1 - امج اھوذختاو دجاسملا اونبا ) . ح (
1. “Mescidleri bina ediniz ve onları şerefesiz edininiz" Feyzu’l-kadîr, I, 84, hadis no: 60.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Ebi Şeybe541 (ö. 235/849) ve Beyhakî'den542
naklettiği ve hasen değerlendirmesinde bulunduğu hadise itirazda bulunmuş ve hadisin munkatı olduğunu söylemiştir.543 Hadisin sened zincirinde zayıf râvi olan
Leys b. Ebi Süleym bulunmaktadır. Bu râvi hakkında Ebu Hâtim lâ yu’raf544
(Tanınmıyor), İbn Hanbel muztaribü'l-hadis, İbn Main "Zayıftır ama hadisi yazılır"
İbn Sa'd kâne za’îfen fi'l-hadis,545 Nesâî za’îfun,546 Cerir b. Abdullah (ö. 188/804)
“Leys çok karıştırırdı”547 demişlerdir. Elbânî de bu hadise zayıf548 hükmünü vermiştir.
Hadisin senedinde zayıf râvi olduğundan dolayı hadis zayıftır. Hadise Deylemî549 (ö. 509/1115) de kitabında yer vermiştir.
2 - كتيحل للخف تأضوت اذإ ) . ح ( 2. “Abdest aldığında sakalını hilalle!" Feyzu’l-kadîr, I, 99, hadis no: 85.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Ebi Şeybe'den550 naklettiği hadise çok zayıf
olduğunu ifade ederek itirazda bulunmuştur.551 İbn Hacer hadisi nakledip “Bu hadisin
541 İbn Ebi Şeybe, Kitabu'l-musannef fi'l-ehâdisi ve'l-âsâr, III, 86. 542 Beyhakî, es-Sünenü'l-kübra, II, 339.
543 Münâvî, a.g.e, I, 84. Munkatı: 1. Senedinde peşpeşe olmayarak iki veya sahabeden sonra bir râvi düşürülmüş, atlanmış yahut mubhem olarak zikredilmiş olan hadis; 2. Mutlak olarak senedinde bir veya birkaç râvi atlanmış olan hadis; 3. Tâbi’un ve sonrasının söz ve fiilleri (bk. Aydınlı, a.g.e, s. 111). 544 Mizzî, a.g.e, X, 515.
545 İbn Hacer, a.g.e, III, 484. 546 İbn Adî, a.g.e, VII, 234. 547 Ukaylî, a.g.e, IV, 1187. 548 Elbânî, a.g.e, IV, 169. 549 Deylemî, a.g.e, I, 398.
senedi çok zayıftır”552 demiştir. Zeylaî553 (ö. 762/1361) de hadisi aynı lafızla rivâyet edip illetli olduğuna dair âlimlerin kanaatlerini belirtmiştir. Bunların yanısıra hadisi
Deylemî554 ve İbn Adî555 de biraz değişik lafızlarla söz konusu hadisi rivâyet etmişlerdir. İbn Adî rivâyet ettiği hadisin senedinde Heysem b. Cemmâz'ın bulunduğunu söylemekte ve bu râvi hakkında İbn Main'ın zayıf, İbn Hanbel’in
münkerü'l-hadis556 dediklerini nakletmektedir. Elbânî de hadise za’îfün cidden557 hükmünü vermiştir. Yukarıdaki âlimlerin kanaatlerini dikkate alarak hadisin zayıf olduğunu söylemek mümkündür. 3 - لااقثم هممتت لاو قرو نم هذختا - متاخلا ینعي - ) ح (
3. “Yüzüğünü gümüşten seç ve (değeri) bir miskâlden az olsun”. Feyzu’l-
kadîr, I, 113, hadis no: 105.
Münâvî, Süyûtî'nin Ebû Dâvud,558 Tirmizî559 ve Nesâî'den560 naklettiği ve hasen işareti koyduğu hadise zayıf olduğuna dair âlimlerden bazı nakillerde bulunmuş nihayet "Bunun en düşük derecesi hasendir"561 diyerek hadisin hükmü konusunda kendisi de Süyûtî'ye katılmıştır. Tirmizî hadisi naklettikten sonra hâzâ hadisün
garibun562 demiştir. Ancak Münâvî'nin kendisinin de işaret ettiği üzere, hadisin
senedinde Abdullah b. Müslim Ebû Tayyibe'nin bulunmasından dolayı hadisin senedi zayıftır. Bu râvi konusunda Ebû Hâtim la yuhteccü bihi, Zehebî sâlihu'l-hadis,563 İbn
Hibbân yuhti ve yuhâlif,564 demişlerdir. Bu râvi zamanında Merv'in565 Kadılığını da
yapmıştır. Hadise Şuayb Arnavut566 ve Elbânî567 de zayıf hükmünü vermişlerdir. Bu hadiste Münâvî, Süyûtî’yi teyit ediyor, ancak yanılıyor, “zayıf” demesi gerekirdi.
