Mehdilik Ve Bu Konuda Müsteşriklerin Yazıları

İstişrak kelimesi “şark” kelimesinden türemiştir. Bundan maksat güneşin doğduğu yerdir. Buna göre istişrak doğu ilmidir. İstişrak, batılı ilim adamlarının doğu ilimlerinin farklı konuları hakkında eğitim ve çalışma yapmaları için tahsis

276 _{İbn-İ Arabi Ebu Bekir Muhyiddin Muhammed Bin Ali Bin Muhammed Bin Ahmed Bin} Abdullah El-Hatemi, el-Futuhatu’l-Mekkiyye, tahkik: ahmed Şemseddin-daru’l-kütübü’l- ilmiyye, Beyrut, Lübnan, c.1, s.51-52.

edilmesidir. En basit şekli ile müsteşrik doğu eğitimine önem veren batılı bilim adamlarıdır.278

İstişrak alanında uzman olan ulemanın istişrakın başlama ve zuhur etmesi konusunda görüşleri farklıdır. Müsteşriklerin de maksatlarıyla uyuşan en yakın tarih veİslamaleminde istişrakın ilk ortaya çıktığı ve kur’an’ın tam olarak 12. Asırda m.1143 yılında Atina diline çevrildiği zamandır. 279

Mehdilik meselesi şüpheli bir mesele olduğundan müsteşriklerin de önem verdiği sözlü meselelerdendir. Dolayısıyla bu mesele bazı müsteşriklerin İslam düşüncesine nüfuz edip, zayıf olduğunu göstermeye çalıştığı bir meseledir.

Bu konudaki temel bahsimiz olan müsteşriklerin Mehdilik hakkındaki görüşlerine geri dönecek olursak, acaba bu meseleye tam olarak gereken önem verildi mi? İslam inancı hakkında doğu eğitimi, batı araştırmaları ve müsteşriklerin bu meselede kitaplarında yazmış oldukları görüşlerinin iyice incelenmesinden sonra mehdi hakkında görüşlerine bir giriş şeklinde yazacağız. Bunların da iki akıma ayrıldıklarını görüyoruz. Birinci akım, bu fikri sabit kılıp İsa as.’a bağlamaya çalışanlar. İkinci akım ise bunu kabul etmeyip inkâr edenler.

Mehdilik fikrini savunan müsteşrik akımının temsilcisi Fransız müsteşrik Henry Corbin’dir.280

Mehdilik ile ilgili görüşleri İran’da hayat sürdürdüğü ve isna aşariyye ile iç içe olduğu dönemlere dayanıyor. Nitekim bu meselede el-İmam es-Sani Aşara hakkında bir kitap yazmış ve bu imamın Mehdilik fikrini İsnaaşariyye’lerin yanında Yuhanna

İncilinde geçen Feraklit’e bağlamıştır. Babanın benim ismimle göndereceği Feraklit

ve size her şeyi öğretecek. Corbin, İsnaaşariyye Şiilerinin on ikinci imam hakkındaki

278 _{Zakzuk, mahmud hamdi, el-istişraku ve’l-halifetu el-fikriyyetu li’s-sura’ el-hedari, Daru’l-} Mea’rif, kahire, s.18.

279_{Zakzuk, el-istişrak, s.19.}

280 _{Henry corbin, müsteşrik fransi, vulide senete 1904m. Bi’şimali fransa, tealleme el-ugati} almaniyye ve’r-rusiyye ve’l-arabiyye ve’l-farisiyye, ve iştehera bi’nezea’tihi’s-sufiyye, evvelü amalihi tercümetü risaletin bi’l-farisiyye li’sühreverdi unvanuha(münis el-uşşak) kema terceme (selasü kütübin ismailiyye) ve gayruha mine’l-kütüp . Bedevi, Abdurrahman, Mevsuatu’l-Müsteşriki, daru’l-ilmi li’l-melayin, beyrut, lübnan, 1993m,s. 482-285.

düşüncelerinin Feraklit düşüncesinden farklı olmadığı görüşündedir. Bunun sebebi olarak İsa as’ın incilde müjdelediği Feraklit’in nesebi annesi nercis tarafından Hz. İsa’nın on iki havarisinden birine dayanmasıdır.281 _{Hristiyanların Feraklit’ten kasıt}

Efendimiz Muhammed olarak açıklamalarına rağmen isna aşariyye şiileri ve Corbin başka düşünmektedir.

