Bu çalışma 01.03.2005-01.03.2006 tarihleri arasında Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Çocuk sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Endokrin Bilim Dalı Polikliniği’nde yapılmıştır. Çalışma, prospektif tipte bir vaka-kontrol çalışmasıdır.
Çocuk Endokrin Bilim Dalı Polikliniği’nde takip ve tedavisi sürdürülen 5-20 yaş arası (ortalama yaş: 11,5±3,6yıl ) 24 Turner sendromlu hasta çalışma gurubu olarak alındı. Kontrol grubu ise genel polikinlikte takip edilen yaş ve cinsiyet dağılımı benzer olan 24 sağlıklı kız olgudan (ortalama yaş:10,5±3,6 yıl ) oluştu. Turner sendromlu hasta grubu seçilirken hipotroidisi olan vakalar, kardiyak patolojisi olan hastalar, hipertansiyon nedeniyle takip edilen olgular çalışma dışında bırakıldı.
S.Ü.M.T.F etik kurulundan onay alındıktan sonra çalışmaya başlanıldı. Ayrıca tüm ebeveynlere çalışmanın amacı ve içeriği hakkında bilgi verilerek izin alındı.
3.1. Antropometrik ölçümler
Hasta ve kontrol grubunun kilo ölçümleri, NAN marka mekanik tartı cihazında yapılarak kilogram cinsinden kaydedildi. Boyları, standart tipte stabil boy ölçüm cihazı ile ölçülerek santimetre cinsinden kaydedildi. Tüm hastaların vücut-kitle indeksleri VKİ:Ağırlık(kg)/Boy²(metre) formülü ile hesaplandı. Bel/Boy oranı, bel çevresi(cm)/boy(cm) formülü ile elde edildi. Ölçümler bel çevresi, arkus kostarum ile spina iliaka anterior superior arasındaki en dar çap olarak kabul edildi.
3.2. Kan basıncı
Kan basıncı ölçümleri, tüm olguların 20 dakikalık dinlenme periyodunu izleyerek yaşına uygun manşonla yapıldı. On dakika ara ile sağ koldan iki ölçüm gerçekleştirldi. Birinci Korotkoff sesinin duyulduğu (1.faz) değer sistolik kan basıncı, Korotkoff seslerinin kaybolduğu (5.faz) değer diastolik kan basıncı olarak kaydedildi. Hem sistolik hem de diastolik kan basınçları için iki ölçümün ortalaması alınarak kan basınçları elde edildi.
3.3. Biyokimyasal incelemeler
Hasta ve kontrol grubundaki olguların 8 saat açlıktan sonra venöz kanları alındı. Alınan kanlar düz tüplere konulup santrifüj edilerek (2500devir/dk, 5 dk süreyle) serumları ayrıldı ve hemen çalışıldı. Serum insülin düzeyleri, immulite 2000 otoanalizöründe, DPC firmasına ait ticari kit kullanılarak Immunometric Assay metoduyla çalışıldı. Vitamin B12 ve folik asit ise, aynı ticari kitler kullanılarak çalışıldı. Kullanılan
kitlerin normal kabul edilen değer aralığı insulin için 1,9-23 micIU/ml, vitamin B12 için 130-900 pg/mL ve folik asit için 3,79-12,79 ng/mL idi.
Serum açlık kan şekeri Olympus marka ticari analizörle, Olympus marka ticari kitler kullanılarak enzimatik kolorometrik metodla çalışıldı. Serum TG, TK ve HDL-K VLDL, Lp(a) düzeyleri, Olympus 2700 marka ticari otoanalizörle, Olympus marka ticari kitler kullanılarak kolorometrik metodla çalışıldı. Serum LDL-K düzeyleri ise TK=LDL+HDL+TG/5 formülüyle hesaplandı. Serum homosistein düzeyleri High Performance Liquid Chromatography (HPLC) metodu ile çalışıldı. Kullanılan kitin normal kabul edilen değer aralığı 5,5-17 Mmol/L idi.
