Maddi Amaçla Yapılan Ziyaret

Bu tür ziyaret yapanlarla görüştüğümüz zaman genelde hepsinin cevabı şöyle oluyor: “Biz isteyeceğimiz şeyi Allah’tan istiyoruz. Ama bu zatlardan da aracı olmalarını istiyoruz. Ziyaret yerlerinde direk olarak bir şey istemeyiz, asıl istediğimiz varlık Allah’tır. Biz, kendimizi günahkâr olarak gördüğümüz için Allah’tan istemeye direkt yüzümüz varmıyor, Allahın bu sevgili kullarını aracı yaparak meramımızı istiyoruz.” benzeri cevaplar veriyorlar. Aslında bu, Türkiye’de insanların günlük hayatlarında sıkça yaptığı bir davranıştır. Türk insanının günlük hayatlarında türettiği bir “sosyal temsil” vardır. İstekler üst mercilere direkt olarak değil de bu aracılar vasıtasıyla iletilir. Bu düşünce günümüzde sosyal bir ilke şeklini almıştır. Bu aracılar olmasa işlerinin olamayacağı düşüncesi hâkimdir. Bu ilke mutlaka olması gereken bir algı olmuştur. Bu düşünceye hâkim olan insanlar, türbelerin aracı olarak kullanılabileceği fikrinin kolay kabul edilmesini sağlamıştır. Allah’ın huzuruna direkt olarak değil de, Allah’ın sevdiği hatırı sayılır bir aracı ile çıkma duygusunun tatmini söz konusudur. İstekler Allah’a yakın olduğu kabul edilen bu kutsal kişiler vasıtasıyla Allah’a ulaştırılır.

Araştırmamız esnasında görüştüğümüz ziyaretçilerde bu algıyı tespit ettik. Veysel Karani Hazretlerinin Türbesinde, çocuğu olmayan bir kadın Hazreti Veysel Karani’yi aracı yaparak “Ya Rabbim! Üveysin hatırına bana bir çocuk ver” diyerek, Allah’tan çocuk istiyordu. Muhammed el Hazin Hazretlerinin türbesinde de aynı şeye rastladık. Psikolojik hasta olan çocuğunun iyileşmesi için Muhammed el Hazin Hazretleri aracı yapılarak Allah’tan şifa isteniyordu. Fakat bazı durumlarda bu, tam tersi de olabiliyor. Bu durumlarda ziyaret mahalli birinci plana çıkarak her şeyi onun sağlayabileceği bir inanç ortaya çıkmaktadır. Bunun sonucunda kurban kesme, çaput bağlama, dilek taşları yapıştırma, su içme, suyla yıkanma, kendini türbeye sürme, türbede uyuma, türbeye yakın bulunan meyvelerden yeme gibi motifler ortaya çıkmaktadır. Bu tür uygulamaları daha çok kadınlarda görmekteyiz. Bu da toplumumuzun sosyal yapısının sonucu olarak sıkıntıları çözmek kadınlara düştüğünü göstermektedir. Bunun yanında türbelere kadınların erkeklerden fazla rağbet etmesinin

242

bir sebebi de “kutsal mekân arayışı” şeklinde ifade edilebilir. Erkekler kutsal mekân arayışlarını camilerde karşılarken, camiler kadınlara tam açık olmadığı için bu ihtiyaçlarını giderememektedirler. Dolayısıyla kadınlar camilerde elde edemedikleri bu imkânı başka bir mekânda aramaya başlamışlardır. Alternatif bir yer bulma arayışları sonucunda türbeler, bir nevi kadınların camileri olmuştur. Türbe ziyaretçilerin çoğunluğun kadınlardan oluşması kutsal mekân arayışının bir göstergesidir.243

