Liderlikle İlgili Yapılan Araştırmalar

Kabadayı (1982), “Okul Müdürlerinin Liderlik Davranışları ile Öğretmen Güdülenmesi Arasındaki İlişki” konulu araştırmasında, Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisini ön plana çıkarmıştır. Kabadayı’nın bu araştırmasının sonucunda, okul müdürlerinin öğretmenlerin iş doyumu ihtiyaçlarına cevap vermediği görülmüştür.

Bernard Bass, 1985-1990 yılları arasında dönüşümcü liderlik konusunda yoğun ve sistematik çalışmalar yapmıştır. “Dönüşümcü Liderlik”, davranışını ölçmek için “Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği” (Multi-Factor Leadership Questionnarie-MLQ) adı verilen bir ölçek geliştirmiştir. Bu ölçekte Dönüşümcü Lider ve Etkileşimci Lideri karşılaştırmak üzere bir araştırma yapmıştır. Çok Faktörlü Liderlik Ölçeği çeşitli ülkelerde ordudan okullara kadar birçok örgütte uygulanarak, yapı ve geçerliği güvenirliği farklı örgüt ve kültürlerde test edilmiştir ve birçok dile çevrilmiştir (Karip, 1998). 1999 yılında Bass, Avolio ve Jung ölçeğe son halini vermek için yeni çalışmalar yapmış ve toplam 3786 katılımcıya kendi kafalarındaki lideri betimleterek ölçeği MLQ Form 5X adıyla tekrar düzenlemişlerdir (Avolio, Bass ve Jung, 1999-b).

Alıç (1985) “Okul Müdürlerinin Liderlik Davranışları ile Öğretmen Morali Arasındaki İlişki” konulu araştırmasında, okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin moral düzeylerini ön plana çıkarmış ve aralarındaki ilişkiyi ele almıştır. Araştırmanın evrenini Eskişehir ili merkez ilkokullarında çalışan öğretmenlerden oluşturmuş olup, Eskişehir ili merkezindeki 59 resmi ilkokulda görev yapan 1395 öğretmen bulunmaktadır. Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin moral düzeylerinin, okul müdürlerinin liderlik stilleri ile doğru orantıda değiştiği ortaya çıkmıştır. 1985 yılında yapılan bu çalışma, okul müdürlerinin liderlik stillerinin önemi ortaya çıkarmıştır.

Cafoğlu (1997) “Değişen Dünyada Eğitim Liderliğinde Yeni Boyut: Dönüşümcü Liderlik” adlı araştırmasında, genel lise, müfredat laboratuar okulları ve özel okul öğretmenlerinin öğretmen algılarına göre dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma

düzeylerini göstermeyi amaçlamıştır. Araştırmada, 300 öğretmene anket uygulanmış, sonucunda ise müfredat laboratuar okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine, genel lise müdürlerine göre daha fazla sahip oldukları belirlenmiştir.

Karip (1998), Çoklu Faktör Liderlik Anketi (MLQ) kullanarak, Ankara ilinde 65 okul yöneticisinin dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stillerinin kendi algılarına göre değerlendirmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular, ilköğretim okullarında görev yapan okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma ve liderlik davranışlarının yüksek olduğunu göstermiştir.

Çelik (1998), “Eğitimde Dönüşümcü Liderlik” adlı çalışmasında, dönüşümcü liderlik stillerini açıklamış ve okul yöneticilerin liderlik özellikleri ile dönüşümcü liderlik davranışları arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Araştırmada, Aksaray Hizmet içi Eğitim Enstitüsü Eğitim Yönetimi seminerine katılan 90 lise müdür ve Elazığ Yönetim seminerine katılan 56 ilköğretim okul müdürü üzerinde yapılmıştır. İlköğretim yöneticileriyle lise yöneticilerinin liderlik özelliklerine ilişkin görüşleri açısından anlamlı farklılık bulunmamış, sadece iki grubun arasındaki dönüşümcü liderlik davranış biçimlerinin “bireysel destek sağlama” boyutunda anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir.

Brestrich (1999), Türkiye’deki kamu ve özel sektör yöneticilerinin dönüşümcü liderlik uygulamalarını ne derece yansıttıklarını araştırmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, özel kurum yöneticileri dönüşümcü liderlik özelliklerini biraz olsun yansıtabilmekte ancak, devlet sektörü yöneticileri bu özelliği taşımamaktadır.

