Maliye Bakanlığı Taşra Teşkilatı

Mali işleri merkez dışında yürütmek ve uygulamakla görevlidir. Taşra örgütü il ve ilçelerde teşkilatlanmıştır. İllerde defterdarlar, Maliye Bakanlığı’nın en büyük memuru ve il ve bağlı ilçe teşkilatının amiri konumundadır. İşlemlerin kanununa göre yürütülmesi, denetlenmesi ile yükümlüdür. İlçelerde malmüdürleri, Maliye teşkilatının amiri konumunda olup Sayıştay’a hesap vermekle yükümlüdürler. Defterdarlara bağlı birimler, Muhasebe Müdürlüğü, Saymanlık Müdürlüğü, Milli Emlak Daire Başkanlığı, Milli Emlak Müdürlüğü, Muhakemat Müdürlüğü, Personel Müdürlüğü ve Malmüdürlükleridir. Muhasebe Müdürlüğü, ildeki veya Bakanlığın

görevlendirmesi halinde il dışındaki genel bütçeli dairelerin saymanlık hizmetlerini yürütürler. Görev alanları içindeki saymanlıkların muhasebe bilgilerini toplar dönem sonlarında kontrol edip usul ve esaslara göre Maliye Bakanlığı’na gönderirler. Saymanlıklar ise başmüdürlük ve bölge müdürlüğü şeklinde örgütlenip, askeri birimlerin ve diğer dairelerin muhasebe hizmetlerini gerçekleştirir. Muhasebe Müdürlüğü ve Saymanlık Müdürlüğü Sayıştay’a hesap vermekle yükümlüdürler. Devlet gelirlerinin toplanmasından sorumlu olan kurum ise Gelir İdaresi Başkanlığı’nın taşra teşkilatı olan vergi dairesi başkanlıkları bunların bulunmadığı yerde ise vergi dairesi müdürlükleridir. 5018 Sayılı Yasa ile devletin harcama ve gelirleri ile ilgili işlemlerin takibatı görevi ayrıştırılmıştır. Gelirlerin toplanmasından taşrada vergi dairesi başkanlıkları ile merkezi olarak Gelir İdaresi Başkanlığı sorumlu iken harcamaların yapılmasından da taşrada defterdarlıklar ile merkezi olarak Muhasebat Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmuştur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖRNEK UYGULAMA:

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ REKTÖRLÜĞÜ STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRE BAŞKANLIĞI

3.1. GENEL BİLGİ

Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları, 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 60 ıncı maddesi ile 22.12.2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 15 inci maddesine dayanılarak; yine 5436 Sayılı Kanunun Ekli 1 Sayılı cetvelinde yer alan merkezi yönetim teşkilatlarında ve üniversiteler ile yüksek teknoloji enstitülerinde kurulmuştur. 5018 Sayılı Kanunun 60. maddesinde belirtilen görevleri yerine getirmek amacıyla oluşturulan bu birimlerin çalışma usul ve esasları, 01.01.2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere; 18.02.2006 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanmış olan “Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmektedir. Strateji geliştirme daire başkanlıklarının başlıca görevleri 5018 Sayılı Yasa’nın 60 maddesinde belirtilmiştir. Bu görevlerden en önemlileri;

• • •

• İdarenin stratejik plan ve performans programının hazırlanmasını koordine etmek ve sonuçlarının konsolide edilmesi çalışmalarını yürütmek;

• • •

• İzleyen iki yılın bütçe tahminlerini de içeren idare bütçesini, stratejik plan ve yıllık performans programına uygun olarak hazırlamak ve idare faaliyetlerinin bunlara uygunluğunu izlemek ve değerlendirmek;

• • •

• Mevzuatı uyarınca belirlenecek bütçe ilke ve esasları çerçevesinde, ayrıntılı harcama programı hazırlamak ve hizmet gereksinimleri dikkate alınarak ödeneğin ilgili birimlere gönderilmesini sağlamak;

• • •

• Bütçe kayıtlarını tutmak, bütçe uygulama sonuçlarına ilişkin verileri toplamak, değerlendirmek ve bütçe kesin hesabı ile malî istatistikleri hazırlamak;