Bu amaçla ziyaret edilen yerlerin bir kısmı daha çok belirli gün ve aylarda ziyaret (Perşembe, Cuma ve Kurban Bayramı günleri ve Mart, Mayıs ve Muharrem ayları) edilir (9 yer). Hatta bazı türbelerde 3 ve 7 defa ziyaret edilmesi gerekir( Şeyh Ebu’l Vefa ve Veysel Karani). Maddi ve manevi amaçlarla ziyaret edilen bu türbeler bazı günlerde toplu olarak ziyaret edilir. Bu günlerde türbeleri yurt içi ve yurt dışında binlerce kişi ziyaret etmektedir. Veysel Karani’yi anma etkinlikleri, aynı zamanda Veysel Karani ayı olarak da kabul edilen 14 Mayıs- 14 Haziran tarihlerinde yapılır. Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri ve İsmail Fakirullah Hazretlerini anma etkinlikleri 23 Eylül ve 21 Mart tarihlerinde yapılır. Her yıl Mayıs ayının 2. perşembesinde Seyit Hasan Hazretlerinin soyundan gelen Türkiye'nin dört bir tarafına yayılan akrabaları tarafından Seyyid Hasan’ı anma etkinlikleri yapılmaktadır. 20.000’i aşan torunlar bir araya gelip, hem ziyaretlerini gerçekleştiriyorlar hem de hasret gideriyorlar. Yapılan ziyarette Kuran-ı Kerim, Yasin-i Şerif ve Fatihalar okunur. Muhammed bin Hanife Hazretlerini anma etkinlikleri ise, her yıl mart ayının son üç gününde yapılır. Şeyh Şerif Hasan anma etkinlikleri Eylül ayında, Bapire Sofi anma etkinlikleri Ekim ayının ilk haftasında, Şeyh Muhammed Kazım anma etkinlikleri Mayıs ayında yapılmaktadır.

3.2.2.1. Hastalıklardan Şifa Bulmak

Ziyaretçilerin çoğu kutsal kabul edilen mekânları çeşitli hastalıklarından kurtulmak için ziyaret ederler. Hastalıklardan ve sıkıntılardan kurtulma, ziyaret yerlerinde yapılan isteklerin başında gelir. Hastalıklardan ve sıkıntılardan kurtulmak için bütün kutsal mekânlara ziyaret yapılır. Bundan dolayı ziyaretçiler hastalıktan kurtulmak için bütün kutsal mekânlara gitmeye çalışırlar. Ancak bazı kutsal mekânları var ki bunlara sadece belli başlı rahatsızlığı olanlar daha fazla gelmektedirler. Bu hastalıklar şunlardır:

243

1) Psikolojik hastalığının tedavisi için ziyaret edilen yerler ( Şeyh Muhammed Hazin Türbesi, Seyyid Hasan Türbesi, Şeyh Halef Türbesi, Şeyh Muhammed Verkanisi Türbesi, Şeyh Hüseyin Türbesi).

2) Konuşma sıkıntısı çeken hastaların tedavisi için ziyaret edilen yerler (Şeyh Halef Türbesi, Seyyid Hasan Türbesi).

3) Cild hastalıkları ve güzelleşmek için ziyaret edilen yerler ( Şeyh Muhammed Tarmili, Şeyh İsmail Fakirullah Hazretleri, Şeyh Muhammed bin Hanife, Şeyh Muhammed Bin Munkedir Türbesi, Şeyh Halef Türbesi).

4) Romantizmal hastalıklar için ziyaret edilen yerler (Şeyh Muhammed bin Hanife Türbesi, Şeyh Halef Türbesi).

5) Sıtma Hastalığı için ziyaret edilen yerler ( Şeyh Halef Türbesi).

6) Zekâ özürlülerin tedavisi için ziyaret edilen yerler ( Şeyh Halef Türbesi, Şeyh Muhammed Hazin Türbesi, Şeyh Hüseyin Türbesi).

