Her alanda olduğu gibi mülakat alanında da konusunda uzman kiĢiler tarafından görüĢme yapılmalıdır. Özellikle bir suç soruĢturması için Ģüpheli ile yapılacak görüĢme çok önemlidir. Yapılacak yanlıĢ bir adım Ģahsın kilitlenmesine sebep olacağından, yapılan görüĢmede titiz olunmalıdır. Mülakat yapacak görevlinin özellikleri bir anlamda kaynağın özellikleri ile örtüĢmektedir. Mülakat yapacak görevli bu bağlamda kaynak unsurunu oluĢturmaktadır. Görevlinin özellikleri maddeler halinde Ģu Ģekilde sıralanabilir.
Mülakat yapan kiĢi mesleki tecrübeye sahip olmalıdır. Mülakat yapan kiĢi mevzuata hakim olmalıdır.
Mülakat yapan kiĢinin diksiyonu düzgün olmalıdır. Kelimeler özenle seçilerek karĢısındaki kiĢinin anlayabileceği ölçüde aktarılmalıdır.
Mülakat yapan kiĢinin kendine olan özgüveni yüksek olması gereklidir. Mülakat yapan kiĢi önyargılı olmamalı, kiĢiye karĢı anlayıĢla yaklaĢmalıdır. Mülakat yapan kiĢi giyiniĢ tarzına önem vermelidir. KarĢısındaki kiĢide kılık ve
kıyafetiyle güven vermesi gerekmektedir.
Mülakat yapan kiĢi sözlü ve sözsüz iletiĢimi iyi kullanmalı, aynı zamanda karĢısındaki kiĢinin beden dilini iyi analiz etmesi gerekmektedir.
Mülakat yapan kiĢi empati kurabilmelidir.
Mülakat yapan kiĢi soğukkanlı ve sabırlı olmalıdır. Mülakat yapan görevli olayın tamamına hakim olmalıdır.
Mülakat yapan kiĢinin, görüĢme yaptığı kiĢi ile ilgili kullanabileceği bütün bilgilere sahip olması gereklidir.
Mülakat yapan kiĢinin, mülakata konu olan olgu ile ilgili bütün bilgilere sahip olması gereklidir.
Mülakat yapan kiĢinin zeki ve ani karar verme yeteneği olmalıdır. ĠletiĢim sürecinde geliĢen durum karĢısında kıvrak zekasıyla süreci yönlendirmesi gereklidir.
Mülakat yapan kiĢi görüĢme esnasında ses tonunu iyi ayarlamalı, vurgulamaları zamanda ve yerinde yapmalıdır.
Mülakat yapan kiĢide karizma olması da etkendir. Mülakat yapan kiĢi ikna etme yeteneğine sahip olmalıdır. 3. 9. MÜLAKAT ODASININ ÖZELLĠKLERĠ
Ġnsanlar yapacağı herhangi bir faaliyet için ayrı bir mekan hazırlanmaktadır. Toplantılar için ayrı bir mekan, istirahat için ayrı bir mekan, özel görüĢmeler için ise yine özel mekanlar hazırlanmakta, hazırlanan bu mekanların kendine has özelliği bulunmaktadır. KiĢinin yapacağı faaliyetle ilgili ihtiyacı karĢılayacak ölçüde mekanı tasarlaması, iĢine verdiği önemi gösterir. Suç soruĢturma sürecinde, en önemli etken olan mülakatın yapılacağı mekanın özenle seçilmesi baĢarıyı da arttıracaktır. Mülakat odasında kullanılan eĢyadan, ıĢıklandırmasına, renk seçimine kadar düĢünülerek tasarlanması gereklidir. Mülakat odasının özellikleri Ģu Ģekilde sıralanabilir.
3. 9. 1. Mülakat Odasının Ġzolasyonu
Mülakatta izolasyon önemli bir faktördür. Sessiz bir ortamda, dikkatin dağılmayacağı bir ortamda mülakat yapmak sonuca daha rahat ulaĢılmasını sağlayacaktır. Kalabalık ve gürültülü bir ortamda hem mülakat yapacak olan görevlinin hem de mülakat yapılacak Ģahsın dikkatini dağıtacak, sağlıklı bir sonuç ortaya çıkmayacaktır. Mülakat yapılan Ģahıs gerçek suçlu ise sorulara çok rahat farklı cevaplar
verecek belki “alamadım, duymadım, çok gürültülü, çok kalabalık sizi anlayamıyorum,” gibi sözlerde bulunacak bu durum da bir mülakat yapan kiĢiyi tamamen konudan uzaklaĢtıracaktır.
Bu nedenle mülakat odasının müstakil ve amaca yönelik olarak tasarlanmıĢ, dıĢarıdan oluĢan hareketlilikten uzak, dikkat dağıtıcı etkilerden arındırılmıĢ olarak inĢa edilmesi gerekmektedir. Böylelikle görüĢme yapılan kiĢi sadece mülakat yapan görevli ile iletiĢim içerisinde olacaktır.
