindeki taşıyıcı platforma doğru sıkıştırır. Sabitleme kolunun bu işi yapmasına aracı olan tel yenilenmiştir. Bunun için kolaylıkla herkesin temin edebileceği bisiklet fren telinden faydalanılmıştır. Bu teller, her şart altında vermeleri gereken hizmet sebebiyle paslanmaz çelikten yapılırlar. Uygun uzunlukta tel kesildikten sonra, kesilen parçanın içinden iki lif alınmıştır (Tek başına fren teli bu iş için olması gerekenden kalındır).

Kesilen tel UYV ortamına giremeyecek kadar kirli olduğundan, bir beher yardımıyla %99.9 saflıkta sikloheksan içine daldırılmış biçimde ultrasonik havuza sokulmuştur. Ultrasonik havuzun sıcaklığı 60 °C olarak ayarlanmıştır. Sikloheksan kanserojen, uçucu ve yanıcı bir sıvıdır. Uygun çeker ocak altında çalışılmaya ve buharı solumamaya özen gösterilmelidir. Kullanılan beher ya da tüpün ağzı gaz sızdırmayacak biçimde kapatılmalıdır. Petrol ürünlerinin çoğu üzerinde çözücü bir etkisi vardır. Kullanılması düşünülen film, kapak vb. petrol ürünlerinin sikloheksandan etkilenip etkilenmediğini çalışmaya başlamadan önce sınamak yerinde bir davranış olacaktır. Temizleme işlemi için, sözü edilen koşullar altında 10 dakika yeterli görülmüştür. Ultrasonik banyodan sonra, tel, saf azot ile üflenerek kurutulmuştur.

Sabitleme teli uygun biçime sokulduktan sonra, sabitleme koluna bağlanmıştır Şekil(3.2). Sabitleme telinin şekillendirilmesinde ve takılmasında dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da yine Şekil(3.2)’de sol üst fotoğrafta görülmektedir. Takılmış olan tel hem gereğinden fazla kalın, hem de iyi şekil verilmemiş olduğundan dolayı bombelidir. Bunun sonucu olarak, yaylı çatalı çeken tel boşta olmasına rağmen üstündeki düzleme temas etmemektedir. Bu istenmeyen bir durumdur. Sabitleme kolu tamamen gevşetildiğinde, çatal kollarının, Şekil(3.3)’de görülen “T-Çubuk” ile temasının kesilmiş olması gerekir. Bu koşul sağlanmadığı takdirde TTM düzeneğinin titreşim sönümlendirme yeteneği önemli ölçüde etkisiz hale gelecektir.

Mekanik olarak yapılan bir diğer onarım da Şekil(3.2)’de sol üstte ve büyük resimde görülen rulmanın yenilenmesi işidir. Rutin kullanım sırasında bu rulman üzerine punto kaynak ile sabitlenmiş olarak duran pul kopmuştur Şekil(3.4). Bu pulun görevi, yaylı çatalı aşağı çeken çelik telin yerinden kaymasını engellemektir. Pul ve rulmanı tekrar punto kaynakla birleştirmek için yapılan ilk girişim, rulmanın zayi

olmasıyla sonuçlanmıştır. Punto kaynak cihazının akım ve zamanlama ayarlarının yapılmasının önemli bir deneyim işi olduğu anlaşılmıştır. Aynı boyutlarda ve uygun alaşımda yeni 10 adet rulman yurtdışından “www.vxb.com” sitesinden satın alınmıştır. Bozulan rulman ve yerine alınan rulmanlara dair ayrıntılar Çizelge(3.1)’de verilmiştir.

Çizelge 3.1 : Bozulan rulman ve yerine alınan rulmanın özellikleri.

Rulman İç Çap Dış Çap Kalınlık Alaşım Türü Yağlama

Eski 2,5 mm 6 mm 1,75 mm Bilinmeyen Çelik Sabit Bilyalı / Kalkansız Yok Yeni 2,5 mm 6 mm 2,6 mm Paslanmaz Çelik 440C Sabit Bilyalı / Kalkanlı Gres Yağlı Çizelge(3.1) incelendiğinde, elimizdeki rulmanın eskisiyle arasında bazı önemli farklar vardır. Boyutlar konusunda, “kalınlık” kısmının önemli bir sorun yaratmayacağına kanaat edildiğinden ve uygun minyatür rulman adayı bulmanın

zorluğundan dolayı; alınan rulmanın daha kalın olmasına göz yumulmuştur. Alaşım olarak UYV ortamına en iyi uyum sağlayacağı bilinen 440C paslanmaz çelik ( %16- 18 Cr ; %0,95-1,20 C ; %0,75 Mo ; %0.04 P ; %0.03 S ) seçilmiştir. Burada en önemli sorun arzeden nokta, bulunabilen yeni rulmanların “kalkanlı” ve fabrika çıkışı yağlanmış olarak üretilmiş olmalarıdır. Bu şartlar altında, elimize ulaşan rulmanların kalkanlarını söktükten sonra, yağlarından arındırmamız gerekmiştir. Son olarak kopan pul, punto kaynak yardımıyla temizlenmiş olan rulmana kaynatılmıştır.

Zayi olan rulmanın yerine takılan yeni rulman, aşağıdaki işlemlerden geçirilmiştir: • Rulmanın yan taraflarında bulunan ve içerideki bilyeleri gizleyen kalkanları

ultrasonik havuzda daha etkin bir temizlik elde edebilmek için çıkarılmıştır Şekil 3.5 a ve b).

• Kalkanları çıkarılmış rulman ağzı kapalı bir deney tüpüne koyulup üzerine sikloheksan eklenmiştir Şekil 3.5 c).

• Tüpün içindeki sikloheksan her seferinde yenilenmek suretiyle 7 dakikalık 3 banyo yapılmıştır. Ultrasonik banyo sıcaklığı 60 °C’de sabit tutulmuştur. • Rulman bu aşamadan sonra saf azot üflenerek kurutulmuştur.

• Son olarak, kopan pul, rulmanın üzerine kaynatılmıştır. Rulmanın kalkanları, punto kaynak yaparken iç çeperlere kaynayabileceğinden dolayı geri takılmamıştır Şekil 3.5 d).

• Punto kaynak için LENA M*P205 marka kaynak aleti kullanılmıştır. Bu iş için bulunan en uygun ayarlar 0,1s boyunca 2 numaralı akım şiddetinde kaynak yapmak olmuştur.

• Kaynak işlemi için mutlaka koruyucu gözlük takılmalıdır. Yüksek uygulanmış bir akım değeri kaynak yapılmaya çalışılan malzemenin yanarak patlamasına sebebiyet verebileceği deneyimlerle sabittir.

TTM düzeneğinde yapılan sözünü etmiş olduğumuz onarımların ardından düzenek daha tutarlı ve çevresel mekanik etkenlerden en az düzeyde etkilenir bir şekilde çalışmaya başlamıştır.