Laktasyon sırasının verime ve süt bileşenlerine etkisi

Araştırma bulgularına göre laktasyon sırasının etkisi değerlendirilen parametreler için istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (sırasıyla, Ek Çizelge 1.1; 1.2; 2.1; 2.2; 3.1; 3.2; 4.1; 4.2; 5.1; 5.2; 6.1; 6.2; 7.1; 7.2; 8.1; 8.2; 9.1; 9.2; 10.1; 10.2; 11.1;11.2; 12.1;12.2; 13.1 ve 13.2).

4.2.1. Laktasyon sırasının süt verimine etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt verimleri sırasıyla 35.08, 34.13, 37.97, 38.28 ve 38.42 kg bulunmuştur (Çizelge 4.2.1). Erginleşme açısından ırklar arasında fark bulunmakla birlikte ergenlik süresine kadar hayvanın vücut ağırlığında artma, meme bezinde gelişme, vücut gelişiminde ve süt veriminde artış beklenen bir durumdur. Holstein inekler için pik süt üretiminin 3. laktasyonda (Yazgan ve ark., 2010) olduğu bildirilirken, Hojman ve ark. (2004) tarafından 3. laktasyona kadar süt üretiminde artışın devam ettiği ve 3. laktasyondan sonra süt veriminin azaldığı bildirilmiştir. Araştırma bulguları Çizelge 4.2.1 belirtildiği gibi süt veriminin 2. laktasyonda 1. laktasyona nispetle istatistik açıdan önemli olmamakla birlikte bir miktar düşüş görülmüş ise de süt verimi 2. laktasyondan itibaren

49 artmıştır. Bu artış laktasyon sırasının ilerlemesine paralel olarak gerçekleşmiş olup istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 1.1; 1.2). Laktasyon sırası ve süt verimi arasında pozitif ilişkinin olduğunu (Hunt, 1995) bildiren çalışmalar yanında, süt verimini sınırlayan sağlık problemlerinin özellikle besleme yönetimi, kaba yem kalitesi, sağım hataları gibi faktörlerin neden olduğu süt verim kayıpları (Fleischer ve ark. 2001) laktasyon sırasının süt verimine etkisini gölgeleyebileceği ve hastalık nedeniyle süt sentezinin azalabileceği bildirilmiştir (Rajala and Gröhn, 1998). Araştırma bulguları süt verimi ile farklı yaş ve laktasyon sırasındaki hayvanlar arasında varyasyonun önemli bulunmaması işletmede bulunan hayvanların oldukça genç yaşta olmaları ve doğum sayılarının fazla olmaması (Gurmessa ve Melaku, 2012), sürünün büyük bölümünü oluşturan genç hayvanların yetişkin hayvanlara göre süt verimini etkileyen gebelik, hormonal değişim, beslemenin etkisi ve hastalık faktörlerine daha hassas olabileceklerini bildirilen önceki çalışmaları destekler niteliktedir (Bell ve ark., 1995).

Çizelge 4.2.1. Laktasyon sırasının süt verimine etkisi (X±Sx )

4.2.2. Laktasyon sırasının süt kuru maddesine etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt kuru madde oranları (%) sırasıyla 11.74, 12.02, 11.71, 11.71 ve 11.61 bulunmuştur (Çizelge 4.2.2). Laktasyon sırasının süt kuru maddesine etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 2.1; 2.2). Araştırma bulguları, önceki çalışmalarda bildirilen Siyah Alaca ineklerde ortalama süt kuru madde %13.50 (Koç, 2007), %11.47 (Koç, 2009) değerleri ile ve her iki çalışmada da laktasyon sırasının süt kuru maddesine etkisinin önemli bulunmadığı sonucunu destekler niteliktedir.

