Şeyh Muhammed Musa Kazım (Aydın)

Siirt’in son dönemde yetiştirdiği en büyük din âlimlerindendir. 1906 yılında Siirt’in din ilimleri dünyasına bir armağanı olarak dünyaya geldi. Babası Şeyh Şerafettin araştırma alanımızda bulunan Şeyh Muhammed El-Hazin'in oğludur. Küçük yaştan itibaren babasında ilim öğrenmeye başladı. İlköğrenimini Siirt İptidai Mektebinde yaptı. İlköğrenimini bitirdikten sonra hafızlığa başladı. Kısa bir sürede Kur'an-ı Kerim'i ezberleyerek hafızlığını tamamladı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra babası Şeyh Şerafettin'den tahsiline devam etti. Babasıyla başladığı ilim serüveniyle bölgenin en büyük âlimleri arasında yer aldı. İmam-Hatip olarak görev yaptığı Muş Hasköy'de binlerce öğrenci yetiştirdi. Özellikle Muş yöresinin her tarafını gezerek irşat görevlerinde bulundu. Babasının vefatında sonra Siirt'e dönerek babasının yerine geçti. Bundan sonra ömrünün sonuna kadar Siirt'te kaldı. Yaşadığı dönemde binlerce sevenine ulaşmış ve dini doğru, gerçekçi bir şekilde öğrenmelerini sağlamıştı. Şeyh Muhammed Musa Kazım, Siirt ilinde kurduğu medresesinde iki önemli konuda son derece kararlı bir duruş sergiledi: Birincisi, medresesindeki öğrenciler ve sevenlerini etnik milliyetçiliğe dayalı akımlardan uzak tutarak Siirt ilinde terörün yayılmasını engelledi. İkincisi ise,1980'li yıllarda ortaya çıkan ve Türkiye’de de birçok kişinin etkilenmesine yol açan

İran İslam Devrimi’nin kültürel ve dini etkilerine karşı bir fikri barikat oluşturmasıdır. Şeyh Muhammed Musa Kazım, İran İslam Devrimi’nin arka planındaki Şii etkileri sorgulayan "Şia'ya Hayır" risalesinde, Ehl-i Sünnet ve Şiilik arasındaki önemli farklılıklara dikkat çekerek bölge insanının dini düşüncesini muhafaza etmesinde büyük rol oynadı. Bundan dolayı Siirt yöresinde İrancılık fikri taraftar bulamadı. Şeyh Muhammed Musa Kazım bölgede insanlara hem medrese ilimlerini hem de okula gitmelerini tavsiye ediyordu. Özellikle kadınların okula gitmelerini tavsiye ediyordu. Kendi çocuklarının çoğu üniversite mezunudur. Aynı zamanda müritlerinin eğitim seviyeleri de yüksektir. Şeyh Muhammed Musa Kazım tıpkı İbrahim Hakkı Hazretleri gibi pozitif ilimlerle çatışmayan, günümüz hayatını doğru yorumlayan gerçekçi bir din ve ilim görüşüne sahip bir insandı. Şeyh Muhammed Kazım’ın dini alanda Arapça ve Türkçe yazılmış çeşitli eserleri bulunmaktadır.71

Şeyh Muhammed Musa Kazım tarikat halifeliğini babası Şeyh Şerafettin’den, o da babası Şeyh Muhammed Hazin’den almıştır. Şeyh Muhammed Hazin de halifeliği, Mevlana Halid-i Bağdadi’nin Doğu Anadolu'daki halifeleri arasında önemli bir konuma sahip olan Seyyid Taha'l-Hakkâri’den almıştır. Günümüzde Siirt Nakşibendîliği’nin bu kolu, Şeyh Muhammed Musa Kazım’ın oğlu Şeyh Muiniddin Aydın tarafından temsil edilmektedir.

Ömrünü ilim ve irşatla geçiren Şeyh Muhammed Musa Kazım 15 Aralık 1996'da vefat ederek Siirt'te defnedildi.

Türbe, Aydınlar (Tillo) Yolunun solunda bulunan tepede bulunmaktadır. Türbenin hemen yanında kendi adını taşıyan bir camii ve 100 küsur öğrencinin eğitim gördüğü bir medrese bulunmaktadır. Türbe, Osmanlı padişahlarının türbeleri gibi ihtişamlıdır. Tamamen kesme taştan yapılan türbe kubbelidir. 1997 yılında başlanan türbe, 1998 yılında tamamlanmıştır.