551 Münâvî, a.g.e, I, 99.
552 İbn Hacer, ed-Dirâye fi tahrici ehâdisi'l-hidâye, s. 22. 553 Zeylaî, Nasbu'r-râye li ehâdisi'l-hidaye, I, 23. 554Deylemî, a.g.e, I, 52.
555 İbn Adî, a.g.e, VIII, 396. 556 İbn Adî, a.g.e, VIII, 396. 557 Elbânî, a.g.e, IV, 238. 558 Ebû Davûd, Hâtem, 4. 559 Tirmizî, Libas, 43. 560 Nesâî, Zîne, 50. 561 Münâvî, a.g.e, I, 113. 562 Tirmizî, Libas, 43. 563 Zehebî, a.g.e, IV, 200. 564 İbn Hibbân, Sikât, VII, 49. 565 Hemevi, a.g.e, V, 112-113.
4 - ی ف لا ق ن مو ،را نلا ن م هد عقم أو بتيلف اد معتم ی لع بذ ك ن مف ،مت ملع ام لاإ ینع ثيدحلا اوقتا رانلا نم هدعقم أوبتيلف هيأرب نآرقلا ) . ح (
4-"Kesin söylediğim müstesna, benden rivâyet etmekten kaçının. Kim kasıtlı olarak bana söz isnad ederse, cehennemde kendine yer ayırmış olur; kim Kur'an'ı aklına göre tefsir ederse cehennemdeki yerine hazırlansın". Feyzu’l-kadîr, I, 132, hadis no: 133.
Münâvî, Süyûtî'nin Tirmizî568 ve İbn Hanbel'den569 naklettiği hadisin isnadının zayıf olduğunu belirtmiştir. Ayrıca Münâvî, Süyûtî’nin de Tirmizî'ye uyarak hasen hükmünü eleştirip senette zayıf râvi olan Abdul Âlâ es-Sâlebî'nin bulunduğunu
söylemiştir.570 Mizzî'nin nakline göre adı geçen râviden İbn Main'in hadis
nakletmediğini, ayrıca Ali b. el-Medinî'nin “Tanınmaz”571 ifadesi râviyi zayıf duruma düşürmektedir. Bunun yanısıra hadisin senedinde başka zayıf râvi olan Süfyan b. Vekî'in bulunması hadisin bu tarikini iyice zayıflatmaktadır. Bu râvi hakkında Buhârî “Diğerleri ona bazı şeyleri telkin ettiklerinden dolayı onun aleyhinde konuşulmuştur”572 İbn Hanbel “Onun kötü tarafı şu dur ki, ona başkaları ne telkin ediyorsa kabul eder” Ebû Zür'a yüttehemü bi'l-kezib573 (Yalancılıkla itham edilir),
demişlerdir. Hadise Elbânî574ve Şuayb Arnavut575 da aynı gerekçeyle zayıf
demişlerdir. Münâvî, İbn Ebi Şeybe'nin söz konusu hadisi sahih tarikle naklettiğini söylemiştir. Ancak araştırmamızın neticesinde İbn Ebi Şeybe’nin sadece hadisin son kısmını sahih isnadıyla İbn Abbas'tan naklettiğini tesbit ettik. İbn Ebi Şeybe eserinde mezkur hadise şöyle yer veriyor:
" رانلا نم هدعقم أوبتيلف ميلع ريغب نآرقلا یف لاق نم "
567 Elbânî, Zayîfu'l-Camîis-sağir, (rakam. 96) 568 Tirmizî, el-Camiü'l-kebir, V, 65-66. 569 İbn Hanbel, a.g.e, III, 196.
570 Münâvî, a.g.e, I, 134. 571 Mizzî, a.g.e, XVI, 354. 572 İbn Hacer, a.g.e, II, 62. 573 Zehebî, a.g.e, III, 249.
574 Elbânî, Silsiletü'l-ehâdisi'z-zaîfe ve'l-mevzûâ, IV, 265. 575 İbn Hanbel, a.g.e, IV, 115.
5 - ة كربلاب ه ل ی عد م ث هبار ش بر شو ه ماعط ل كأ اذإ ل جرلا نإ ف ،ة كربلاب ه ل او عدا ،مكاخأ اوبيثأ ُ ُ ُ ُ ُ مھنم هباوث كلاذف ) . ح (
5. “Kardeşinizin iyiliğine güzel mukabelede bulunun, ona bereket duası yapın. Çünkü kişinin yemeği yenilip suyu içildiğinde bereket duası yapılırsa, bu, ona misafirlerden bir şükrandır”. Feyzu’l-kadîr, I, 150, hadis no: 168.