3.4. Karotis arter intima media kalınlığı
Ölçümler olgu yatar pozisyonda, baş hafif ekstansiyonda ve sola dönük iken yapıldı. Ana karotis arka duvar kalınlığı karotis bulbusunun 10 mm alt kısmından görüntüler alınarak elde edildi, iki ekojenik çizgi saptandı. Dış çizgi medial adventisyanın, iç çizgi ise luminal intimanın sınırı kabul edildi. İki parelel çizgi arasındaki uzaklık ise intima media kalınlığını gösteriyordu. Her olguda üç ölçümün ortalaması alınarak karotis intima media kalınlık değeri hesaplandı.
Bütün olguların ultrasonografik ölçümleri Konya Meram Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Pediatrik Kardiyoloji Bilim Dalı’ndan aynı ögretim görevlisi tarafından Philips Sonos 5500 marka renkli doppler cihazında 7.5 MHz’lik S12 lineer prob kullanılarak yapıldı.
3.5. İstatistiksel Analiz
Normal dağılıma uyan verilerin gruplar arasında karşılaştırılmasında student t testi uygulandı. Parametreler arası ilişkilerde Pearson Korelasyon analizi kullanıldı. Bağımsız değişkenlerin KA-IMK üzerindeki belirleyiciliği Multiple regresyon analizi ile değerlendirildi. İstatistiksel analizlerin tümü bilgisayar istatistik programı SPSS 13,0 kullanılarak yapıldı. 0,05’in altındaki p değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
4. BULGULAR
4.1. Grupların yaş dağılımları
Turner sendromlu hastaların yaş ortalaması 11,5±3,6 yıl olarak saptandı. Kontrol grubunu yaş ortalaması 10,5±3,6 yıl olan kız olgular oluşturdu.
İki grup arasında yaş dağılımları açısından anlamlı bir fark bulunamadı(p>0,05).
Tablo 4. Çalışma ve kontrol gruplarının yaş dağılımları T.S’li vaka grubu Kontrol grubu
(n=24) (n=24) p değeri
Yaş(yıl) 11,5±3,6 10,5±3,6 0,305 (ortalama±SD)
4.2. Grupların antropometrik ölçüm karşılaştırmaları
Turner sendromu ve kontrol grubu arasında boy, kilo, vucut kitle indeksi, bel/boy oranı ve kulaç mesafesi değerleri yönünden istatistiksel olarak incelenmesinde; boy ve kulaç mesafesi bakımından anlamlı derecede fark bulundu. Vucut kitle indeksi ve bel/boy oranı bakımından ise istatiksel olarak ileri derecede anlamlı fark tespit edildi (p<0,05).
Tablo 5. Grupların antropometrik ölçüm karşılaştırmaları
T.S’li vaka grubu Kontrol grubu p değeri Ort.±SD Ort.±SD
Boy(cm) 125,3±14,7 135,9±16,2 0,021* Vucut ağırlığı(kg) 32,8±12,8 32,8±13,6 0,986 Vucut kitle indeksi 20,05±4,4 16,95±3,0 0,006* Bel –Boy Oranı 0,50±0.059 0.45±0.029 0.001* Kulaç 124,9±16,5 134,8±16,1 0,041* *P<0,05
4.3. Kan basıncı değerlendirmeleri
İki grup arasında sistolik ve diastolik kan basınçları yönünden anlamlı bir farklılık saptanmadı (p>0,05).
Tablo 6. Kan basıncı değerlerinin karşılaştırılması
T.S’li vaka grubu Kontrol grubu p değeri Ort.±SD Ort.±SD
Sistolik KB(mmHg) 105,8±16,4 99,7±11,0 0,143 Diastolik KB(mmHg) 69,3± 14,1 64,3±11,3 0,184
4.4. Açlık kan şekeri, insülin, HOMA-IR ve açlık glikoz / insülin değerlerinin karşılaştırılması
Glikoz intoleransını değerlendiren açlık kan şekeri değerleri arasında her iki grupta istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<0,05). Hiperinsülinemi ve insülin direncini gösteren açlık insülin, HOMA-IR ve açlık kan şekeri / açlık insülin oranları arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi(p>0,05).