Çizelge 4.2.2. Laktasyon sırasının süt kuru maddesine etkisi (X±Sx ) LS N Süt Verimi, kg Minimum Maksimum

1 304 35.08 ±7.243 34.13 ±8.854 37.97 ±10.012 38.28 ±10.738 38.42 ±8.312 4.10 54.00 2 642 5.60 55.00 3 152 6.80 62.70 4 67 11.90 62.20 5 15 22.30 49.82

LS N Süt Kuru Madde, % Minimum Maksimum

1 285 11.74±1.017 9.91 16.34

2 661 12.02±1.028 9.96 16.02

3 187 11.71±1.029 10.01 16.21

4 68 11.71±1.154 10.09 16.73

50

4.2.3. Laktasyon sırasının süt proteinine etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt protein oranları (%) sırasıyla 3.05, 2.96, 2.97, 2.97 ve 2.96 bulunmuştur (Çizelge 4.2.3). Waite ve ark. (1956) tarafından genellikle ilk laktasyonda toplam süt proteini ve kazein miktarının yüksek olduğu bildirilmiştir. Araştırma bulgularına göre en yüksek süt protein % 3.05 değeri ile ilk laktasyonda gözlenmiş ve laktasyon sırasını süt protein yüzdesine etkisi istatistiksel açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 3.1; 3.2).

Çizelge 4.2.3. Laktasyon sırasının süt proteinine etkisi (X±Sx )

4.2.4. Laktasyon sırasının süt yağına etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama sütte yağ oranları (%) sırasıyla 2.89, 3.57, 2.99, 3.03 ve 2.98 bulunmuştur (Çizelge 4.2.4). Araştırmada süt yağ yüzdesi 2. ve 4. laktasyonda 1., 3., 5., laktasyonlara göre istatistik açıdan önemli bulunmamakla birlikte bir miktar yüksek bulunmuştur (Çizelge 4.2.4). Literatürde taranan konu ile ilgili çalışmalarda farklı laktasyonlarda süt yağ ortalamalarında farklılıklar görülmekle birlikte yapılan bir araştırmada, Holstein ineklerde en yüksek süt yağ içeriği %4.37 ile 5. laktasyonda, Simmental ineklerde ise %4.10 ile 1. laktasyonda olduğu bildirilmiştir (Bendelja ve ark., 2011). Araştırma sonuçlarına göre laktasyon sırasının süt yağ yüzdesine etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamakla birlikte (Ek Çizelge, 4.1; 4.2) süt yağ seviyesinin özellikle farklı laktasyonlarda değişkenlik gösterdiği bildirişi ile bulgular tutarlılık göstermektedir (Bendelja ve ark., 2011).

Çizelge 4.2.4. Laktasyon sırasının süt yağına etkisi (X±Sx ) LS N Süt Protein, % Minimum Maksimum

1 284 3.05±0.317 1.61 4.28

2 658 2.96±0.261 2.04 4.02

3 187 2.97±0.263 2.32 3.72

4 69 2.97±0.258 2.26 3.52

5 19 2.96±0.373 2.36 3.76

LS N Süt Yağı, % Minimum Maksimum

1 277 2.89±1.193 1.00 10.89

2 650 3.57±1.015 1.02 7.75

3 184 2.99±1.090 1.02 7.56

4 69 3.03±1.500 1.02 10.25

51

4.2.5. Laktasyon sırasının süt laktozuna etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt laktoz oranları (%) sırasıyla 4.74, 4.74, 4.75, 4.78 ve 4.61 bulunmuştur (Çizelge 4.2.5). Araştırma bulgularına göre en yüksek süt laktoz yüzdesi 3. ve 4. laktasyonda en düşük süt laktoz yüzdesi 5. laktasyonda görülmüş farklılıklar istatistik açıdan önemli bulunmamakla birlikte (Ek Çizelge, 5.1; 5.2) önceki çalışmalara tutarlıdır (Bendelja ve ark., 2011; Henao-Velasguez ve ark., 2014).

Çizelge 4.2.5. Laktasyon sırasının süt laktozuna etkisi (X±Sx )

4.2.6. Laktasyon sırasının süt üre konsantrasyonuna etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt üre konsantrasyonları sırasıyla 13.55, 14.28, 12.99, 12.96 ve 12.30 mg/dL bulunmuştur (Çizelge 4.2.6). Araştırma bulguları, laktasyon sırası ile süt üre konsantrasyonu arasında minör farklılıkların olduğunu ancak bu farlılıkların istatistiksel açıdan önemli olmadığını (Canfield ve ark., 1990; Gooden ve ark., 2001b; Richardt ve ark., 2001) bildiren çalışmalar ile tutarlıdır. Henao- Velasguez ve ark. (2014) tarafından süt üre konsantrasyonuna laktasyon sırasının etkisinin istatistik açıdan önemli bulunmadığı bildirilmiş olup, sonuçlarla tutarlı bulunmuştur (Ek Çizelge, 6.1; 6.2).