• • •

• İlgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmek;

• • •

• Genel bütçe kapsamı dışında kalan idarelerde muhasebe hizmetlerini yürütmek; Harcama birimleri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını da esas alarak idarenin faaliyet raporunu hazırlamak;

• • •

• İdarenin mülkiyetinde veya kullanımında bulunan taşınır ve taşınmazlara ilişkin icmal cetvellerini düzenlemek;

• • •

• İdarenin yatırım programının hazırlanmasını koordine etmek, uygulama sonuçlarını izlemek ve yıllık yatırım değerlendirme raporunu hazırlamak;

• • •

• Malî kanunlarla ilgili diğer mevzuatın uygulanması konusunda üst yöneticiye ve harcama yetkililerine gerekli bilgileri sağlamak ve danışmanlık yapmak;

• • •

• Ön malî kontrol faaliyetini yürütmek; •

• •

• İç kontrol sisteminin kurulması, standartlarının uygulanması ve geliştirilmesi konularında çalışmalar yapmak;

• • •

• Üst yönetimin iç denetime yönelik işlevinin etkililiğini ve verimliliğini artırmak için gerekli hazırlıkları yapmak olarak sayılabilir.

Strateji geliştirme birimlerinin görevleri; stratejik yönetim ve planlama, performans ve kalite ölçütleri geliştirme, yönetim bilgi sistemi oluşturma ve mali hizmetleri yürütme şeklinde başlıklar halinde sıralanabilir. Bunlardan mali hizmetler fonksiyonu, iç kontrol, muhasebe hizmeti yürütme, kesin hesap oluşturma ve raporlama ile iç kontrol mekanizmasını yönetme olarak dallandırılabilir. İdarelerin görev alanı ve teşkilat yapılarına göre, bu fonksiyonlar alt birimler tarafından yürütülür. Bu fonksiyonlar birleştirilerek bir veya daha fazla alt birim tarafından yürütülebileceği gibi, bir fonksiyon birden fazla sayıda alt birim tarafından da yürütülebilir. Ancak, malî hizmetler fonksiyonu kapsamında yürütülen iç kontrol faaliyetinin, diğer faaliyetleri yürüten alt birim ve personelden ayrı bir alt birim ve personel tarafından yürütülmesi zorunludur.

Ege Üniversitesi Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, 5018 ve 5436 Sayılı yasalara dayanılarak daire başkanlığı statüsünde rektörlük bünyesinde faaliyete başlamıştır. Bu daire başkanlığı, “Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik” doğrultusunda çalışmalarını yürütmektedir. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, strateji geliştirme birimlerinin çalışma usullerini

düzenleyen yönetmeliğin kendisine yüklediği görevleri temel alarak teşkilat yapısını oluşturmuştur. Buna göre daire başkanlığı, Muhasebe ve Kesin Hesap Şube Müdürlüğü, Bütçe ve Performans Şube Müdürlüğü, Stratejik Plan Şube Müdürlüğü, Ön Mali Kontrol Şube Müdürlüğü alt birimlerinden oluşmaktadır. Muhasebe ve Kesin Hesap Şube Müdürlüğü, genel bütçe kapsamı dışındaki idarelerde muhasebe hizmetlerini yürütmek; bütçe kesin hesabını hazırlamak; mali yönetim dönemine ilişkin icmal cetvellerini hazırlamak; malî istatistikleri hazırlamak gibi vazifeleri yüklenmiştir. Bütçe ve Performans Şube Müdürlüğü’nün, performans programı hazırlanmasını koordine etmek; bütçeyi hazırlamak; ödenek gönderme işlemlerini düzenlemek; ayrıntılı finansman programı hazırlamak; bütçe işlem ve kayıtlarını tutmak; bütçe uygulama sonuçlarını raporlamak; idare faaliyetlerinin stratejik plan, performans programı ve bütçeye uygunluğunu izlemek; yatırım programı hazırlanma sürecini yönetmek; bütçe gelir tahakkuklarını takip etmek gibi esaslı görevleri mevcuttur. Stratejik Plan Şube Müdürlüğü ise idarenin stratejik plan oluşturma sürecinin koordinasyonu ile ilgili eğitim ve danışmanlık hizmeti dahil tüm aşamaları koordine etmekle yükümlüdür. Bu birimin belki de en önemli işlevi yıllık idari faaliyet raporunu hazırlamasıdır. Bu iki ana görevin yanı sıra bu Şube Müdürlüğü’nün, idarenin yani üniversitenin misyonunun belirlenme çalışmalarının yapılması ve idarenin verimlilik ve etkililiği önleyecek her türlü tehditlere karşı önlem alınması ile idarenin yeni hizmet olanaklarının araştırılması gibi birtakım görevleri vardır. Ön Mali Kontrol Şube Müdürlüğü, ön mali kontrol görevi başta olmak üzere iç kontrol sisteminin kurulması ve iç kontrol ile ilgili standartların hazırlanması süreçlerini yönetmektedir. Ayrıca idareyi ilgilendiren diğer konularda da standartlar hazırlamak görevleri arasında sayılabilir.

