Envanter no: 14239 / 1210.
Levhanın Ölçüleri: 40,4 x 30,9 cm. Tarih: H.1279 / M.1863.
Müzeye Geliş Şekli: A. R. İzzet Koyunoğlu bağışı. Dil: Farsça.
Yazı Çeşidi: Mail ta’lik kıt’a. Hattat: Mehmet Şefik Bey.
Levhanın Bugünkü Durumu: Eserde herhangi bir yıpranma görülmemektedir.
Tekniği: Yazı kahve renk âharlı kağıt üzerine is mürekkebi ile yazılmıştır. Metin:
ﻣﺎﺟ دﻮﺒﻧ تﺮﮭﺷ ﺪﺼﻗ
ﯽ
ار
* ﺖﺛﻮﻧ راﺪﺑآ ﻢﻈﻧ ﻦھﻦﯿﮐ
ﺮھد ﮫﻔﯿﺤﺻ ﺮھ بﺎﺒﺣاﺮﺑ
* ﺖﺛﻮﻧرﺎﮐدﺎﯾ ﺪﻨﭼ ﮫﺘﻜﻧ
Okunuşu: “Kasd-ı şöhret ne- bûd câmî râ Kîn heme nazm-ı âb-dâr nüvist Behr-i ahbâb ber sâhife-i dehr Nükte-i çend yâd-gâr nüvist”.
Anlamı: “Cami’nin bütün bu güzel şiirleri yazmaktan maksadı, şöhret değildir. Dostlar için zaman zaman sahifesine hatıra olarak birkaç nükte yazdı” yazılıdır. Levhanın üst köşeliğinde hurde (küçük) ta’lik ile “Hüve’l Aziz” yazılmıştır. Ketebe: Nemagahû Muhammed Şefik Gufira Zünübühû. ve Setera Uyubehû. Eserin Tanımı: Levha XIX. Asrın büyük hattatlarından Şefik Bey tarafından ta’lik hat ile mail tarzda yazılmış bir kıt’adır. Ketebe kaydı olan hattatın imza metni levhanın alt köşelik kısmındadır. Başlık kısmında ve koltuklarda altın ve boya ile yapılan yapraklar ve hatai süslemeler vardır. Yazının etrafına altın ile cetvel çekilmiştir. İç pervazında süsleme yoktur. Dış pervazına ise gelgitli ebru yapıştırılmıştır.
Değerlendirme: Yazıya bir bütün olarak bakıldığında ahenkli bir görünüme sahiptir. İstif açısından eser akıcı ve uyumludur. Eser mail ta’lik kıt’a olarak istif edilmiştir. Eserde harfler satır üzerinde çok dengeli bir biçimde, birbiri ile ahenkli bir şekilde yerleştirilmiş olup bir düzen içerisinde birbirini tamamlayıcı şekildedir. Satır üzerindeki harfler ta’lik yazı karakterine uygundur. Her kıt’ada hattatın keşideli harf kullanması istife ayrı bir güzellik ve denge sağlamıştır. Her satırda harfler kendi içerisinde uyumludur. Bu özellik esere istif açısından akıcılık kazandırmıştır. Ta’lik yazı çeşidinin bir özelliği olarak eserde hareke kullanılmamıştır. Harf noktaları istif içerisinde yerli yerinde kullanılmıştır. Esere bir bütün olarak bakıldığında terkip ve tenasüp kâidelerine göre yazılmıştır.
61
Fotoğraf 21: Anonim Sülüs-Nesih Kıt’a Formunda Levha. Katalog no: 17.
Envanter no: 14203 / 1211. Levhanın Ölçüleri: 30 x 36 cm.
Tarih: 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarına tarihlendirilebilir. Müzeye Geliş Şekli: A. R. İzzet Koyunoğlu bağışı.
Dil: Arapça.
Yazı Çeşidi: Sülüs-nesih kıt’a formu.
Hattat: Metinde ve kaynaklarda hattatı hakkında herhangi bir bilgi mevcut değildir.
Levhanın Bugünkü Durumu: Eserde yer yer yıpranmalar görülmekle birlikte, zemin kağıdında lekeler görülmektedir. Ayrıca, cetvel kısmında da dökülmeler görülmektedir.