Çizelge 4.2.6. Laktasyon sırasının süt üresine etkisi (X±Sx )

4.2.7. Laktasyon sırasının test günü süt protein verimine etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama test günü süt protein verimi oranları (%) sırasıyla 1.09, 1.04, 1.17, 1.19 ve 1.17

LS N Süt Laktoz, % Minimum Maksimum

1 285 4.74±0.413 3.12 5.28

2 656 4.74±0.298 3.11 5.23

3 186 4.75±0.272 3.16 5.24

4 80 4.78±0.205 4.25 5.16

5 24 4.61±0.225 4.21 5.06

LS N Süt Üre, mg/dL Minimum Maksimum

1 352 13.55±5.89 4.03 38.42

2 772 14.28±5.56 4.15 37.91

3 224 12.99±4.45 4.21 35.76

4 80 12.96±5.05 4.38 35.39

52 bulunmuştur (Çizelge 4.2.7). Laktasyon sırasının test günü süt protein verimine etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 7.1; 7.2). Schutz ve ark. (1990) tarafından, süt protein veriminin laktasyon sırası ile birlikte arttığı fakat artış değerlerinin oldukça küçük olup, istatistiksel açıdan önemli bulunmadığı bildirilmiştir.

Çizelge 4.2.7. Laktasyon sırasının test günü süt protein verimine etkisi (X±Sx )

4.2.8. Laktasyon sırasının test günü süt yağ verimine etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama test günü süt yağ verimi oranları (%) sırasıyla 1.04, 1.22, 1.12, 1.15 ve 1.11 bulunmuştur (Çizelge 4.2.8). Laktasyon sırasının test günü süt yağ verimine etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 8.1; 8.2). Schutz ve ark., (1990) tarafından süt yağ veriminin laktasyon sırası ile birlikte arttığı fakat artış değerlerinin oldukça küçük olup, istatistiksel açıdan önemli olmadığı bildirilmiştir.

Çizelge 4.2.8. Laktasyon sırasının test günü süt yağ verimine etkisi (X±Sx )

4.2.9. Laktasyon sırasının süt yağ/süt protein oranına etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt yağ/süt protein oranları 0.97, 1.21, 1.04, 1.04 ve 1.01 bulunmuştur (Çizelge 4.2.9). Laktasyon sırasının test günü süt yağ/süt protein oranına etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 9.1; 9.2). Araştırma bulgularına göre süt yağ/süt protein oranları arasındaki farklar önemli bulunmamış ancak 1. laktasyonda en düşük süt yağ/protein oranı 0.97 bulunmuştur. Toni ve ark., (2011) tarafından yürütülen araştırmada özellikle 1. laktasyondaki hayvanlarda <1 süt yağ/süt protein oranı

LS N Test Günü Süt Protein Verimi, % Minimum Maksimum

1 258 1.09±0.198 0.62 1.63

2 545 1.04±0.227 0.50 1.93

3 135 1.17±0.270 0.61 1.77

4 58 1.19±0.243 0.71 1.83

5 12 1.17±0.295 0.70 1.63

LS N Test Günü Süt Yağ Verimi, % Minimum Maksimum

1 224 1.04±0.325 0.50 2.05

2 515 1.22±0.366 0.51 2.09

3 124 1.12±0.373 0.50 2.01

4 49 1.15±0.381 0.61 2.06

53 görülmüş ve bu durumun ilk laktasyondaki hayvanların 2. ve daha sonraki laktasyondaki hayvanlara göre hastalık görülme insidansının yüksek olduğuna atfedilmiştir.

Çizelge 4.2.9. Laktasyon sırasının süt yağ/süt protein oranına etkisi (X±Sx )

4.2.10. Laktasyon sırasının süt yağ/süt laktoz oranına etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt yağ/süt laktoz oranları sırasıyla 0.61, 0.75, 0.64, 0.64 ve 0,65 bulunmuştur (Çizelge 4.2.10). Laktasyon sırasının test günü süt yağ/süt laktoz oranına etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 10.1; 10.2). Süt yağ/laktoz oranı ikinci laktasyonda olan ineklerde doğumdan sonraki 4. haftada (0,84) düşük bulunmuş ve lutel fonksiyonlarda gecikme ile ilişkilendirilmiştir (Reksen ve ark., 2002). Araştırma bulgularına göre mevcut çalışmada 2. laktasyondaki ineklerde süt yağ/süt laktoz oranı istatistiksel açıdan önemli olmamakla birlikte diğerlerinden yüksek bulunmuştur.