Ege Üniversitesi Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı’nda yürütülen örnek uygulama çalışması, Ege Üniversitesi Rektörlüğü tarafından Nisan 2007 tarihinde yayınlanmış olan “Ege Üniversitesi 2006 Yılı Faaliyet Raporu” ağırlıklı olmak üzere; Şubat 2007 tarihinde yayınlanmış olan 2008 ve 2012 yılları zaman aralığını içeren “Ege Üniversitesi Stratejik Planı”, “Ege Üniversitesi 2007 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu” dikkate alınarak yapılmıştır. Tez çalışmasının ana konusu tahakkuk esaslı devlet muhasebesi olduğundan Strateji Geliştirme Daire

Başkanlığı’nın Muhasebe ve Kesin Hesap Şubesi Müdürlüğü kanalıyla oluşturduğu muhtelif muhasebe bilgileri odak noktası olarak görülmüştür. Dolayısıyla “Ege Üniversitesi 2006 Yılı Faaliyet Raporu” içerisinde yer alan “Faaliyetlere İlişkin Bilgi ve Değerlendirmeler” ana başlığı kapsamında yer alan mali bilgiler üzerinde özellikle ağırlıklı olarak durulmuştur. Bu faaliyet raporu içerisinde mevcut bulunan misyon, vizyon değerlendirmesi, kurumsal kabiliyetlere ilişkin birtakım değerlendirme ve çözüm önerileri gibi konulara kısaca değinilecektir. 2008 ve 2012 yılları göz önüne alınarak hazırlanmış olan 5 yıllık “Ege Üniversitesi Stratejik Plan” içerisinde yer alan Ege Üniversitesi ile ilintili stratejik planlama süreci, stratejik amaçlar, stratejik plan hedef faaliyetleri, performans bilgileri, bütçe bilgileri, Ege Üniversitesi SWOT Analizi gibi birtakım konular incelenmiştir. “Ege Üniversitesi 2007 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu” ise 2007 yılına ait proje çalışmalarının gerçekleşme yüzdesi, gelir öngörüsü ve o yıla ait harcamaları hakkında bilgiler vermektedir.

Ege Üniversitesi Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, daha önce de çalışmada değinilmiş Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği kapsamında tahakkuk esaslı devlet muhasebesi sistemini yürütmektedir. Ancak bu iki yönetmeliğin uygulanmasına yeni başlanıldığı için Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 117. maddesinde ve Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 514. maddesinde ifade buyrulan mizan cetveli ve mali tablolardan Daire Başkanlığı tarafından sadece 2006 Yılı Faaliyet Raporu’nda yer alan aynı yıla ait mizan cetveli, bütçe giderleri tablosu, bütçe gelirleri tablosu, bilanço, faaliyet sonuçları tablosu ve bütçe uygulama sonuçları tablosu üretilmiştir. Tahakkuk esaslı devlet muhasebesi göz önüne alınarak oluşturulan günlük defter kayıtlarının tez çalışma kapsamında kullanılmasına kanuna aykırılık gerekçesi ile Daire Başkanlığı tarafından izin verilmemiştir.