Mehdi Okçu

Mehdi Okçu, 1951‟de Diyarbakır Lice ilçesine bağlı Dengilheva köyünde dünyaya geldi. Kur‟an-ı Kerim‟i, köyünde okuduktan sonra Lice, MuĢ, Mardin, ġanlıurfa illerinde ve Diyarbakır çevresindeki köylerde medrese eğitimi aldı. Birkaç ay Suriye‟de de eğitim gören Molla Mehdi, ağırlıklı olarak Kızıltepe ilçesine bağlı Dikmen (HêĢerî) köyünde Molla Hızır Akkoyun‟un yayında eğitim gördü. Belagat ilmine dair Muhtasar112 kitabını okuduğu sırada, maddi imkânsızlıklar nedeniyle okuma hayatına ara verdi ve 1971‟de Gaziantep‟e bağlı bir köyde resmi imam hatiplik görevine baĢladı. 1982 yılına kadar Gaziantep çevresinde imam hatiplik

109

Nâzi‟ât, 79/1-11.

110

Nusrettin Bolelli ve Niyazi Beki, Kur‟ân-ı Kerim Türkçe-Kürtçe Meâl-i Ġcmâli (Kısa ve Öz Anlamı), Tenvir NeĢriyat, Ġstanbul 2009, (Takdim), s. yok.

111 _{Örneğin Sâd sûresinin 31. âyeti için, Türkçede Ģöyle meal verilirken: “Süleyman: “Onları bana}

getirin” dedi. Sonra onların bacaklarını ve boyunlarını sıvazlamaya baĢladı.”, Kürtçesinde:

“Suleymanî got: Wan ji min re bînin û (ji bo Xwedê) dest bi jêkirina pî û sitûyên wan

kir./Süleyman dedi ki: Onları bana getirin. Ve (Allah rızası için) onların bacaklarını ve boyunlarını kesmeye baĢladı.” Ģeklinde meal verilmektedir.

38

yapan Molla Mehdi, aynı yılda Diyarbakır‟a taĢındı ve 1999‟un Temmuz ayında emekliliğe ayrıldı. Halen Diyarbakır‟da yaĢamaktadır.113

1.3.9.2. Beyanu‟l-Qur‟an bi Zimanê Kurdî

Mehdi Okçu, 1999‟da yazmaya baĢladığı “Beyanu‟l-Qur‟an bi Zimanê Kurdî” adlı tefsir çalıĢmasını, 2008‟de tamamladı. Eser, Diyarbakır‟da Seyda Kitapevi tarafından 3 cilt halinde, 2010 yılında basıldı. Eserde, Kurdî Arap alfabesi kullanılmıĢtır.114

Yakın bir tarihte, 4 cilt halinde aynı kitapevi tarafından eserin gözden geçirilmiĢ ve geniĢletilmiĢ ikinci baskısı yapılacaktır.115

Müellif, tefsir ilmi baĢlığında tefsir ilminin de Ġslami ilimlerden olduğunu hatta bu ilmin, diğer Ġslami ilimlerden üstün ve öğrenilmesinin farzı kifâye olduğunu belirtir. Tefsirin sözlük ve kavram anlamlarına değindikten sonra, rivâyet ve dirâyet olmak üzere tefsirin iki kısma ayrıldığını kaydeder. Bazılarının, Mühyeddin el-Arabî (ö. 638/1240), Necmettin el-Kübra (ö. 618/1221) ve Ġsmail Hakkı Bursevi‟nin (ö. 1137/1725) tefsirlerinde olduğu gibi Kur‟an-ı Kerim‟i, tasavvuf ilkeleri çerçevesinde açıkladıklarını ve buna “ĠĢârî Tefsir” denildiğine iĢaret ettikten sonra, bu tarz tefsirin bazı Ġslam âlimlerince muteber olmadığını ifade eder. Bazı tefsir kaynaklarında bol miktarda bulunan mesnetsiz hikâyelere karĢı okuyucuları uyarmakta ve Yahudi kültüründen gelmese bile, Kur‟an‟a, Hz. Peygamberin sözlerine ve dinin temel ilkelerine aykırı olan tüm hikâye ve kıssalara Ġsrailiyyat denildiğini belirtmektedir.116

Kur‟an-ı Kerim‟i tanıtmak baĢlığında, Kur‟an-ı Kerim‟in tüm âyet ve sûrelerinin insanı merkeze alarak onlara ilkeler belirlediğini, her ne kadar Kur‟an‟da, bunun dıĢındaki konulara değinilmiĢ ise de, insanların bundan ibret alması ve kendine çeki düzen vermesi gayesine matuf olduğunu söyler.117

Kur‟an-ı Kerim‟deki konuların düzeni ve sıralanması baĢlığında, Kur‟an‟ın konulara yaklaĢımı ve anlatım tarzının, diğer kitaplara nazaran bazı farklılıklar arz

113 _{Mehdi Okçu, Beyanu‟l-Kur‟an bi Zimanê Kurdî, Seyda Kitapevi, Diyarbakır 2010, I, 4.} 114 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 5.}

115

Eserin sahibi ile yaptığımız görüĢmeden bunu öğrendik. Mehdi Okçu, “Beyanu‟l-Kur‟an tefsiri hakkında”, Diyarbakır 15.02.2015.