Süyûtî'nin Ebû Dâvud576 ve Beyhakî'den577 naklettiği hadise Münâvî
senette geçen Fuleyh b. Süleyman el-Medenî'nin zayıf578 râvi olduğunu söyleyip
itirazda bulunmuştur. Râvi hakkında İbn Main leyse bi şey,579 İbn Adî la be'se bihi,580Ebû Zur'a za’îfun,581 Ebû Hâtim leyse bi kavi582 demişlerdir. Elbânî de hadise
zayıf583 değerlendirmesinde bulunmuştur. Senedinde zayıf râvi olduğundan dolayı hadisin isnadı zayıftır.
6 - مرحلا یف ماعطلا راكتحا إ هيف داحل ) . ح (
6. “Harem-i şerif’te yiyecekleri ihtikâr etmek, orada ilhad (sapma)
hareketidir.". Feyzu’l-kadîr, I, 182, hadis no: 232.
Münâvî, Süyûtî'nin Ebû Dâvud'dan 584 naklettiği hadis için senedinde
mechul râvilerin585 bulunduğunu ifade etmiş ve hadisin zayıf olduğunu söylemiştir.
Münâvî'nin senette mechul râvi olarak zikrettiği Câfer'in tam adının Câfer b. Yahya b. Sevbân586 olduğunu tesbit ettik. Adı geçen mechul râvi için İbn el-Medinî mechul,587
576 Ebû Davûd, At'ime, 54.
577 Beyhakî, el-Câmi li şuabi'l-iman, VI, 333. 578 Münâvî, a.g.e, I, 152.
579 Mizzî, a.g.e, XVI, 436. 580 İbn Adî, a.g.e, VII, 144. 581 Mizzî, a.g.e, XIV, 419. 582 İbn Hacer, a.g.e, III, 404. 583 Elbânî, a.g.e, IV, 401. 584 Ebû Davûd, Manâsik, 89. 585 Münâvî, a.g.e, 182. 586 Zehebî, a.g.e, I, 151. 587 Zehebî, a.g.e, I, 151.
Zehebî "Amcası da hadis rivâyetinde leyyin sayılır" demiş ve söz konusu hadisi rivâyet edip hakkında hâze'l hadis vâhi'l-isnâd588demiştir.
7 - انيل اناكم هلوبل دتريلف مكدحأ لاب اذإ ) . ح (
7. “Biriniz bevlettiği zaman, bevli için yumuşak bir yer arasın”. Feyzu’l-kadîr, I, 310, hadis no: 507.
Münâvî, Süyûtî'nin Ebû Dâvud'dan589 naklettiği hadise itirazda bulunur ve hadisin zayıf590 olduğunu söyler. Mezkur rivayet Ebû Dâvud'da ise şu şekilde geçmektedir:
" اعضوم هلوبل دتريلف لوبي نأ مكدحأ دارأ اذإ "
Tayâlisî bu hadisi Ebû Musa el-Eş'arî (ö. 42/662-63)'nin uzun bir rivâyetinin son kısmında merfu hadisin parçası şeklinde değil de:"ديع س و بأ لا ق" şeklinde Ebû Saîd adlı râvinin sözü olarak yer vermiştir.591 Esasında hadisin zaafı senet zincirinde ismi geçmeyen sadece haddeseni şeyhun592 ve “Bir siyah adam"593 şeklindeki gibi mübhem ibarelerden kaynaklanmaktadır. Şuayb Arnavut594 ve Elbânî595 de bu gerekçeden dolayı hadise zayıf hükmünü vermişlerdir. Hadisin senedinde mechul râvi olduğundan dolayı hadis zayıftır.
8 - دا ھجلا متكر تو عرزلا ب متي ضرو ،ر قبلا با نذأ متذ خأو ةنيعلاب متعيابت اذإ : لا لاذ مكي لع ﷲ طل س مكنيد یلإ اوعجرت یتح هعزني ) . ح (
8. “Îyne596 alışverişiyle meşgul olduğunuz, ineklerin kuyruklarına
tutunduğunuz, ziraatla yetinip cihâdı terkettiğinizde, Allah (c.c) üzerinize öyle bir
588 Zehebî, a.g.e, I, 151. 589 Ebû Dâvud, Tahâret, 3. 590 Münâvî, a.g.e, I, 310.
591 Tayâlisî, Müsned, I, 419-420. 592 Ebû Davûd, Tahâret, 3. 593 Tayâlisî, a.g.e, I, 419.
594 İbn Hanbel, a.g.e, XXXII, 306. 595 Elbânî, a.g.e, V, 343.