Tekniği: Yazı kahve renkli âharlı kağıt üzerine is mürekkebi ile yazılmıştır. Metin:
ﺚﯿﺤﻓ
ﺔﻣﻼﺳ ﻢﻜﺗﺪﻋﺎﺳ ﻢﺘﮭﺠﺗا
ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا لﺎﻗ
*
ٌ ﺔﺛﻼﺛ
نﻮھرﺎﻛ ﮫﻟ ﻢھو ﺎًﻣﻮﻗ مﺪﻘﺗ ﻦﻣ ﻢﮭﻨﻣ َةﻼﺻ ُﻞَﺒﻘُﺗ ﻻ
*
ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ ﷲ لﻮﺳر لﺎﻗ
*
تﺎﺑﺎﺠﺘﺴﻣ ٍتاﻮﻋد ثﻼﺛ
مﻮﻠﻈﻤﻟا ةﻮﻋدو ﺮﻓﺎﺴﻤﻟا ةﻮﻋدو ﺪﻟاﻮﻟا ةﻮﻋد ﻦﮭﯿﻓ ﱠﻚﺷ ﻻ
Okunuşu: Fe haysu ittecehtum sâaddtüküm selamate * Ķâle’n nebi sallallâhu aleyhi vesellem * selasetun lâ tukbelu salâtühüm minhum men tekaddeme kavmen ve hüm lehû kârihûn * Ķâle resûlullahi sallahallâhu aleyhi ve sellem * selasu da’vâtin mustecâbâtin la şekke fihinne, da’vetul vâlid ve da’vetul musafir ve da’vetul mazlum. Anlamı: Nereye yönelirseniz, selame size yardımcı olur. / Allah'ın Resulü sallelâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu; üç dua vardır şüphesiz icabet olunur; Bunlar, Babanın duası, Misafirin duası ve mazlumun duasıdır.
Ketebe: Metinde ketebe kaydı bulunmamaktadır.
Eserin Tanımı: : Esere ait metinde ve kaynaklarda tarihi hakkında bir bilgi mevcut olmayıp esere bir bütün olarak bakıldığında üslup özelliğinden dolayı 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başlarına tarihlendirilebilir. Levhada sülüs ve nesih yazı çeşidi ile farklı iki ayrı Hadis-i Şerif yazılıdır. Sülüs hattı ile “Nereye yönelirseniz, selame size yardımcı olur” manasındaki söz, nesih hattı ile de “Hoş görülmeyen imamın arkasında namazı kılmanın keraheti ve müstecab” duaları yazılıdır. Levhada tarih ve imza metni bulunmamaktadır. Eserin cetvel ile çerçevesi belirlenmiştir. Eserde koltuk taksimatı eşit olmamakla birlikte koltuk zemininde dikdörtgen boş bir pafta bulunmaktadır. Bu paftanın dışında kalan zemine ise altın sürülmüş ve zaman içerisinde oksitlenmesinden dolayı altın kararmıştır. Levhanın iç pervazına ebru yapıştırılmıştır. Kenar pervazında ise süsleme yoktur. Nesih yazının olduğu kısımlarda da altın ile klasik durak noktaları işlenmiş olup zaman içerisinde kararmıştır.
Değerlendirme: Klasik kıt’a formundaki esere bir bütün olarak bakıldığında harfler satır üzerinde dengeli bir biçimde yerleştirilmiş olup birbiri ile uyumlu ve paraleldir. Nesih satırında yazılı olan ibare daha ince bir kalem ile yazılmış olup yer yer harflerde mürekkebin dağıldığı kısımlar görülmektedir. Eserin nesih kısmı gayet okunaklı olup son iki satırının üst kısmında yukarıya doğru kayma görünmektedir. Sülüs satırında iki adet tırnak işareti kullanılmıştır. Fakat tirfil işareti görülmemektedir. Metinde kullanılan hareke kalemi metin kaleminin üçte biri kadar olup harekeler satır düzenine dikkat edilerek yerleştirilmiştir. İstif ağırlık olarak sülüs satırında görülmektedir. Sülüs satırındaki dikey harfler birbirleriyle ahenklidir. Eseri çok yakından incelediğimizde sülüs satırlarında harflerin bazı kısımlarında kalem
63
hareketlerinin tam çıkmadığını ve yer yer harflerin kalınlıklarının birbirine eşit olmadığı görülmektedir. Eserde tashih ve tahrir işlemleri yapılmadığı, harfler üzerindeki pütürlüklerden dolayı yazının kalemden çıktığı şekilde kaldığı görülmektedir. Esere bir bütün olarak bakıldığında terkip ve tenasüp kâidelerine göre yazılmıştır. Eserin nesih kısmında satır aralarına altın ile işlenen durak yerlerindeki noktalar hafif silinmiştir. Eserde sadelik ön plana çıkarılmıştır.
Fotoğraf 22: Hasan Efendi’nin Sülüs Nesih Kıt’a Formundaki Levhası.