3.2.2.2. Çocuk Sahibi Olmak ve Çocuğunun Yaşaması için Ziyaret Edilen yerler

Çocuk sahibi olmak için ziyaretlere başvurma, hastalıktan sonra ikinci sırada yer alır. Çocuk sahibi ümidi olmayan kadınların hastanelerden sonra en çok başvurdukları mekânlar türbe ve ziyaret yerleridir. Gözlemleme esnasında görüştüğümüz ziyaretçilerinin bir kısmı çocuk sahibi olmak için geldiklerini söylediler. Yatırın rüyasına girip kendisini ziyaret etmesi için çağırdığını söyleyenlerin oranı az değildir. Türbeye gelen ziyaretçi türbenin içinde bir süre yatırılır ve daha sonra bu meramlarına kavuşacaklarına inanılır. Ayrıca ziyaret mekânında bulunan incir ağacına sarılırlar ve onun meyvesinden yerler. Bu ziyaret sonucunda doğan çocuğa da yatırın ismi verilir (Veysel Karani Türbesi, Seyyid Abdülmennan Türbesi, Şeyh Ebül Vefa Türbesi, Şeyh Muhammed Verkanisi Türbesi, Şeyh Ali Raş, Şeyh Şerif Hasan türbesi, Şeyh Mucahid Türbesi). Çocukları sıkça ölen aileler de bu ziyaret yerlerine gelip, çocuklarını türbede yatırırlar. Hatta bazı ziyaretçiler, ziyaret sonrasında çocuklarının ismini değiştirip yatırın ismini verirler.

3.2.2.3.Dilek tutmak ve adak adamak için ziyaret edilen yerler

Siirt ve çevresinde bulunan bütün ziyaret yerlerinde dilek tutulur. Bu bütün ziyaret yerlerinde yapılan ortak bir uygulamadır. Ama bazı ziyaret yerlerinde bu daha da ön plana çıkmaktadır. Şeyh Osman Türbesi, Veysel Karani Türbesi, Zemzemi’l Hassa Makamı ve Şeyh Hazin Türbesi bunların başında gelir. Şeyh Osman Türbesi ve Zemzemi’l Hassa Türbeleri, duvarlarına dilek taşlarının en fazla yapıştırılmaya çalışıldığı mekânlardır. Etrafında bulunan ağaç ve çalılara da çaput ve bez bağlanıp dilekler tutulmaktadır. Bağlanan çaput ve bezin bağlanışı, taşın yapıştırılışı gibi ritüellerle istenen istek arasında sihri bir iletişim kurulduğuna inanılır.244

Ziyaretçiler isteklerinin gerçekleşmesi için adaklar adarlar. Bu adaklar çeşitlilik gösterirler. Kurban keseceğini söyleyenlerin yanında oruç tutma, hatim yapma, Yasin okuma, mevlid okutma gibi adaklar da adanır. Dilekleri gerçekleşen ziyaretçiler adanılan adakları bu mekânlarda kestirip, ziyarette bulunanlara dağıtırlar. Kurban olarak adanılan hayvanlar koyun, keçi ve sığır cinsinden hayvanlardır. Bazen de tavuk ve horoz cinsinde adaklar görmek de mümkündür. Ayrıca türbeye seccade, tespih, yeşil örtü, tencere, süpürge, para gibi şeylerde adanır. Hatim, Mevlit, Yasin okumak gibi adanılan adakların duaları yatırın başında yapılır. Bu adakları yapanların başında kadınlar gelmektedir. Veysel Karani Türbesi, Şeyh Ebü’l Vefa Türbesi, Şeyh Mucahid Türbesi, Şeyh Muhammed Türbesi, Şeyh Muhammed Verkanisi Türbesi bunların başında gelir.