596 Îyne: Fâiz almaya vesile teşkil eden şekli satış. Mesela: Bir malı belli bir müddet için 100 liraya veresiye satıp, sonra onu peşin 110 liraya satın almak gibi, bu 10 lira fâizdir. Bilgi için (bk. Vehbe ez- Zühaylî, el-Fıkhu’l İslâmi ve edilletuh, IV, 467-470).
zillet musallat eder ki, dininize dönünceye kadar o zilleti kaldırmaz". Feyzu’l-kadîr, I, 313-314, hadis no: 514.
Münâvî, Süyûtî'nin Ebû Dâvud'dan597 naklettiği hadisin senedinde zayıf598 râvi olan Ebû Abdurrahman el-Horasânî'nin bulunduğunu söylemiştir. Bu râvi hakkında Ebû Hâtim la yuştagal bihi,599 Zehebî min menâkirihi600 diyerek söz konusu
hadisi nakletmiştir. Ayrıca hadisi Beyhakî de nakletmiş ve iki tarikten rivâyet edildiğini ve ikisinin de zayıf olduğunu belirtmiştir.601 Birinci tarik Atâ b. Ebî Rebâh (ö.114/732)'tan nakledilmiş; ikinci tarik de İbn Ömer'den mevkuf olarak nakledilmiştir. Beyhakî'ye göre ikisi de zayıftır.602 Ebû Nuaym da bu hadise kitabında yer verip garibun min hadisi Ata603 şeklinde yorumda bulunmuştur. Zeylaî hadise adı geçen râviden dolayı fel hadisu min eclihi la yesih604 (Onun yüzünden hadis sahih olamaz) hükmünü vermiştir. Söz konusu hadisin bir tariki İbn Hanbel’in eserinde de
geçmektedir, ama Şuayb Arnavut hadisin senedinin inkitâ605 dan dolayı zayıf
olduğunu belirtmiştir. 9 - كيلع كرابو كل ﷲ كراب هل لقيلف مكدحأ جوزت اذإ ) . ح (
9. “Biriniz evlendiğinde, ona Allah (c.c) sana ve eşine bereket versin." desin.
Feyzu’l-kadîr, I, 316, hadis no: 521.
Münâvî, Süyûtî'nin Taberânî’den606 rivâyet ettiği hadisin senedinde zayıf
râvi olan Hilal'in olduğunu söyleyip itirazda bulunmuştur.607 Biz bu râvinin tam
adının Ebû Hilal es-Sâlebî608 olduğunu tesbit ettik. Râvi hakkında Zehebî ve İbn Hacer la yuraf609 demişlerdir. Hadis, zikrettiğimiz senedinde râvinin zayıf olması nedeniyle zayıftır. Hadisi, Taberânî dışında zikrettiğimiz senedle İbn Mâce,610
597 Ebû Dâvud, Buyû, 54. 598 Münâvî, a.g.e, I, 314. 599 İbn Ebî Hâtim, a.g.e, II, 213. 600 Zehebî, a.g.e, VII, 393.
601 Beyhakî, es-Sünenü'l-kübra, V, 316. 602 Beyhakî, a.g.e, V, 316.
603 Ebû Nuaym, a.g.e,V, 209.
604 Zeylaî, Nasbu'rivâyet-râye li ehâdisi'l-Hidâye, IV, 17. 605 İbn Hanbel, a.g.e, VIII, 440.
606 Taberânî, a.g.e, VII, 193. 607 Münâvî, a.g.e, I, 316. 608 Zehebî, a.g.e, VII, 438.
609 Zehebî, a.g.e, VII, 438; İbn Hacer, Lisanü'l-mizân, III, 180. 610 İbn Mâce, Nikah, 23.
Dârimî611 ve İbn Asâkir612 de nakletmişlerdir. İbn Hacer de zikrettiğimiz isnâdıyla hadise eserinde yer verdikten sonra şunu eklemiştir: “Ricâli sahihtır, yalnız denildiği üzere hadisin râvisi Hasan, hadisi Akîl'den işitmemiştir”.613 Bununla beraber hadis
sika râviler vasıtasıyla Ebû Hureyre tarikiyle İbn Hanbel,614 Dârimî ve Ebû
Dâvud'dun eserlerinde615 de geçmektedir. Böylece Akîl b. Ebi Talib (ö. 60/680)
tarafından nakledilen hadisin senedi zayıf, Ebû Hureyre kanalıyla gelen rivâyet ise sahih olmaktadır. 10 - ةماعلا ترض ريغت ملف ترھظ اذإو ،اھبحاص لاإ رضت لا ةئيطخلا تيفخ اذإ ) . ح (
10. “Günah gizli kaldığında sadece sahibine zarar verir. Ortaya çıktığında, yadırganıp değiştirilmeğinde herkese zarar verir”. Feyzu’l-kadîr, 336, hadis no: 581.