Çizelge 4.2.10. Laktasyon sırasının süt yağ/süt laktoz oranına etkisi (X±Sx )

4.2.11. Laktasyon sırasının süt somatik hücre sayısına etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama süt somatik hücre sayısı (x 1000 hücre/ml) sırasıyla 135.15, 147.94, 149.39, 132.59 ve 146.67 bulunmuştur (Çizelge 4.2.11). Araştırmada en yüksek süt somatik hücre sayısı 3. laktasyonda görülmüş en düşük değer ise 4. laktasyonda görülmüştür (Çizelge 4.2.11.). Laktasyon sırasının süt somatik hücre sayısına etkisi istatistik açıdan önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge, 11.1; 11.2). Bendelja ve ark. (2011) tarafından en yüksek

LS N Süt Yağ/Süt Protein Oranı Minimum Maksimum

1 274 0.97±0.520 0.30 5.26

2 646 1.21±0.394 0.24 3.51

3 184 1.04±0.491 0.33 4.78

4 69 1.04±0.622 0.32 4.54

5 18 1.01±0.431 0.34 2.21

LS N Süt Yağ/Süt Laktoz Oranı Minimum Maksimum

1 270 0.61±0.311 0.20 2.90

2 635 0.75±0.228 0.17 1.74

3 183 0.64±0.282 0.20 2.67

4 69 0.64±0.332 0.20 2.21

54 süt somatik hücre sayısı 5. laktasyonda, en düşük değer ise 3. laktasyonda görülmüş laktasyon sırasına göre süt somatik hücre sayısında görülen düşük varyasyon istatistiksel açıdan önemli bulunmadığı bildirilmiştir.

Çizelge 4.2.11.Laktasyon sırasının süt somatik hücre sayısına etkisi (X±Sx )

4.2.12. Laktasyon sırasının servis periyoduna etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama servis periyodu 99.62, 104.01, 104.20, 104.06 ve 110.66 gün olarak bulunmuştur (Çizelge 4.2.12). Çalışmada laktasyon sırası artıkça servis periyodunda istatistik olarak önemli olmamakla beraber (Ek Çizelge, 12.1; 12.2) bir miktar artış (Çizelge 4.2.13.) gözlenmiştir. Araştırma bulgularına göre laktasyon sırasının servis periyoduna etkisi önemli bulunmamıştır (Türkyılmaz, 2005; Erdem, 2007) .

Çizelge 4.2.12. Laktasyon sırasının servis periyoduna etkisi (X±Sx )

4.2.13. Laktasyon sırasının tohumlama sayısına etkisi

Araştırma bulgularına göre 1., 2., 3., 4. ve 5. laktasyonda hayvanların ortalama tohumlama sayısı 1.56, 1.94, 1.85, 2.05 ve 2.33 bulunmuştur (Çizelge 4.2.13). Nourozi ve ark., (2010) tarafından laktasyon sırasının üreme performansına etkisinin önemli olmadığı bildirmiştir. Çalışmada laktasyon sırası artıkça tohumlama sayısında istatistik olarak önemli olmamakla beraber bir miktar artış (Çizelge 4.2.13.) görülmüş ve laktasyon sırasının tohumlama sayısına etkisi önemli bulunmamıştır (Ek Çizelge 13.1; 13.2).

LS N Süt Somatik Hücre Sayısı (x1000 hücre/ml)) Minimum Maksimum

1 352 135.15±11.22 2.00 734.00

2 772 147.94±13.12 2.00 870.00

3 224 149.39±12.21 2.00 589.00

4 80 132.59±11.48 3.00 597.00

5 24 146.67±12.35 4.00 549.00

LS N Servis Periyodu, gün Minimum Maksimum

1 352 99.62±18.989 61.00 149.00

2 771 104.01±25.000 47.00 216.00

3 224 104.20±21.602 68.00 178.00

4 80 104.06±18.453 69.00 128.00

55 Çizelge 4.2.13. Laktasyon sırasının tohumlama sayısına etkisi (X±Sx )