Tablo 7. Açlık kan şekeri, açlık insülin, HOMA-IR ve açlık glikoz-insülin değerlerinin karşılaştırılması
Turner sendromu Kontrol grubu p değeri Ort.±SD Ort.±SD AKŞ (mg/dl) 93±7,5 86±8,3 0,008* İnsülin(µU/ml) 5,7±3,2 5,7±4,7 0,99 AKŞ/ İnsülin 20,81±4,24 25,30±5,16 0,268 HOMA-IR 0,78±0,16 0,97±0,19 0,796 *P<0,05
4.5. Biyokimyasal Parametrelerin Değerlendirilmesi
Turner sendromu ile kontrol grubu arasında TK, HDL-K, LDL-K, VLDL, Lp (a) düzeyleri yönünden karşılaştırıldığında Lp (a) ve LDL-K değerleri arasında anlamlı bir fark tespit edilmedi.TG, VLDL, HDL-K ve total kolesterol değerleri arasında ise istatistiksel olarak anlamlı fark tespit edildi(p<0,05). İki grup arasında, plazma homosistein düzeyleri yönünden karşılaştırıldığında sınırda anlamlı fark bulundu(p=0,047). İki grup arasında vitamin B12 ve folat düzeyleri yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık saptanmadı(p>0,05).
Tablo 8 Çalışma ve kontrol gruplarında biyokimyasal parametrelerin değerlendirilmesi
T.S’li vaka grubu Kontrol grubu p değeri Ort.±SD Ort.±SD Total kolesterol(mg/dl) 181,5±33 156,9±25,5 0,006* HDL-kolesterol(mg/dl) 53,3 ±12,4 43,0±9,4 0,002* LDL-kolesterol(mg/dl) 107,6±30,3 99,1±20,2 0,260 VLDL(mg/dl) 22,4±16,8 14,7±7,0 0,047 * TG (mg/dl) 112,58±84 73,62±35,1 0,042* Lp (a) (mg/dl) 21,1±26,9 15,1±21,0 0,12 Homosistein(µmol/L) 6,6±4,0 8,8±3,6 0,047* Vitamin B12(pg/ml) 252,6±100,3 277,9±95,7 0,375 Folat(ng/ml) 7,47 ±2,0 8,1±2,2 0,293 *P<0,05
4.6. Turner sendromlu hasta grubu ile kontrol grubu karotis arter intima – media kalınlık değerlerinin karşılaştırılması
Karotis arter intima media kalınlık ölçümlerinin ortalama değerleri, Turner sendromlu hasta grubun da 0,3 ± 0,06 mm, kontrol grubunda ise 0,3 ± 0,1 mm saptandı. Her iki grup arasında karotis arter intima media kalınlık ölçümleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı(Tablo 9).
Tablo 9. Turner sendromlu hasta grubu ile kontrol grubu ortalama KİMK değerleri.
T.S’li vaka grubu Kontrol grubu p değeri Ort.±SD Ort.±SD
KİMK(mm) 0,3±0,06 0,3±0,1 0,34
4.7. Korelasyon Değerlendirmeleri
Turner sendromlu hastalarda, intima-media kalınlığı ile kardiyovaskuler risk faktörlerinin korelasyon değerlendirmeleri: Intima-media kalınlığı ile LDL-kolesterol ( p = 0,034 r = 0,435 ) ile pozitif korelasyon saptanırken, HDL-kolesterol ( p = 0,01 r = - 0,518 ) ile negatif korelasyon saptandı(Tablo 10).
Kontrol grubu olgularında, intima-media kalınlığı ile kardiyovaskuler risk faktörlerinin korelasyon değerlendirmeleri: Intima-media kalınlığı ile vucut ağırlığı (p = 0,045 r=0,413) ve vucut kitle indeksi arasında (p =0,007 r = 0,535) pozitif korelasyon saptandı(Tablo 10).