Münâvî, Süyûtî'nin Taberânî'den616 naklettiği hadise senedinde metruk râvi olan Mervân b. Sâlim el-Gıfârî'nin617 bulunduğunu belirtip itirazda bulunmuştur. Abdullah b. Ahmed b. Hanbel (ö. 290/903) râvi hakkında babasının leyse bi sika,
za’îfun cidden618 sözlerini nakletmiştir. Ayrıca İbn Adî münkerü'l-hadis,619 İbn Hibbân vâhin la yuştagal bihi,620 Buhârî munkeru'l hadis,621 Mizzî metruk,622 Dârakutnî de râviyi zuafâ623 içerisinde zikretmiştir. İbnü'l-Cevzî ise râviyi birkaç râvi arasında zikrederek "Bunların hepsi metruk râvilerdir, hatta bu râvilerin bazıları birbirinin rivâyet ettiği hadisleri çalıp onlara isnad uydururlardı"624 demiştir. Senette mecruh
râvi olduğundan dolayı hadis mevzûdur.
611 Dârimi, Sünen, II, 1389. 612 İbn Asâkir, a.g.e, XXXXI, 6. 613 İbn Hacer, Fethü'l-bâri, XIV, 425. 614 İbn Hanbel, a.g.e, XII, 131. 615 Ebû Davûd, Nikah, 36.
616 Taberânî, el-Mucemü’l-evsat, V, 94. 617 Münâvî, a.g.e, I, 337.
618 İbn Ebî Hâtim, a.g.e, VIII, 274. 619 İbn Adî, a.g.e, VIII, 119.
620 İbn Hibbân, Kitâbü'l-mecrûhîn mine'l-muhaddisin ve'z-zuafâi ve'l-metrûkîn, I, 176. 621 Buhârî, et-Târihu'l-Kebir, VII, 373.
622 Mizzî, a.g.e, XXXI, 144. 623 Dârakutnî, a.g.e, s. 235.
11 - ةلخنلا قذع تاحتي امک هاياطخ تتاحت ﷲ ليبس یف نمؤملا بلق فجر اذإ ) . ح (
11. “Müminin kalbi Allah (c.c) yolunda titrediğinde, onun günahları hurma salkımının döküldüğü gibi dökülür”. Feyzu’l-kadîr, I, 364, hadis no: 650.
Münâvî, Süyûtî'nin Taberânî625ve Ebû Nuaym'dan626 naklettiği hadise
senedinde metruk627 râvi olan Amr b. el-Hüseyin'in bulunduğunu söylemiş ve itirazda bulunmuştur. Adı geçen râvi için Mizzî kezzâb,628 Dârakutnî metruk,629 Zehebî
" هوفع ض
" daefuhu,630 İbn Adî munkerun,631 demişlerdir. Elbânî de hadise mevzû632
hükmünü vermiştir. Senette yalancılıkla itham edilen râvi bulunduğundan dolayı hadis mevzûdur. 12 - هل ريغتي یتح هعدي لاف هجو نم اقزر مکدحلأ یلاعت ﷲ ببس اذإ ) . ح (
12. “Allah (c.c) sizden biriniz için bir vasıtayla bir rızık ihsan ederse, o kimse için şartlar değişmedikçe (gayr-i iradî gelişmeler olmadıkça) onu terketmesin”.
Feyzu’l-kadîr, I, 370, hadis no: 668.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Mâce633 ve İbn Hanbel'den634 naklettiği hadise senedinde mechul râvi bulunduğundan dolayı itirazda bulunmuş ve Süyûtî'nin hasen işâretini doğru bulmamıştır.635 Araştırmamız neticesinde mechul râvinin yanısıra, senette zayıf râvi olan Muhalled b. ed-Dahhâk'ın da bulunduğunu tesbit ettik. Ukaylî söz konusu hadisi zikredip, adı geçen râvi hakkında lâ yutâbâ’ alâ hadisih,636 demiştir.
Ayrıca senette Nâfî adına mechul bir râvi vardır. Nâfî hakkında İbn Hibbân: "Nâfî, Âişe (r.a)'den rivâyet eden bir kimsedir; cok çaba sarfetmeme rağmen Nâfî'nin kim
625 Taberânî, el-Mucemü’l-kebir, VI, 336; a. mlf. el-Mucemü’l-evsat, VIII, 184. 626 Ebû Nuaym, a.g.e, I, 367.
627 Münâvî, a.g.e, I, 364. 628 Mizzî, a.g.e, XXV, 527. 629 Dârakutnî, a.g.e, s. 188. 630 Zehebî, a.g.e, V, 431. 631 İbn Adî, a.g.e, VI, 256. 632 Elbânî, VI, a.g.e, 119. 633 İbn Mâce, Ticârât, 4.
