MAN K/H POMAN K LAÇSIZ HASTALAR

Çal maya manik/hipomanik dönemde ilaç almamakta iken al nm olan hastalar görsel odd-ball paradigmas hedef uyaran na sa l kl bireylerden iddet ve yerle im yeri olarak farkl la m alfa (8-13 Hz) ve beta (18-30 Hz) osilatuar yan tlar verdiler. Bu hastalar kontrollere göre ciddi ölçüde yüksek oksipital beta yan t geli tirdiler.

5.2.1. Alfa yan:tlar:: Hasta grubunda sa l kl lara göre farkl bir özellik gösterdi.

yan t sa l kl lara göre daha dü üktü. & itsel ve görsel uyaranlar alfa yan t ortaya ç kar rlar ve bili sel hedefler P300’deki alfa yan tlar n önemli ölçüde etkilerler [9]. Daha erken deneysel çal malar alfa üreten odaklar n tüm beyinde seçici bir da l m gösterdiklerini, oksipital kortekste di er bölgelere göre daha yo un yerle imli ya da say ca daha fazla bulunduklar n göstermi tir [74]. Sa l kl kontrollerdeki oksipital alfa yan t bask nl bu bulgularla uyumludur. Ancak, manik hastalar özellikle oksipital bölgede bu beklenen yan t biçimini kaybetmi gibi görünmektedirler. Alfa yan t ndaki ön-arka ili kisinin bozulmas bipolar bozuklu un manik döneminde beynin bütüncül çal ma düzeneklerinin bozuldu una i aret eden bir bulgu olarak de erlendirilebilir. Bu aç dan çok önemli bir bulgudur. Deneysel çal ma bulgular na dayanarak Ba ar [75] 10 Hz hareketinin beyindeki tüm ili kilendirme (asosiyasyon) düzeneklerini peki tirdi ini hipotezlemi tir. Buradan yola ç karak alfa frekans band osilatuar aktivite beynin evrensel kodu ya da i lemcisi (operatör) olarak tan mlanabilir. Çal mada uygulad m z odd-ball paradigmas nda hedef uyaran saymak gibi bir bili sel görevi yerine getirirken hastalarda sa l kl lar nkinden daha dü ük bir oksipital alfa yant n n ortaya ç kmas , yani ana i lemci aktivitenin yetersiz olmas , manide beynin farkl yap lar aras ndaki ileti im yetersizli inin bir göstergesi say labilir.

5.2.2. Beta yan:tlar:: Beta yan tlar da iki grup aras nda anlaml farkl l k gösterdi.

Hasta grubunda görülen anlaml oksipital beta yan t art manide beyindeki bütüncül çal ma düzeneklerindeki ba lant bozuklu unu kompanse etmek amac yla ortaya ç k yor olabilir. Beta (16-30 Hz) ve gamma (15-80 Hz) gibi biri daha dü ük, di eri yüksek h zl ossilasyonlar n beynin farkl bölgeleri aras nda e güdümlü çal man n ko ullar n olu turmaya yönelik çabas yla özgül olarak ili kili olduklar gösterilmi tir. [76]. Beynin farkl yan t olu turma modlar nda gamma aktivitesinden beta aktivitesine geçmesi eksitatör sinaptik aktiviteyi peki tirir. Projeksiyon nöronlar aras ndaki yineleyici eksitatör ba lant lar n aktive olmas da bu sinaptik aktivitenin sürmesini sa lar. Böylece, gamman n indükledi i e güdümle birlikte ortaya ç kan beta ossilasyonlar beyin içinde e güdümlü bir ileti imin varl n n ifadesidir [77].