Corbin’in açısından baktığımızda Şii olan bu Feraklit yeni bir şeriat tebliğ etme misyonunda olmayacak. Bilakis geçmiş bütün şeriatlerin batini iç manalarından perdeyi kaldırma misyonu yürütecektir.282 _{Bu, isnaaşariyye Şiilerinin Kaim’in}

Muhammed’in şeriatının bâtınisinden perdeyi kaldırma olan görüşüne benzerdir. Mehdilik fikrini inkâr eden ve Müslümanlığın ilk zamanlarında başka dinlerden İslam’a girmiş bir düşünce olduğunu söyleyen başka bir müsteşrik akımı da vardır. Bu akıma öncülük eden İgnaz Goldziher’dir.283 _{Bu mesele hakkında söyle demiştir:}

Geri dönme düşüncesi Şiilerin koyduğu bir düşünce veya kendilerine özgü inançtan değildir. Yahudi ve Hristiyanlardan İslam’a sızmış olma ihtimali vardır. Yahudi ve Hristiyanlara göre İlya peygamber göğe yükselmiştir. Ahir zamanda hak ve adaleti ayağa kaldırmak için geri dönecektir. Şüphesiz İlya Şiilerin kimsenin görmediği farklı ve gaip olan imamlarından ilk örnektir. Bunlar alemi kurtaracak mehdiler olarak bir gün geri dönecekler.284

Ayrıca müsteşrik Fan Fulten,285 _{mehdilik fikrinin Yahudi fikrinden etkilenme ile}

Müslümanlara geçtiği görüşündedir.286 _{Müsteşrik Welhausen’ın}287 _{Havaric ve’ş-}

281 _{Corbin, Henry, El-İmamu’s-Sani Aşar, Daru’l-Hadi, Beyrut Lübnan, M.2007, s.220-221.}

282 _{Corbin, Henry, El-İmamu’s-Sani Aşar, s.59-66.}

283 _{Goldziher, müsteşrik mecri asluhu Yahudi, vulide bi’l-mecr senete 1850 m., min üsretin} yahidiyye zati mekanetin ve kadrin kebir, tederrece fi derasetihi hatta tehassele ala’d-doktora el-ula senete 1870m., ve kat derrese ceylen kebiran mine’l-müsteşrikin, ve tuvuffiye senete 1921m. Bedevi, Mevsuatu’l-Müsteşrikin, s.197-198.

284 _{Goldziher, El-Akide Ve’ş-Şeria Fi’l-İslam, tercüme muhammed Yusuf musa ve ali hasan} abdulkadir, ve abdulaziz abdulhak, daru’l-kütübü’l-hadise bi’mısır ve mektebetu’l-müsenna bi’bağdad, s. 215.

285 _{Fan fulten (1866h.-1930m.) ve min ehemmi a’malihi (el-abbasiyyune ve horosan)ve(el-} fethu’l-arabi). Murad, Yahya, Mu’cemu Esmai’l-Müsteşrikin s.797.

286 _{Fulten, c. Fan, Es-Saytaratu’l-Arabiyye Ve’t-Teşeyyu’ Ve’l-Mutekidat El-Mehdiyye} Fi’zilli Hilafeti Beni Ümeyye, Tercüme: İbrahim Beydun-Daru’n-Nehdeti’l-Arabiyye Li’t- Tabaa’ Ve’n-Neşri, Beyrut, 1996m, s. 169.

287 _{Welhausen, (1844m,1918m.) müsteşrik elmani bedee bi’diraseti’l-lahut li’nakdi’t-tevrat ve} teharrece bi’l-lugati’ş-şerkiyye ve nim ehemmi a’malihi(tarihu’l-yahud) ve (muhammed fi’l- medine), Murad, Mu’cemu Esmai’l-Müsteşrikin, s.797-798.

Şia288 _{isimli kitabında bu fikrin Yahudilerden İslam’a geçtiğini savunarak bu görüşe}

benzer bir görüş beyan etmiştir.

Müsteşrik Toyal289 _{de bu fikrin Hristiyanlara özgü bir fikir olup Müslümanlar}

tarafından dayanak gösterilen bir fikir olduğunu şu sözleriyle ifade etmiştir: Mehdi

daha iyi yönetmek için yeryüzü ve insanlardan ayrılacaktır. Yerine de isnaaşariyye Şiilerini bırakacaktır.290

Müsteşriklerin bu görüşlerine baktığımızda mehdilik hakkındaki yazılarının Şia, özellikle de isnaaşariyye şiası fikrinde olduğu görülmektedir. Neden olduğunu bilmiyoruz. Çünkü bu mesele isna aşariyyeye göre akıl ve mantık yönünden çözümlenmemiştir veya bu meselenin isna aşariyye mehdiliği üzerine aydınlatılması Müslümanların Yahudi, Hristiyan veya benzer dinlerden etkilendiğini göstermek gibi bir art niyetten veya buna benzer amaçlardan kaynaklı olabilir.

288 _{Welhausen, ehzabu’l-muariza es-sebasibe el-bednebe fi’sadri’l-islam el-havaric ve’ş-şia} s.245-246, Terccüme: abdurrahman bedevi-mektebetu’n-nehdeti’l-mısriyye-elkahira-1985m. 289 _{Frank toyal, müsteşrik fransi muasıra, mudiru’-durus fi’l-medraseti’l-harbiyye el-u’lya li’l-} cuyuşi’l-fransiyye(ardu cu bahr) ve müsteşarun li’reisi meclisi’ş-şuyuhi’l-fransi, mütahassi bi’diraseti stratejiyye ve lehu fiha havali hamsete ve üşrun kitaben. Frank Toyal, Eşşia Fi’l- Alem Dahvetu’l-Müstebidin Ve Stratejiyyetihim, Tercüme: Nesib Avn, Daru’l-Farabi, Beyrut, Lübnan, 2007m, s. 15-16.