634 İbn Hanbel, a.g.e, XXXXIII, 200. 635 Münâvî, a.g.e, I, 370.
636 Ukaylî, a.g.e, IV, 1375. Lâ yutâbâ’ alâ hadisih: râvinin rivâyet etmiş olduğu hadisin başkaları tarafından rivâyet edilmediğini de belirten bu ıstılah, sika bir râvi hakkında cerh edici değildir (bk. Aydınlı, a.g.e, s. 87).
olduğunu bilemedim"637 İbn Hacer: "İbn Hibbân'nın zikrettiği sika tâbîlerin isimleri içerisinde, Nâfî isminde kimseyi görmdim"638 Zehebî lâ yekâdu yu'raf,639demişlerdir. Münâvî, Zehebî'nin lâ yekâdu yuraf640 sözünün senette geçen Zübeyr adında bir râvi
hakkında söylenmiş olduğunu belirtmiştir. Bununla beraber tesbitimize göre bu söz Zübeyr hakkında söylenmemiş; yukarıda zikri geçen Nâfî hakkında söylenmiştir. Sonuç olarak senette mechul râvi bulunduğundan dolayı hadisin senedi zayıftır. İbn Hanbel ve İbn Mâce dışında hadise Zehebî,641 Mizzî,642 İbn Hacer643 ve Ukaylî644 de rical ile iglili eserlerinde yer vermişlerdir.
13 - هيلع اودرف ماملإا ملس اذإ ) . ح (
13. “İmam selam verdiğinde ona mukabelede bulunun.”. Feyzu’l-kadîr, I, 377, hadis no: 684.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Mâce'den645 naklettiği hadisin senedinde iki zayıf646 râvinin bulunduğunu dile getirerek itirazda bulunmuştur. Birinci zayıf râvi Ebû Bekir el-Huzelî'dir. Bu râvi hakkında Ebû Zûr'a (ö. 281/894) zayîfun,647 İbn Hûzeyme la
yuhteccu bihi,648 demişlerdir. İkinci zayıf râvi ise İsmaîl b. el-Ayyâş'tır. Bu râvi
konusunda İbn Maîn “Şâm ehlinden rivâyet ettiği zaman sika sayılır, ama Hicâz ehline gelince rivâyetinde karıştırır” demiştir.649 Buhârî “Kendi memleketindeki insanlardan rivâyet ederse doğrudur, ama başka yerlerden rivâyeti ise sakıncalıdır”650
derken; Fellâs (ö. 249/864) “Kendi memleketindeki insanlardan rivâyet ederse doğrudur, ama Medine ehlinden rivâyet ederse değeri yoktur”651 demişlerdir. Böylece
637 İbn Hibbân, Sikât, V, 472.
638 İbn Hacer, Tehzibü't-tehzib, IV, 212. 639 Zehebî, a.g.e, VII, 9.
640 Münâvî, a.g.e, I, 370. 641 Zehebî, a.g.e, VII, 10.
642 Mizzî, a.g.e, IX, 313; XXIX, 307. 643 İbn Hacer, a.g.e, IV, 211.
644 Ukaylî, a.g.e, IV, 1375. 645 İbn Mâce, İkametu's-salât, 30. 646 Münâvî, a.g.e, I, 377.
647 İbn Ebî Hâtim, a.g.e, IV, 314.
648 Mizzî, a.g.e, V, 15. La yuhteccu bihi: Zehebî ve Sehâvî’ye göre cerhin 5. Irâkî’ye göre 4. mertebesinde bulunan bir râvi hakkında kullanılan bir sîgadır. Böyle bir râvinin rivâyet ettiği hadis i’tibar için alınır (bk. Aydınlı, a.g.e, s. 87).
649 Mizzî, a.g.e, III, 174.
650 Hatib el-Bağdâdî, a.g.e, VII, 191; Zehebî, Siyeru a'lâmi'n-nübelâ, VIII, 319. 651 Zehebî, a.g.e,VIII, 319.
zikredilen âlimlerin kanaatlerini göz önünde bulundurduğumuz zaman, söz konusu râvinin bu rivâyetinin kendi memleketinin insanlarından (yani Şam ehlinden) olmadığını görüyoruz. Dolayısyla hadisin senedi zayıftır. Elbânî de hadise zayıf652 hükmünü vermiştir. İbn Mâce dışında hadise Taberânî653 ve İbn Adî654 de eserlerinde yer vermiştir. 14 - بر لا لوقي اريخ اونثأف ةزانج یلع اولص اذإ ": أو نو ملعي ا ميف مھتداھ ش تز جأ لا ا م ه ل ر فغ نوملعي ) ." ح (
14. “Onlar bir cenazenin namazını kılıp hakkında iyi şeyler söylediklerinde, Allah (c.c): "Hakkında bildikleri şeylere dair şâhitliklerini kabul ettim, bilmediklerini de affediyorum” der. Feyzu’l-kadîr, I, 392, hadis no: 726.