topografi ve uyaran modalitesiyle do rudan ili kili oldu u, görsel ve i itsel uyaranlar n i lemlenmesinde farkl titre im özelliklerine sahip nöral yap lar n i ba nda olduklar saptanm t r [78]. Bu çal man n verileri, i itsel uyaran kullanm olan daha erken çal malar n tersine görsel uyaran kullan larak elde edilmi tir. & itsel uyaranla yap lm di er çal malarda santral ve temporal yerle imli P300 latans [54], ya da genlik [55], ya da anterior yerle imli P300 genlik de i iklikleri [56] oldu u gösterilmi tir. Bu çal mada ilaç etkisi olmaks z n, hastal n iki farkl döneminde farkl frekans bantlar nda ve farkl yerle imde sa l kl lardan farkl osilatuar yan tlar ortaya ç kt görülmü tür. Tedavi öncesi dönemde ötimik hastalarda yayg n ama a rl kl olarak frontal, manik/hipomanik hastalarda ise oksipital yerle imli de i iklikler hem uyaran modalitesinin, hem de hastal n çal lan döneminin farkl olmas yla aç klanabilir. Alfa ve beta yan tlar ndaki de i iklikler manide bütüncül kognitif çal ma süreçlerindeki ciddi bir bozulmaya, ötimik hastalardaki artm delta yan t da daha çok odaklanm dikkat ve karar verme düzeneklerindeki bozulmaya i aret ederler. Psikotik özellikli hastalar incelemi olan önceki çal malardan bu çal man n bir di er fark da hastalar n hiç birinde psikotik belirti olmamas d r. Öte yandan P300 ölçülmesiyle osilasyon çal lmas iki farkl yakla md r. Osilatuar yan tlar P300’ün yap ta lar d r, beyinde seçici ve i leve ba l bir da l m gösterirler. P300 yan t ise, uyar lm ve delta ile gamma aras nda de i en farkl EEG frekanslardaki osilasyonlar n üst üste çak mas (süperpozisyonu) ile olu mu bütün bir yap d r [75].

Manide hem alfa, hem de beta yan t ndaki de i ikli in oksipital yerle imli olmas ilgi çekicidir. Özellikle fronto-limbik nöral döngüler ve prefrontal korteks aktivitesindeki de i ikliklerden s kça söz edilen bir hastal n çekirdek sendromu olan manide öncelikli olarak oksipital yerle imli bir aktivitenin saptanmas görsel uyaran kullan lmas na ba l olabilir. Fuster yürütücü i lev döngülerinde kortikal bir hiyerar i oldu unu, kendine gelen uyaranlar ileriye yönlendiren tek yönlü bir ba lant korteksi olan görsel korteksin çoklu ba lant lar olan prefrontal kortekse projeksiyonlar oldu undan bahseder. Frontal korteks de görsel kortekse ba lant lar gönderir [79]. Alg -eylem döngüsünün ba lama noktas sensoriel kortekstir. Yürütücü i levin ba lang ç noktas nda aktivasyon de i ikli inin görülmesi manide e güdümün en temel i levlerde ba lad n n bir göstergesi olabilir.

Oksipital alfa yan t ndaki de i ikli in nedeni daha önce unipolar ve bipolar bozuklukta varl gösterilmi olan dü ük oksipital GABA aktivitesi olabilir [36]. Bipolar

hastal ktaki görsel, uzamsal (visuo-spatial) nöropsikolojik i levlerle ili kilendirilmi tir [28]. Bu çal mada hasta ve sa l kl gruplar n n oksipital alfa yan tlar aras ndaki fark n istatistiksel anlaml l a ula mamas her iki grupta da az say da olgu (s = 10) bulunmas ndan kaynaklanan tip II hata olabilir. Benzer bir çal ma deseninde daha fazla say da hasta ve sa l kl bireyin çal lmas yla aradaki fark daha anlaml olarak gösterilebilir.

Sa l kl kontroller ilkinden alt hafta sonra gerçekle en ikinci çekimde frontal ve santral alfa yan tlar nda yükselme sergilediler. Bu büyük ölçüde ö renmeye, uygulanan teste al maya ba l olabilir. Çünkü alfa aktivitesi ile i leyen bellek aras nda ve uzun süreli bellek engramlar aras nda s k bir ili ki vard r [9]. Hastalar ise tedavi sonras na denk gelen ikinci çekimde benzer alfa yan t art göstermediler. Bu nokta tedaviyle ili kili olarak ilerleyen bölümlerde yeniden ele al nacakt r.

Kontrol grubunda birinci ve ikinci çekimlerde alfa ve beta yan tlar aras nda kar l kl ve kompansatris bir ili ki vard . Sa l kl lar ikinci ölçümde tersine dönmü bir alfa beta ili kisi sergilediler. Örne in frontal bölgede alfa yan t artarken, beta yan t azald ; oksipital bölgede ise tam tersine alfa azal rken beta artt . Hastalarda ise tedavi sonras yap lan ikinci çekimde böyle bir yan t görülmedi. Bu da tedaviyle ili kili olarak ileride tart lacakt r.