3. 9. 2. Mülakat Odasının Ġç Tasarımı
Mekanın insan üzerinde bıraktığı olumlu ya da olumsuz etkilerin olduğu bilinmektedir. Mekanların tasarımında, o mekanın kullanım amacı dikkate alınmalıdır. Örneğin bir sinema salonu tasarlanırken herkesin izletinin yansıtıldığı yeri rahatlıkla görebileceği açıda, oturma yerleri, tasarlanması gereklidir ya da bir anfi, anlatıcıyı görebilecek açıda ayarlanmalıdır. Bir toplantı odasının da dikkati dağıtmayacak ölçüde yapılmalı yeteri kadar büyük olmalıdır. Ġçeride kullanılacak eĢyaların (masa sandalye, pencere, elektrik düğmesi vb.) kullanıcıların durumuna göre ayarlanması gereklidir. Örneğin ilkokul öğrencilerinin kullanmıĢ olduğu sıralarda büyükler için bir toplantı düzenlendiği durumda fiziki bariyer ortaya çıkacaktır. Bu durum karĢısında da kiĢiler psikolojik açıdan olumsuz etkilenirler.
Pragmatik tasarım anlayıĢı içerisinde mekanın kullanıma en uygun Ģekilde inĢa edilmesi gereklidir. Bu yaklaĢımda, tasarımdan yapım aĢamasına gelinceye kadar geçirdiği tüm evrelerde malzeme seçiminden malzeme kullanımına, form seçiminden manasal düzenlemelere, bakım ve onarım masraflarından mevcut kaynakların en verimli bir biçimde kullanımına ve çevresel faktörlere uygunluğuna kadar olan aĢamalarda yararlılık esastır (Çubukçu, 2008: 8).
Özellikle doğu mistiğinin son zamanlarda sürekli olarak tasarım anlayıĢı içerisinde yaĢam içerisine giren Feng-Shui, mekanın insan üzerindeki etkilerini ön plana çıkartmaktadır. Çin’de 3000 yıllardan fazla bir zamandır uygulanmakta olan Feng-Shui sözlük anlamı rüzgar ve sudur. Feng-Shui Çinlilerin yerleĢtirme çevreyi dengeleme ve zenginleĢtirme sanatıdır. Geomansi adıyla da bilinen Feng-Shui insanın kaderini iyi
yönlendirmek amacıyla fiziksel çevrenin düzenlenmesini içeren kadim bir sanattır.(Çubukcu, 2008: 33-34) Bu bağlamda mekanların geniĢliği, tasarımı, eĢyaların kullanılabilirliği, amacına uygunluğu ve eĢyaların yerlerinin belirlenmesi ile insanlar üzerinde önemli bir etkisi vardır.
Bu bilgiler ıĢığında mülakat odası iç tasarımı ve kullanılan eĢyalar ile ilgili bazı önemli noktalar ortaya çıkacaktır. Öncelikle mülakat odası yeteri kadar geniĢ olmalıdır. Çok geniĢ olduğu zaman dikkati dağıtacağı gibi dar olması ise iletiĢimi zayıflatacaktır. Bu noktada sorgu odası yeteri kadar geniĢ olması önemlidir. Oda içerisinde bir masa, bir mülakat yapılacak Ģahıs için birde mülakatı yapacak görevli için iki sandalye, mülakat yapılacak Ģahıs bayan ise mülakat yapılacak bayanın arka tarafına koyulacak bir sandalye daha ve içeride yeteri kadar boĢ alan olması gereklidir. Ġçeride fazla malzemenin olması zaman zaman dikkati dağıtacaktır. Mülakat yapılacak kiĢi zaman kazanmak ve düĢünmek için bir malzeme arar ve oraya bakar bu durum da göz temasının ortadan kalkması demektir. Bu nedenle fazla malzeme bulunması dezavantaj oluĢturur. Mülakat odasında bulunması gereken eĢyaların özellikleri ve renk seçimini maddeler halinde Ģu Ģekilde ortaya konabilir.
3. 9. 3. Renk Seçimi
Mülakat odasının rengi yukarıda belirtilen kriterlere uyularak çok dikkat dağıtıcı olmaması koĢulu ile yeĢil, mavi ve kahverengi tonlarında olmalıdır. Bu nedenle mülakat yapılan kiĢi rahatlayacak, kullanılan malzemelerle uyum sağlayacağından göz baĢka noktalara takılmayacaktır. Tavan ve taban renklerinin de benzer tonlarda yapılması gereklidir.
Mülakat odasında kullanılan renk yoğunlukları odanın büyüklüğü ile ters orantılı olabilir. Büyük alanlar donuk renklerde, küçük alanlar ise parlak fakat gözü yormayan renklerde olmalıdır. Dolayısıyla düzenlenecek bir odanın rengi belirtilen kıstaslarda olması durumunda daha elveriĢli bir görüĢme ortamı olacaktır.