Münâvî, Buhârî'nin Rabî binti Muâz'dan655 naklettiği hadise senet zincirinde ismi geçen Hâlid b. Keysân'ın zayıf ve İsâ b. Yezid'in de metruk656 râviler olduklarını
belirtip Süyûtî'nin hasen olduğuna dair kanaatini doğru bulmamıştır. Birinci râvi hakkında Ukaylî söz konusu hadisi naklettikten sonra fi hadisihi nazarun,657 ikinci râvi hakkında ise metruk658 demiştir. İbn Hacer, Rabî'den rivâyet edenin Hâlid b.
Keysan değil de Hâlid b. Zekvân659 olduğunu söylemiştir. Hadisin senedinde iki zayıf râvi olduğundan dolayı hadisin senedi zayıftır.
15 - لرفغتسي نأ هرمو هحفاصو ،هيلع ملسف جاحلا تيقل اذإ ك هل روفغم هنإف هتيب لخدي نأ لبق ) . ح (
15. “Hacıyla karşılaştığında ona selam ver, tokalaş ve evine girmeden önce ondan dua iste, çünkü o affedilmiştir”. Feyzu’l-kadîr, I, 437.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Hanbel'den660 naklettiği hadise, senette ismi geçen
Muhammed b. Abdurrahman el-Beylemâni'nin zayıf661 râvi olduğunu söyleyip,
652 Elbânî, a.g.e, VI, 77.
653 Taberânî, el-Mucemü'l-kebir, VII, 262. 654 İbn Adî, a.g.e, IV, 345.
655 Buhârî, et-Târihu'l-kebir, III, 168. 656 Münâvî, a.g.e, I, 392.
657 Ukaylî, a.g.e, II, 358.
658 Ukaylî, a.g.e, II, 358; Mizzî, VIII, 159. 659 İbn Hacer, Tehzibü't-tehzib, I, 530. 660 İbn Hanbel, a.g.e, IX, 273; X, 269. 661 Münâvî, a.g.e, I, 437.
itirazda bulunmuştur. Adı geçen râvi hakkında İbn Hibbân “Babasına ait olan bir nushadan aslı olmayan yaklaşık iki yüz uydurma hadis rivâyet etmiştir. Onun rivâyetleriyle ihticac olunmaz. Sadece ibret almak için ondan rivâyette bulunulabilir"662 demiş, İbn Main leyse bi şey,663 İbn Hacer za’îfun,664 Zeylaî “Zâfı
açıktır”665 demişlerdir. Şuayb Arnavut hadis hakkında “İsnadı çok zayıftır”666 demiştir. Elbânî ise hadise mevzû667 hükmünü vermiştir. Senedinde yalancılıkla itham edilen râvi olduğundan dolayı hadis mevzûdur. İbn Hanbel dışında bu hadise İbn Hibbân668 da eserinde yer vermiştir.
16 - اولوقف ءلاب وأ دھج وأ برک مکب لزن اذإ " : ﷲ يرش لا انبر ﷲ ك هل ) ." ح (
16. “Üzerinize üzüntü, meşakkat veya musibet çökerse şöyle deyin: “Allah,
Allah bizim rabbimizdir, onun hiçbir ortağı yoktur”. Feyzu’l-kadîr, I, 446.
Münâvî, Süyûtî'nin Beyhakî'den669 naklettiği hadise “Bu hadise hasen
işaretini koymuştur ama öyle değildir"670 diyerek itirazda bulunmuştur. Heysemî hadisin senedinde Sâlih b. Abdullah'ın bulunduğunu ve râvinin rivâyette zayıf671 birisi olduğuna dikkat çekmiştir. Ukaylî râvi hakkında “Amr b. Mâlik’ten Sâlih b. Abdullah'ın isnadı mahfuz değildir”672 demiştir. Ebü'l-Feth el-Ezdî ise (ö. 374/985) râvi hakkında “Kalbimde ona karşı olumsuz bir şeyler var”673 demiştir. Senette adı geçen râvi zayıf olduğundan dolayı hadis senet bakımından zayıftır. Beyhakî dışında hadise Taberânî674 de eserinde yer vermiştir.
662 İbn Hibbân, a.g.e, II, 264. 663 Ukaylî, a.g.e, 1257.