116 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 7-8.} 117 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 8-9.}

39

ettiğini ve bu bakımından da mu‟ciz olduğunu belirtir. Kur‟an‟ın bu özelliğinden haberdar olmayan kiĢinin, bu durum karĢısında hayrete düĢebileceğini, ifade eden Molla Mehdi, Mekkî ve Medenî sûrelerin genel özelliklerinden söz ettikten sonra, Kur‟an-ı Kerim‟in mesajlarını daha kolay ve rahat bir Ģekilde anlayabilmek için nasih mensûh ve sebeb-i nüzûl ilminin önemine değinir.118

Bir de Kur‟an‟ı okumanın faziletine dair Hz. Peygamberden rivâyet edilen bazı hadislere yer vermekte, Kur‟an-ı Kerim‟i okuma adabından ve temiz olmayanların ona dokunamayacağından söz etmektedir. Son olarak, 92 sûrenin Mekke‟de, 22 sûrenin ise Medine‟de nazil olduğunu belirtmektedir.119

Müellif, her sûrenin giriĢinde, sûrenin kaç âyet ve nerede nazil olduğunu, sûrenin neden bu isimle adlandırıldığı ve sûrede hangi mesajın verildiği vs. konulara özetle temas etmiĢ ve genel olarak âyetler tek tek ele alınarak tefsir edilmiĢtir. Ayrıca bağlantılı veya açıklayıcı olduğunu düĢündüğü diğer bazı âyetlere de yer vermiĢtir. Müellif, eserin giriĢinde veya tefsirin sonunda yararlandığı kaynakları belirtmemiĢ olsa da, aslında tefsir, hadis ve diğer pek çok esere müracaat ettiği görülmektedir. Kaynakları kullanmada özellikle hadis eserlerinde, kaynağı ve hadis numarasını belirtmekle iktifa etmiĢ, eserin kime ait olduğu ve diğer hususlara hiç değinmemiĢtir. Bazı hadis kaynaklarının adlarında kısaltmaya gitmiĢ ve bazen de kaynağı zikretmeksizin sadece yazarın adını vermiĢtir. Hatta bazı yerlerde isim ve kaynak da zikretmemiĢtir. Bu da, tefsir, hadis ve diğer bazı kaynaklara yeteri derecede vakıf olamayan okuyucular için sıkıntı oluĢturabilmektedir.120

Ayrıca, Kur‟an‟daki bazı sözcüklerin tekrarlanmasından hareketle, “Kur‟an‟ın bir mucizesi” baĢlığıyla (Kur‟an‟ın matematiksel veya diğer bazı i‟caz yönlerine) değinmektedir.121

Müellifin, rüyetullah,122 Ģefaat123 ve tövbenin kabulü gibi konularda124, ehlisünnet yaklaĢımını benimsediği görülmektedir. Ebû Müslim el-Ġsfahânî‟nin (ö. 322/934), Kur‟an‟da neshin olmadığına delil olarak getirdiği âyetin, nesihle alakalı

118 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 10-11.} 119 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, , I, 11-13.}

120 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 36, 41, 57, 73, 74, 76, 91.} 121

Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 17, 24, 52, 68, 72, 453; III, 62.

122 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 551.} 123 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, I, 50.} 124 _{Mehdi, Beyanu‟l-Kur‟an, III, 546.}

40

olmadığı ifadesinden de anlaĢıldığı üzere müellif, Kur‟an‟da neshin varlığına inanmaktadır.125

Nahiv, sarf ve belagat konularının yanı sıra126 kelimeleri tahlil etmekte127, müfessir ve diğer âlimler arasında tarih boyunca tartıĢılagelen kimi konulara değinmekte ve bir tercihte de bulunmaktadır.128 Sebeb-i nüzûl129, az da olsa kıraat farklılıklarına130

temas etmektedir. Nadiren “ĠĢari Tefsir” tarzı yaklaĢımlara131, zayıf veya mesnetsiz rivâyetlere dayanarak, tefsir dıĢı bazı çıkarımlarda da bulunmaktadır.132

Son alarak, Mevlana (ö. 672/1273), Sâdî ġirazî (ö. 691/1292), Firdevsî (ö. 411/1020[?]), KâĢifî (ö. 910/1504-1505), Siirtli Molla Halil (ö. 1259/1843) ve kendisine ait Ģiirlerden de bolca örnekler getirmektedir.

1.3.10. Molla Muhammed ġoĢikî