Lisanslı Depocu Tarafından Ürünün Tesellüm Edilmiş Sayılmasının

Ardiyeci konumunda olan lisanslı depocunun sakladığı emtia üzerindeki zilyetliğini incelersek, başkasına hizmet görmek amacıyla eşyayı fiili hâkimiyetinde bulundurmayıp eşya üzerinde zilyed iradesine sahip olduğundan zilyed yardımcısı olarak nitelendirilemeyecektir. Depolamaya uygun tarım ürünü malik veya temsilci tarafından, lisanslı depocuya güvenerek rıza ile tevdi edildiğinden, lisanslı depo işletmecisi, emin sıfatıyla zilyed sıfatını haiz olacaktır. Ayrıca, lisanslı depocular sahip olduğu şahsi hakka dayanarak başkasına ait emtiayı fiilen hâkimiyeti altında bulundurduğundan fer’i ve vasıtasız zilyed konumundadırlar.

Zilyetliğin kazanılması yolları, aslen kazanma,88 devren kazanma89 ve miras yolu ile kazanma90 olmak üzere üç grupta toplanır. Zilyetliğin teslimsiz kazanılması

87

Turhan Esener ve Kudret Güven , Eşya Hukuku, 7. Baskı( Genişletilmiş ve 6750 sayılı Kanun eklenmiş), Ankara, Yetkin Yayınları, 2017, sh.108 ; Rona Serozan, Eşya Hukuku I, 3.Bası(Genişletilmiş), İstanbul, Filiz Kitabevi, 2014, sh. 114

88

Aslen kazanma, zilyetliğin önceden kurulan zilyetlikten bağımsız olarak, başkasının rızasını aramaksızın tek taraflı bir eylemi ile kazanılmasıdır. Bu kazanma türünde, zilyedin haklı veya haksız olma durumuna bakılmaz. Zilyetliği aslen kazanan kişinin ayırt etme gücünün olması yeterlidir. Örneğin; hâlihazır zilyedin rızası alınmaksızın başkasının eşya üzerinde zilyetliği elde etmesi (hırsızlık, unutulan eşya üzerinde zilyetlik kazanımı), zilyetlik devrinin geçerli olmaması (devredenin ayırt etme gücünün bulunmaması) veya zilyetliğin devrine ilişkin taraflar arasındaki irade uyuşmazlığı (kira için verilen mal ariyet için alınmışsa) vb. hallerinde zilyetlik aslen kazanılmış olur. Aslen kazanmadan söz edebilmek için herkes tarafından anlaşılabilecek ve şüpheye yer vermeyecek şekilde kişi ve eşya arasında fili ilişkinin bulunması gerekir. Ayrıntılı bilgi için bkz Jale Akipek, Turgut Akıntürk ve Derya Ateş, Eşya Hukuku, 2. Baskı, İstanbul, Beta Yayıncılık, 2018 sh.144

89

Devren kazanmada, önceki zilyedin rızasına dayanılarak kazanılan zilyetlik söz konusudur. Zilyetliğin devren kazanımının düzenlendiği TMK’nın 977 ve 980’inci maddelerinde eşyanın teslimiyle ve temsilsiz kazanılması şeklinde ayrım yapıldığı görülmektedir. Eşyanın teslim ile kazanılmasının düzenlendiği TMK’nın 977’inci maddesi şu şekildedir; “Zilyetlik, şeyin veya şey

TMK’nın 979’uncu maddesinde düzenlenmiştir. Anılan madde gereğince, bir üçüncü kişi veya zilyetliği devreden, özel bir hukukî ilişkiye dayanarak zilyed olmakta devam ederse; zilyetlik, teslim gerçekleşmeksizin kazanılmış olur. Bu durumda zilyetlik teslim olmaksızın karşı tarafa geçer. Bu yolla gerçekleşen kazanım dört şekildedir. Bunlar; kısa elden teslim, hükmen teslim, zilyetlik havalesi ve eşyayı temsil eden senetlerin teslimiyle kazanmadır91.