Şeyh Muhammed Kazım, yörede son yıllarda yaşamış en büyük âlimlerden biri kabul edilir. Şeyh Muhammed Kazım Hazretleri sevenleri tarafından vefat ettiği 1996 yılından bu yana her yıl mayıs ayında anma etkinlikleri düzenlenmektedir. Siirt’in yanı sıra İstanbul, Muş ve çevre illerden çok sayıda vatandaş iştirak etmektedir. Çarşamba günü başlayıp üç gün süren bu etkinliklerin son günü olan cuma günü, cuma namazı eda

71

Şeyh Muinidin Aydın,1954 Siirt, Üniversite, Siirt Merkezde İkamet Etmekte, Kanaat Önderi, Şeyh Muhammed Kazım’ın Oğlu

edildikten sonra türbe ziyaret edilerek Kuranı Kerim okunur ve dualar edilir. Daha sonra her yıl geleneksel olarak yapılan yemek dağıtımı gerçekleştirilir. Gelen davetlilere kurulan çadırda pilav, kuru fasulye, et haşlama, salata ve ayran ikram edilir. Siirt ve yöresinde bu günler, Şeyh Muhammed Kazım Hazretleri günleri kabul edilir. Şeyh Muhammed Musa Kazım’ın türbesinde de, Şeyh Muhammed Hazin Hazretlerinin türbesinde olduğu gibi Nakşibendî Tarikatı’nın şeyhlerini temsil eden zincir bulunur. Ancak bu türbe yeni olduğu için halk inanışları yok denecek kadar azdır. Her gün yüzlerce insanın ziyaret ettiği türbe gayet bakımlıdır. Az da olsa gelen ziyaretçiler, zinciri rahatsız oldukları yerlere sürmekteler. Gelen ziyaretçilerin büyük çoğunluğu Şeyh Muhammed Kazım’ın müritleri olduğu için türbede Yasin, Tebareke Amme, üç İhlâs, Nas, Felak ve Fatiha sürelerini okurlar. Çektikleri tarikat virtlerini teslim ederler. Ayrıca her türlü ihtiyaçları için türbeyi ziyaret edenler de vardır. Bugün Siirt ve ilçelerinde bulunan birçok işyerinde Şeyh Muhammed Musa Kazım’ın fotoğrafını asılı görmek mümkündür. (Bkz. Ek-15-16)

2.2. Aydınlar (Tillo) İlçesi

İlçe, Siirt’e 7 Km. uzaklıktadır. Doğusunda Pervari, kuzeydoğusunda Şirvan, batısında Siirt Merkez İlçesi ile çevrilidir. İlçenin etrafı hafif engebeli dağlarla çevrilidir. Doğu tarafından kıvrımlı olarak Botan Çayı geçmektedir. Yeryüzü şekilleri bakımından engebelidir. İlçede yer yer meşe, fıstık, bıttım( Menengiç), armut, badem ağaçları ile çok sayıda üzüm bağına rastlanmaktadır.

Aydınlar İlçe olmadan önceki ismi “Tillo”ydu. Süryani dilinde ‘yüksek ruhlar', Arap dilindeyse ‘yüksek yer' anlamını taşıyan Tillo72, tarihte birçok medeniyetin hâkimiyet alanına girmiştir. Tillo, Hz. Ömer'in, Hz Halid b. Velid’in ve Hz. Abbas’ın (ra) soyundan gelenlerin ilimde birbirleri ile yarıştığı bir medrese şehridir. 1514’te Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Seferi sonunda Osmanlı egemenliğine geçen ilçe, Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren Siirt İline bağlı bir bucaktı. Tillo Nahiyesi ilçe olduktan sonra Aydınlar ismini almıştır73. İlçe, Bucak iken, 18 Mayıs 1990 tarih ve 20522 Sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 3647 Sayılı Kanun” ile 10.11.1991 tarihinde İlçe olmuştur. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi veri tabanına göre 1800‘ü ilçenin merkezi olmak üzere toplam nüfusu 4.053’tür.

72

Siirt İl Yıllığı, s.215.

73

İlçe turizm açısından önemli bir potansiyele sahiptir. İlçede bulunan birçok ziyaret ve tarihi yerler uluslararası üne sahiplerdir74. İlçenin bir başka önemli özelliği de ilim merkezi olmasıdır. Bugün Tillo’da hizmet veren 4 medrese bulunmaktadır.