Maden Kanunu (3213 Sayılı )

04.06.1985 tarihinde kabul edilerek15 Haziran 1985 tarihli ve 18785 sayılı Resmî Gazete ile yürürlüğe giren "3213 Sayılı Maden Kanunu"nun ise, sektörün sorunlarına çözüm getireceği ve gelişimine katkı sağlayacağı ümit edilse de, bu çözüm ve gelişimleri gösteremeyen söz konusu yasa, 2010, 2014, 2015, 2017 ve 2019 yıllarında yapılan değişikliklerle iyileştirilmeye çalışılmıştır59

.

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982 yılında yürürlüğe giren son Anayasası’nın Malî ve Ekonomik Hükümler adlı dördüncü kısmının ekonomik hükümler adlı ikinci bölümünün üçüncü alt başlığı olan Tabiî servetlerin ve kaynakların aranması ve işletilmesi" başlıklı 168. maddesinde de, madencilik faaliyetlerine ilişkin temel bir düzenleme mevcuttur60

. Madde aşağıdaki şekilde Anayasa’da yerini almıştır:

“Tabii servetler ve kaynaklar Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bunların aranması ve işletilmesi hakkı Devlete aittir. Devlet bu hakkını belli bir süre için, gerçek ve tüzel kişilere devredebilir. Hangi tabiî servet ve kaynağın arama ve işletmesinin, Devletin gerçek ve tüzel kişilerle ortak olarak veya doğrudan gerçek ve tüzel kişiler eliyle yapılması, kanunun açık iznine bağlıdır. Bu durumda gerçek ve tüzel kişilerin uyması gereken şartlar ve Devletçe yapılacak gözetim, denetim usul ve esasları ve müeyyideler kanunda gösterilir”.

Amacını, "madenlerin aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenlemek" olarak tanımlayan "3213 sayılı Maden Kanunu", 2. maddesinde maden tanımını şu şekilde yapmaktadır: "Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü madde bu Kanuna göre madendir"61.

59 _{Günay, Ö., (2016) Maden Hukuku, Kavramlar, İlkeler, Tanımlar, Seçkin Yayınları, s.61, Ankara.}

60 _{T.C. Anayasası, (1982), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2709.pdf, s.52, Erişim}

Tarihi: 10.01.2016, Ankara.

61

36

Adı geçen Kanun’un yine ikinci maddesinde, madenlerin belirli gruplara göre sıralanarak ayrılmış olduğu ve bu sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılacağı belirtilmiştir62

:

"Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka bir amaçla kullanılamaz"63

.

Maden Kanunu’un üçüncü maddesinde Kanun metninde geçen deyimler açıklanmıştır. Bunların tez çalışmamızla ilişkili olanlarına aşağıda yer verilmiştir64

.

"Rezerv: (Ek: 4/2/2015-6592/2 md.) Kaynağın, boyutları ve tenörü/kalitesi belirlenmiş ve günün şartlarında ekonomik olarak üretilebilir ve işlenebilir kısmı."

"Muhtemel Rezerv: (Ek: 4/2/2015-6592/2 md.) Sürekliliği görünür rezervde olduğu kadar tarif edilemeyen, ekonomik işletilebilirliği jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal ve mali etkenler ile ilgili belirsizlikler içeren cevher miktarı."

"Görünür Rezerv : (Değişik: 4/2/2015-6592/2 md.) Kaynağın üç boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde sürekliliği konusunda en az risk taşıyan, jeolojik, madencilik, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, sosyal, mali etkenlerin altında ve günün şartlarında işletilebilir kısmı."

"Pasa: Mevcut ekonomik ve teknik şartlara göre işletilmesi mümkün olmayan, ancak işletme gereği istihsal edilen cevher."

"İhtisaslaşmış Devlet Kuruluşu: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), MTA Genel Müdürlüğü, Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü, Eti Maden

62

3213 Sayılı Maden Kanunu, md. 2.

63 _{3213 Sayılı Maden Kanunu, (1985), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3213.pdf, Erişim}

Tarihi: 10.01.2016, md. 2.

64 _{3213 Sayılı Maden Kanunu, (1985), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3213.pdf, Erişim}

37

İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Elektrik İşleri Etür İdaresi (EİEİ) Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü, Sanayi ve Ticaret, Tarım ve Köy İşleri, Çevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluşlar, Karayolları Genel Müdürlüğü ve Elektrik Üretim A.Ş. gibi madencilik faaliyetleri ile ilgili konularda ihtisas sahibi Devlet kuruluşları."

"Sevk Fişi: 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla değişik 240’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taşıma irsaliyelerindeki bilgileri ihtiva eden beyan niteliğinde belge."

"Ruhsat Bedeli: (Ek: 4/2/2015-6592/2 md.) Taban bedelinin, maden grubu ve alan büyüklüklerine göre belirlenen katsayılarla çarpılarak ekli (1) ve (2) sayılı tablolarda gösterildiği şekilde hesaplanarak her yıl ocak ayının sonuna kadar; arama ruhsatlarında tamamı genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimi hesabına, işletme ruhsatlarında ise % 70’i genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili muhasebe birimi hesabına, % 30’u çevre ile uyum planı çalışmalarını temin etmek üzere maden gruplarına göre teminat olarak ruhsatı veren idarenin muhasebe birimi hesabına yatırılması gereken tutarı."

"Devlet Hakkı: Maden istihracı ile sağlanacak gelirden Devlet payına düşen kısım."

"Kritik Cevher Stokları: Ekonominin buhranlı dönemleri geçiştirebilmesi için gerekli ekonomik büyüklükteki cevher stokları."

"Kaynak: (Ek: 10/6/2010-5995/2 md.; Değişik: 4/2/2015-6592/2 md.) Yerkabuğunda veya derinliklerinde; biçim, nitelik ve nicelik olarak muhtemel ekonomik beklentileri karşılayacak katı, sıvı ve gaz birikimleri."

"Madenlerin Devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu ve içinde bulundukları arzın mülkiyetine tabii olmadıkları hükmü, bize, madenlerin sadece kullanım haklarının ruhsat sahibine veya kiracısına belirli bir süre devredildiği, ezelî mülkiyetinin ise devletin kendisine ait olduğunu göstermektedir"65.

65 _{3213 Sayılı Maden Kanunu, (1985), http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3213.pdf, Erişim}

38

Gerçek veya tüzel kişiler adına verilen maden haklarını; devlet memurları ve diğer kamu görevlileri, MAPEG merkez-taşra kadrolu, sözleşmeli çalışanları edinemezler; bu haklara memur olmadan önce haizler ise, memur olmalarından sonra 6 ay içinde bu haklarını devretmelidirler. Maden hakları, hisselere bölünebilir bir hak olma özelliği taşımaz, hisselere bölünemez. Her bir maden hakkı, bir bütün olarak ele alınır. Devir hakkı da vardır66

.