3.2.2.4. Evde kalmış kızların kısmetlerinin açılması için ziyaret edilen yerler

Bu amaç için genellikle bütün kutsal mekanlar ziyaret edilir. Araştırma alanımızda bulunan bazı ziyaret mekânları daha fazla ziyaret edilir. Veysel Karani Türbesi, Şeyh Osman Türbesi, Seyyid Hasan, Şeyh et-Türkî, Şeyh Ebü’l Vefa Türbesi ve Şeyh Tayyar Türbesi bunlardan birkaç tanesidir. Ziyaret esnasında namaz kılmak, Kur’an okumak, taş yapıştırmak, ağaç, çalı ve mezar taşlarına çaput ve bez gibi şeyler bağlamak sıkça yapılan etkinliklerdir.

244

3.2.2.5. Mal, mülk ve iş sahibi olmak için ziyaret edilen yerler

Maddi durumu iyi olmayan ve işsiz olan kişiler, iş bulmaları için bazı kutsal yerleri ziyaret ederler.( Veysel Karani Türbesi, Şeyh Ebu’l Vefa Türbesi, Şeyh Halef Türbesi, Şeyh et-Türkî’ Türbesi)

3.2.2.6. Trafik kazaları ve benzeri felaketlerden emin olmak için ziyaret edilen yerler

Bazı kimseler uzun yolculuklara çıkmadan önce, kaza ve belalardan emin olmak ve evlerine tekrar sağ salim dönmek için bazı ziyaret yerlerini ziyaret ederler.( Veysel Karani Türbesi, Şeyh Ebu’l Vefa Türbesi, Şeyh Muhammed Münkedir Türbesi, Kurtalanda bulunan yol üstü ziyaretgâh)

3.2.2.7. Bereket ve bolluk için ziyaret edilen yerler

Bazı ziyaretçiler mal ve mülklerine bereket düşmesi için Abdurrahman bin Avf türbesine tencerelerle gidip, orada yemek pişirirler. Bu şekilde kapkacaklarına ve yiyeceklerine bereket düştüğüne inanırlar. Şeyh Muhammed Türbesi ve Şeyh Muhammed Turkızi Türbesi bunlardan birkaç tanesidir.

3.2.2.8. Öğrencilerin sınavlarda başarılı olabilmeleri için gittikleri ziyaret yerleri

Sınavların yaklaşmasına bir ay kaldığında Şeyh Ebu’l Vefa Türbesi üç perşembe üst üste ziyaret edilir. Bu türbenin yanında başka türbeler de ziyaret edilir( Veysel Karani Türbesi, Şeyh Muhammed Münkedir Türbesi).

3.2.2.9. Hacca giden vatandaşların hac yolculuklarının iyi geçmesi ve haclarının kabul edilmesi için gittikleri ziyaret yerleri

Hacca gidecek olan hacılar kutsal yolculuğa çıkmadan önce mutlaka Şeyh Ebu’l Vefa Türbesini ziyaret ederler. Devlet erkânının da katıldığı bu etkinlikler, hacıların hac farizasını yerine getirmeleri ve sağ salim olarak kutsal topraklara ulaşmaları için yapılır. İl müftüsü dua ettikten sonra hacılar uğurlanır. Aynı şekilde arife günü hacıların akrabaları bu defa Şeyh et-Türkî’ Türbesine giderek, yakınlarının hac farizalarının kabul edilmesi ve sağ salim evlerine dönmeleri için dua edilir. Buradaki dua merasimleri bittikten sonra toplu olarak Şeyh Ebu’l Vefa Türbesine gidilerek orada da dua edilir.

3.2.2.10. Gurbete giden yakınlarının sağ salim dönmeleri için ziyaret edilen yerler

Gurbete giden yakınlarının sağ salim dönmelerini isteyenler bu amaçla Şeyh Ebul Vefa ve Şeyh Tayyar Türbelerini ziyaret ederler.

Yukarıda geniş bir şekilde ifade etmeye çalıştığımız ziyaretlerin gelen ziyaretçileri cezbeden değişik tarafları vardır. İnsanlar bu yüzden bu kutsal mekânları ziyaret etmektedirler.