3. 9. 4. Sandalyeler
Kullanılacak olan sandalyeler aynı özelikte olmalıdır. Normal bir iĢ görüĢmelerinde ya da toplantı odalarında yöneticinin hangi koltuğa oturacağı
sandalyelere bakıldığı zaman rahatlıkla anlaĢılmaktadır. Genellikle toplantı yapılacak mekanın ortasında ve diğerlerine göre büyük ve ihtiĢamlı olan yönetici koltuğudur. Böylece diğer katılımcılar normal olarak kendilerini bulunan ortamda zayıf hissederler. Ġlgi, yönetici ya da lider olan kiĢide bulunmaktadır. Ancak amaçlanan bir sorgu odası için böyle bir sandalye, mülakat yapılacak Ģahıs üzerinde yanlıĢ bir etki bırakmakla birlikte senaryolar oluĢturmaya baĢlar. Bu nedenle mülakat yapılacak Ģahısta önyargı oluĢturmamak ve dikkat dağıtmamak için aynı özellikte olması önemlidir.
Sandalyede kol kısımların bulunması ve oturum olarak rahat ve biraz geniĢ olması da mülakat yapacak görevliye küçük ipuçları verecektir. Sandalyenin dar olması, kolsuz olması Ģahsın sürekli aynı Ģekilde kalmasına sebep olacak, yalan söylediği durumlarda bir yerlerden kuvvet alamadığından ya da sandalyenin herhangi bir parçasını kendisine bir kalkan olarak kullanamadığından yalan söylediğine dair ipuçları gözlenemeyecektir. Ancak kolların olması ve sandalyenin yeteri kadar geniĢ olması, yalan söylemesi durumunda sürekli hareket etmesini ve sandalyenin kollarını kullanarak, tutarak kendisine bir anlamda kalkan olarak kullanacaktır. Sandalyenin kayganlığı da rahat hareketini sağlayacaktır. Bu bağlamda sandalyenin Ģekli beden dili anlamında ifade eden hareketleri gözlenmesine etki sağlayacaktır.
Renk seçimi olarak gri ton kullanması da etkili olacaktır. Gri renk diplomatik ve ağır bir renk olmasına karĢın, hareketsizliği, yavaĢlığı ve ciddiyeti temsil eder. Gri belirsizliği nedeniyle yaratıcılığı öldürmektedir (Yağbasan ve AĢkın, 2006: 129). Böylelikle Ģahıs diğer renklerin kendisi üzerinde bırakacağı etkiye nazaran daha az etkilenecektir.
3. 9. 5. Masa
Mülakat odasında her zaman masa bulunması zorunlu değildir. Yapılacak olan görüĢmenin özelliğine göre masa kullanılmalı ya da kullanılmamalıdır. Rahatsızlılığa ya da huzursuzluğa yalancılığın potansiyel bir göstergesi olarak gözlemleme durumunda oluĢabilecek en iyi ortam mülakat yapılan kiĢi ile arasında hiçbir engel bulunmamasıdır. Daha önceki bölümlerde de belirtildiği gibi vücudun aĢağı eklemleri kiĢinin psikolojik durumunu çok daha açık bir Ģekilde yansıtabilmektedir. Bu nedenle gözlemlenen kiĢi
bir masa ya da baĢka bir mobilyanın arkasında bulunmaması elzemdir (Navarro ve Kalins, 2009: 252).
Masanın bazı durumlarda dikkat dağıtıcı etkisi olduğundan ve beden dilini tam anlamıyla yansıtamayacağından, mülakatçının Ģahsı gözlemlemesine engel teĢkil edecektir. Ancak yazılı bir ifadenin alınması durumunda masaya ihtiyaç duyulacağından görüĢmeyi yarıda kesip dıĢarıdan masa getirilmesi de görüĢmeyi olumsuz etkileyecektir. Bu nedenle masa mülakatçının ve görüĢme yapılan kiĢinin ortasında değil de, görüĢme yapılan kiĢiye yakın kullandığı elin iĢlev görebileceği mesafede, yanında olmalıdır.
Mülakat odasında masa amaca uygun büyüklükte olması gerekir. Masanın çok büyük olması dikkati dağıtacağından mülakatın doğru iĢleyiĢini bozacaktır. Çok küçük olması da iĢlevini azaltacaktır. Bu noktada yeteri kadar büyük olması gereklidir.
Masanın gri renkte olması sandalyeler ile birlikte yeknesaklığı sağlayacaktır. Gri rengin özelliği nedeni ile mülakat yapılan kiĢinin daha dingin olması sağlanacaktır. Masanın üst kısmının yeĢilin koyuya yakın tonu veya mavinin açığa yakın tonları ile kahverengi uygun tonları mülakat yapılan kiĢi üzerinde daha pozitif bir etki bırakacaktır.