Marina İşletmeleri İçerisinde Yer Alan Yiyecek ve İçecek İşletmeler

Marina işletmeleri imkanları ve kapsamları doğrultusunda müşteri memnuniyetini sağlayabilmek adına çeşitli hizmetler sunmaktadırlar. Marinalarda sunulan hizmetler arasında sosyal hizmetler de yer almaktadır. Marinaların sosyal hizmetler (yat ve yelken kulübü, mağazalar ve dükkanlar, yüzme havuzu, tenis kotu vd.) içerisinde en

43

önemlilerinden bir tanesi de yiyecek ve içecek işletmelerinden birisi olan restoran işletmeleridir. Özellikle de insanın en temel ihtiyaçlarından birisi olan beslenme, bireylerin sağlıklı bir şekilde hayatlarını devam ettirebilmeleri için önemli bir unsurdur. Buna bağlı olarak marina işletmelerinde de restoran, cafe ve bar gibi yiyecek ve içecek üniteleri yer almaktadır. Yiyecek ve içecek işletmelerinin müşterilerine değerli olduklarını hissettirmeleri gereken ve bunun sonucunda da yüksek kazanç elde edebilecekleri işletmelerden birisi de marina işletmeleri içerisinde yer alan restoran, cafe ve bar gibi ünitelerdir (Diakomihalis, 2007: 444; Dikeç, 2015: 61-62; Karaosmanoğlu ve Kazançoğlu, 2016; Dikeç ve Töz, 2016).

Marina işletmeleri içerisinde yat kaptanları, yat sahipleri ve misafirleri için ayrı ayrı yiyecek ve içecek üniteleri bulunmaktadır. Günümüz marina işletmeleri incelendiğinde ise bu durum marina işletmelerine göre farklılık gösterebilmektedir. Geçmiş yıllarda marina işletmeleri içerisinde yer alan yiyecek ve içecek ünitelerinde (restoran, cafe, bar) yalnızca yat sahipleri ve misafirlerinin girebildiği kapalı sistemler yer almaktaydı. Ancak bu durum günümüzde değişiklik göstererek kamuya açık alanlar haline gelmiş marinalarda bulunmaktadır. Bunun ise iki sebebi ise şu şekilde ifade edilebilinir.

Marinaların vermiş oldukları sosyal hizmetlerin kamuya açık alanlar haline gelmesinin sebeplerinden ilki, kıyı şeridine inşa edilmiş olan marina işletmeleri kamuya açık alanlar olması gerektiğidir. Anayasamıza göre “kıyılar kamunundur”. 1982 T.C. Anayasası’nın 43.üncü maddesi ve Kıyı Kanunu (1990 17 Nisan) tarihli 20495 Resmî Gazete (Madde 5)’e göre; “Kıyılar devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Deniz, göl ve akarsu kıyıları ile deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir. Kıyılarla sahil şeritlerinin kullanım amaçlarına göre derinliği ve kişilerin bu yerlerden yararlanma imkân ve şartları kanunla düzenlenir.” (T.C. Anayasası, 1982: Madde 43; Kıyı Kanunu, 1990: Madde 5). Anayasası hükmü uyarınca kıyıların korunması ve kıyıların kullanımı anayasal güvenceye alınmıştır. Bu nedenle kıyılara yalnızca başka yerlere yapılması mümkün olmayan tesislerin yapılmasına müsaade edilmektedir. Ve ayrıca kıyılara inşa edilen bu tesisler de gene kamuya hizmet etmesi öncelikli olarak ele alınması gereken konudur. Marina işletmeleri de kıyı şeridine inşa edilmiş ve başka yere yapılması mümkün olmayan tesisler arasında yer almaktadır. Ülkemizde de bu konuyu dikkate alan marina işletmelerinden kamusal alan olan kıyı alanındaki sosyal tesislerin ve

44

kıyının kullanımını bütün olarak halka açan marinalar olduğu gibi, kamusal kıyı kullanımına kesin olarak kapalı, kamusal kıyı kullanımına kısmen kontrollü bir şekilde açık, kamusal kıyı kullanımına barındırdığı otel ile açık olan marinalar ve kamusal kıyı kullanımına sosyal tesisleri açık olan marinalar yer almaktadır (Özkan, 2008: 155).

Marina işletmelerinin birçoğunun da “kıyı kamunundur” hükmü gereği marinalarını kısmen ya da barındırdığı otel ya da sosyal tesisleri açık olmak üzere kamusallaştırdığı düşünülmektedir. Özellikle de marina işletmelerinde marina yönetimi ya da marina yönetiminin danışmanlık yapan firmalar ile anlaşması sonucu marina çarşı adı altında shop mixler yapılmaktadır. Shop mix denilen kavram genellikle alışveriş merkezlerinde kullanılan farklı ürünlerin satıldığı mekanlarda dükkân karmasının yapılması olarak basitçe tanımlanabilir (Çetinkaya, 2015; Alkaş, 2019). Marina işletmeleri de kamuya açık olan alanlarında shop mix uygulaması gerçekleştirmektedirler. Örneğin, marinanın sınırları içerisinde yer alan ve pilot bölge olarak adlandırılan yere alacarte restoranlar, food courts olarak adlandırılan yemek alanlarında genellikle fast food işletmeleri yer almaktadır. Böylelikle kıyılara inşa edilmiş olan marina işletmeleri de kamuya yarı açık hale getirildiği varsayılmaktadır.