664 İbn Hacer, Telhisu'l-habir fi tahric-i ehâdisi'r-rafiyyi'l-kebir, III, 248. 665 Zeylaî, Nasbu'r-râye li ehâdisi'l-Hidaye, III, 200.
666 İbn Hanbel, a.g.e, IX, 273; X, 269, 80. 667 Elbânî, a.g.e, V, 431.
668 İbn Hibbân, a.g.e, II, 265.
669 Beyhakî, el-Câmi li şuabi'l-iman, XII, 463. 670 Münâvî, a.g.e, I, 446.
671 Heysemî, Mecmau'z-zevâid, 197. 672 Ukaylî, a.g.e, II, 585.
673 Zehebî, a.g.e, III, 409.
17 - ع برأ یف نلبقي لا عبرأ : لاو ةر مع لاو ج ح ی ف مي تي لا م وأ لو لغ وأ ةقر س وأ ة نايخ ن م ة قفن ةقدص لاو داھج ) . ح (
17. “Dört şey vardır ki dört yerde kabul edilmez (sevap kazanılmaz): Hac, umre, cihad ve tasaddukta hiyânetten, hırsızlıktan, ihânetten yetim malından harcamaktan”.
Feyzu’l-kadîr, I, 468, hadis no: 926.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Adî'den675 naklettiği hadisin senedinde zayıf râvi olan Kevser b. Hakîm'in bulunduğundan bahsetmiş ve hadise Süyûtî'nin koyduğu hasen işaretini isabetli bulmamıştır.676 Hadisi Makdisî de nakletmiş ve mezkur râvi
hakkında “Bu hadisin senedinde Kevser b. Hakîm vardır ve bu râvi metruktur”677
demiştir. Ayrıca râvi konusunda Ukaylî leyse bi şey,678 İbn Hibbân “Meşhur râvilerden münker hadisleri rivâyet eden birisiydi”679 Buhârî münkerü'l-hadis,680 demekte ve Dârakutnî de râviyi zayıf681 râvilerin içinde zikretmiştir. Adı geçen ve cerhedilen râviden dolayı hadis zayıftır. Elbânî de hadise zayıf682 hükmünü vermiştir.
18 - رلا ةعيطقو یغبلا ةبوقع رشلا عرسأو محرلا ةلصوربلا اباوث ريخلا عرسأ مح ) . ح (
18. “Sevap bakımından hayrın en çabuğu iyilik ve sıla-i rahimdir, ceza ve âkibet bakımından kötülüğün en çabuğu haddi aşmak ve sıla-i rahmi kesmektir”. Feyzu’l-
kadîr, I, 505, hadis no: 1017.
Münâvî, Süyûtî'nin İbn Mâce'den683 naklettiği hadise itiraz edip, hasen olmadığını söylemiştir.684 Aslında hadisin zaafı senedinde zayıf râvi bulunan Sâlih b.
675 İbn Adî, a.g.e, VII, 217. 676 Münâvî, a.g.e, I, 468.
677 Makdisî, Tezkiretü'l-mevzûât, s. 11. 678 Ukaylî, a.g.e, IV, 1183.
679 İbn Hibbân, II, 228.
680 Buhârî, Kitabu'z-zuafâi's-sağir, s. 102. 681 Dârakutnî, a.g.e, s. 209.
682 Elbânî, a.g.e, VI, 262. 683 İbn Mâce, Zühd, 23. 684 Münâvî, a.g.e, I, 505.
Musa et-Telhî'den kaynaklanmaktadır. Bu râvi konusunda İbn Main leyse bi şey685 Sâ'dî zayîfu'l-hadis,686 Buhârî münkerü'l-hadis,687 İbn Hibbân yervi ani's-sikât mâ lâ
yuşbih hadise'l-asbât,688 (Sika râvilerden sebt olan râvilerin hadislerine benzemeyen
rivâyetlerde bulunur), Ukaylî de la yutâbaû alâ hadisihi689 demişlerdir. Hadisin senedinde zayıf râvi olduğundan dolayı hadis zayıftır. İbn Mâce dışında hadisi Taberânî690 ve İbn Adî691 de rivâyet etmişlerdir. Elbânî de hadise za’îfun cidden692 hükmünü vermiştir. 19 – بئاغل بئاغ ةوعد ةباجإ ءاعدلا عرسأ ) . ح (
19. “Duaların en çabuk kabul olunanı, yanında bulunmayan için duadır."
Feyzu’l-kadîr, I, 505, hadis no: 1018.
Münâvî, Süyûtî'nin Ebû Dâvud693 ve Buhârî’den694 naklettiği hadise itirazda bulunup gerekçesinin senette ismi geçen zayıf râvi Abdurrahman b. Ziyad el-