Kısa elden teslim de, hâlihazır zilyedin eşya üzerinde ki fiil hâkimiyeti devam ederek özel bir hukuki sebebe binâen zilyetlik sıfatının değişmesi halinde oluşur. Örneğin; lisanslı depo işletmecisi deposunda sakladığı mallar üzerinde vasıtasız ve fer’i zilyed iken bu malları satın alması halinde zilyetlik sıfatı değişerek asli zilyet haline dönüşür. Bu durumda lisanslı depocunun zilyetliği kazanabilmesi için malın teslimine gerek yoktur.

Hükmen teslimde, hâlihazır zilyed, zilyetliğini devretmesine rağmen özel bir sebebe dayanarak eşyayı fiili hâkimiyetinde bırakarak dolaysız zilyed olarak kalmaya devam etmesi halinde söz konusu olur. Hükmen teslimde taraflar arasında zilyetliğin devri konusunda geçerli bir anlaşma olmasına rağmen hâlihazırdaki zilyed intifa, saklama veya kira gibi özel bir sebebe dayanarak eşyanın dolaysız zilyedi olarak kalmaya devam eder ve sadece asli zilyetliği devrederekten dereceli bir zilyetlik kurulur. Örneğin; lisanslı depo işleticisinin, sakladığı bir malın başkasına satılması halinde dahi saklama sözleşmesine istinaden söz konusu malı zilyetliğinden çıkarmadan saklamaya devam ederse, ürünü satın alan hükmen zilyetliği kazanan olarak karşımıza çıkar.

üzerinde hâkimiyeti kullanacak duruma gelmesi hâlinde devredilmiş olur.” Söz konusu teslim, eşyanın

kendisinin teslimi, vasıtanın teslimi veya eşya üzerinde fiili hâkimiyet sağlanması şeklinde gerçekleşebilir.

90

Miras yoluyla zilyetliğin kazanılması, miras bırakının ölümüyle mirasçılar kül olarak onun malvarlıklarına hak kazanırlar. Dolayısıyla miras bırakının zilyetliğinin türü ne ise, mirasçıların da zilyetliği aynıdır. Örneğin, lisanslı depoya ürününü teslim eden kişinin, ürünü üzerinde sahip olduğu dolaysız zilyetliği, kişinin ölmesi halinde mirasçılarına geçecektir.

Zilyetliğin havalesinde, dolaylı zilyed, eşya üzerinde sahip olduğu zilyetliği dolaysız zilyed haricinde bir üçüncü kişiye devreder. Bu devir yolunda, bildirim kurucu unsur olmadığından, yapılması zorunlu değildir.92 Örneğin mudi, lisanslı depocuya saklaması için teslim ettiği malları satıp mülkiyetini üçüncü bir kişiye devretmesi halinde zilyetliğin havalesi söz konusudur. Bu durumda mudinin dolaylı zilyetliği üçüncü bir kişiye geçer.

Eşyayı temsil eden senetlerin teslimi suretiyle gerçekleşen zilyetliğin devri, taşıyıcıya, lisanslı depo işletmecisine veya antrepocuya teslim edilen malların karşılığı olarak alınan kıymetli evrak niteliğindeki; makbuz senedi, varant veya ürün senedi gibi senetlerin devri ile bunların temsil ettiği eşyanın devrinin gerçekleşmesiyle olur. Kazanma yolunda, senedin ciro ve teslim edilmesi ile mal üzerindeki dolaylı asli zilyetlik kurulur ve bu surette mülkiyetin devri sağlanmış olur.

Umumi mağazadaki ürünün rehnini sağlamak amacıyla düzenlenen varantın başkasına devri halinde de, malın dolaylı fer’i zilyetliği kurularak mal o kimseye rehnedilmiş olur. Yani kıymetli evrakın teslimi ile malın dolaylı zilyetliği üçüncü kişiye teslimsiz geçer, dolaysız zilyetlik ise umumi mağaza sahibinde kalır.

Miras yoluyla zilyetliğin kazanılması da, miras bırakının ölümüyle mirasçılar kül olarak onun terekesine dahil olan şeylere zilyed olurlar. Yani, miras bırakının zilyetliğinin türü ne ise, mirasçıların zilyetliği de aynıdır.

3.4. Saklanacak Ürünün Lisanslı Depocunun Fiili Hâkimiyet Alanına