Eraslan (2003), ilköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini değerlendirmek ve çeşitli değişkenler açısından belirlemek amacıyla, Kırıkkale il merkezinde 30 İlköğretim okulu ve 300 ilköğretim öğretmenine anket uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre ilköğretim okulu müdürleri dönüşümcü liderlik davranışları açısından kendilerini çok yeterli görmektedirler. Ancak öğretmenlerin cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri değerlendirmelerinde anlamlı farklılık bulunmaktadır.

Singh ve Lokotsch (2005) tarafından yurtdışında yapılan “İlköğretim Okullarında Dönüşümsel Liderlik Stilinin İnsan Kaynakları Yönetimi Üzerindeki Etkisi” çalışmasında, çalışma için bir dönüşümsel liderlik modeli oluşturulmuştur.

Modeli hem teorik hem de pratik olarak destekleyen nitel araştırmalarda bu çalışmayı desteklemiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile iki ilköğretim okulunda on eğitimci ile görüşülmüştür. Geliştirilen model üzerinde dönüşümsel liderlik stilinin etkisi dikkati çekmektedir. Sonuç olarak; o ana kadar okullarda hakim daha çok otokratik olan klasik etkileşimci liderlik özelliklerinden daha demokratik olan dönüşümcü liderliğe geçiş görülmektedir. Bu araştırma örgütsel başarının sağlanabilmesi için bir okulda insan kaynaklarının nasıl geliştirileceğinin belirlenmesinin çok önemli olduğunu ortaya koymuştur.

Eryılmaz (2006), “ Endüstri Meslek Lisesi Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik özelliklerine Sahip Olma Düzeyi” isimli çalışmada, okul müdürlerinin dönüşümcü liderliğin dört boyutundaki davranışlara sahip olma düzeylerine ilişkin okul müdürlerinin kendi değerlendirmeleri ile öğretmenlerin değerlendirmeleri arasındaki farklar p<.05 düzeyinde manidar bulunmuştur.

Korkmaz (2006), “Okul Yöneticilerinin Kişilik Özellikleri ile Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki” konulu çalışmalarında kişiliğin temel özellikleri ile eğitim kurumlarında gösterilen liderlik davranışları arasındaki ilişkiyi bulmayı amaçlamıştır. Araştırma, Ankara ili merkez ilçelerinde bulunan 35 lise ve 62 ilköğretim okulu yöneticisi ile bu okullarda görev yapan 375 öğretmenden veri toplanarak yapılmıştır. Bu araştırmada yenilikçi ve güdüleyici grupta yer alan okul yöneticilerinin, gelenekçi ve yönetici grupta yer alan okul yöneticilerine göre daha fazla dönüşümsel liderlik özelliği gösterdikleri bulgusuna ulaşılmıştır.

Korkmaz (2007), “Örgütsel Sağlık Üzerinde Liderlik Stillerinin Etkisi” konulu araştırmasında, okul müdürlerinin dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik özelliklerinin, örgütsel sağlık üzerinde ve öğretmenlerin iş doyumları üzerindeki etkisini araştırmıştır. Türkiye’deki okullarda görev yapan 875 öğretmene likert tipinde sayısal bir anket uygulanmıştır. Öğretmenlerin 630’u bu ankete cevap vermiştir. Araştırmada liderlik envanteri olarak, Çoklu Faktör Liderlik Anketi (MLQ) kullanılmıştır. Sonuçta, okul müdürlerinin dönüşümsel ve etkileşimci liderlik stillerinin güçlü bir şekilde öğretmenlerin iş doyumu üzerinde etkili olduğu ortaya çıkmıştır.

Korkmaz (2008), “Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Öğrenen Örgüt Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma” çalışmasında okulların

öğrenen örgüt özelliklerine ilişki çeşitliliğin ne kadarının müdürün liderlik stilleri ile ilişkilendirilebileceğini araştırmıştır. Araştırma, Ankara ili merkez ilçelerinde bulunan 17 genel lise ile bu liselerde görev yapan 269 öğretmen ve yöneticiye uygulanmıştır. Analiz sonucunda elde edilen bulgulara göre, öğrenen örgütlerin özelliklerini yansıtan özelliklerin tamamı üzerinde dönüşümsel liderlik güçlü bir etkiye sahiptir.

Buluç (2009-a), “Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleriyle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki” konulu araştırmada, Ankara’daki 12 ilköğretim okulunda çalışan 250 öğretmene anket uygulamıştır. Elde edilen bulgulara göre, okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışları ve etkileşimci liderliğin koşullu ödül boyutuyla örgütsel bağlılık arasında pozitif yönde, Laissez Faire davranışlarıyla örgütsel bağlılık arasında ise negatif yönde anlamlı ilişkiler olduğunu saptamıştır.