Marinaların vermiş oldukları sosyal hizmetlerin kamuya açık alanlar haline gelmesinin diğer bir sebebi de yat turizminin yılın 12 ayına yayılması hava koşulları nedeniyle mümkün olmadığı için kamuya kapalı verilen hizmetlerden özellikle de restoran hizmetlerinden marinaların hedefleri doğrultusunda kar edemediği için yarı kapalı ya da tamamen kamuya açık hale getirildiği düşünülmektedir.

Ancak günümüzde vermiş olduğu hizmetlerle kamusal kıyı kullanımına tamamen kapalı marina işletmeleri de yer almaktadır (Özkan ve Ayıran, 2009). Bu marinalarda ki yiyecek ve içecek ünitelerinde yalnızca yat sahipleri ve misafirlerine hizmet verilmektedir. Bunun yanı sıra ‘‘yacht club’’ olarak ifade edilen yat kulüplerinde de yat sahiplerine ve misafirlerine içerisinde bulunan restoran ve bar ile yiyecek ve içecek hizmeti vermektedir. Marinalarda ki restoran işletmelerinde ya da yat kulüpleri içerisinde bulun restoran ve barda yat sahiplerine ve misafirlerine alacarte ya da açık büfe şeklinde yiyecek ve içecek hizmeti sunulmaktadır.

45

2.2.2.1.Tüketicilerin Marinalarda ki Yiyecek ve İçecek İşletmelerini Tercih Nedenleri

Günümüzde hayat standartlarının giderek iyileşmeye başlamasıyla beraber tüketicilerin gelir seviyelerinde ki artış, kadınların iş hayatında yer alması, zaman tasarrufu ve insanların boş zamanlarını iyi değerlendirmek amacıyla dışarıya çıkması veya evde yemek hazırlamaktan kaçınma gibi unsurlara bağlı olarak pek çok insan dışarıda yemek yemeyi tercih etmektedirler. Tüm bu gelişmeler doğrultusunda insanlar sürekli yaşadıkları yerlerden uzaklaşarak doğanın güzellikleriyle iç içe kalabilecekleri seyahatlere doğru yönelmeleri sebebiyle turizm endüstrisi içerisinde alternatif turizm çeşitleri meydana gelmiştir.

Alternatif turizm çeşitlerinden birisi olan yat turizm pazarının önemli aktivitelerinden biriside marinalardır. Daha önceden de bahsedildiği gibi marina işletmeleri yatçılara birçok hizmetler sunmaktadırlar. Bu hizmetlerden bir tanesi de restoran, cafe ve bar gibi işletmelerdir. Özellikle de marinaların içerisinde yer alan restoran, cafe ve bar gibi işletmeler marinada ki otel birimine bağlı olan restoranlar, barlar ya da yacht club içerisinde yer alan restoranlar tüketicilere hem dışarı da beslenme ihtiyacını karşılayacak hem de kendilerini özel hissetmelerini sağlayacak mekanlar haline gelmeye başlamıştır.

Marinalarda faaliyet gösteren ve yiyecek-içecek hizmeti veren yiyecek ve içecek işletmelerde tüketici tercihleri üzerinde etkisi olduğu varsayımı doğrultusunda daha geniş kapsamlı çalışmalar yapılabileceği etkin verilere ulaşabilmek için önerilebilir. Çünkü marinalarda yiyecek ve içecek hizmeti veren işletmeler öncelikli olarak tüketicileri bulundukları yer ve ambiyansı ile etkileyebilecek işletmeler olduğu düşünülmektedir. Özellikle de kamu kullanımına kapalı olan marinaların içerisinde yer alan restoran, cafe ve bar gibi yiyecek ve içecek işletmeleri yalnızca yat sahiplerine ve misafirlerine kendilerini özel hissetmelerini sağlayacak niteliklere sahiptirler. Bu sebeple marina işletmeleri içerisinde yer alan bu işletmeler, özellikle de restoranlar lüks restoranlar gibi yüksek gelir seviyesi olan tüketicilere hitap etmesi sebebiyle yiyecek kalitelerinin de daha yüksek olduğu düşünülmektedir.

46

Konu ile ilgili daha önce gerçekleştirilmiş olan bir çalışma bulunmamasına bağlı olarak yazar tarafından konu daha önce tüketicilerin yiyecek ve içecek işletmeleri (restoran, fast food işletmeleri, kafe) tercihlerini etkileyen unsurlar dikkate alınarak yorumlanmıştır.