Laboratuvar Çalışması

Araziden alınan örneklerin önce milimetre olarak tüm boy, kuyruk, baş beden (tüm boydan kuyruk uzunluğu çıkarılarak), ardayak (en uzun tırnak boyu dâhil edilerek) ve kulak olmak üzere dört standart dış ölçüsü (Şekil 2.2) ve 0.25 g’a kadar taksimatlı hassas el kantarı ile gram olarak ağırlığı kaydedilmiştir. Baş iskeletleri laboratuarda %15’lik amonyaklı su ile 70 derecede kaynatılıp temizlenerek

kurutulmuştur. Örneklerin kürkleri ise Mursaloğlu⁽⁷⁴⁾’na göre standart müze örneği haline getirilerek laboratuarda uygun koşullarda muhafaza edilmiştir.

Örnekler el parmaklarının eklem yerlerindeki kıkırdak dokunun kemikleşme safhalarına^(75-77), baş iskeletlerinde sagital ve lamboidal çıkıntıların belirgin olup olmamasına, köpek ve azı dişlerinin aşınma derecelerine^(75-78), kürk rengi, dış ve iç karakter ölçüleri, eşey ve yaşla ilgili arazi notlarına bakılarak yavru, genç ve ergin olmak üzere üç yaş grubuna ayrılmıştır.

Örneklerin her birinden standart dış ölçüler dışında kafatasına ait 19 iç karakter ölçüsü alınmıştır. Değerlendirmeler sadece ergin örnekler dikkate alınarak yapılmıştır. Dış ve iç karakter ölçüleri Harrison⁽¹⁹⁾, Çağlar⁽⁷⁹⁾ ve Albayrak⁽⁸⁰⁾’a göre milimetrenin onda bir derecesine kadar hassas göstergeli bir kumpasla alınmıştır (Şekil 2.2).

Tümboy (1): Sırt üstü yatırılmış hayvanda burun ucundan kuyruk ucuna kadar olan mesafe.

Başbeden boyu (2): Tümboy uzunluğu ile kuyruk uzunluğunu arasındaki fark mesafesi.

Kuyruk uzunluğu (3): Kuyruk kaidesinden kuyruk ucuna kadar olan mesafe.

Ardayak uzunluğu (4): Topuk ile en uzuk tırnak ucu arasındaki mesafe Kulak uzunluğu (5): Dış kulağın en alt girintisi olan meatustan kulağın en tepe noktası arasındaki mesafe.

Ağırlık (6): 0.25 grama kadar hassasiyeti olan el kantarı ile tartıldığındaki gram cinsinden değeri.

Kafatasının en büyük uzunluğu (7): Kafatasının kesici dişler dâhil en ön ve en ard noktalarında median hatta dik duran iki yüzey arasındaki mesafe.

Tüm kafatası uzunluğu (8): Kafatasının en ard noktası ile premaksillanın en ön noktasında veya nasal kemiklerin en ön noktasında median hatta dik duran iki yüzey arasındaki mesafe.

Kondilobazal uzunluk (9): Exooccipital condillerin en ard noktaları ile premaksillaların en ön noktalarında veya köpek dişlerinin en ön noktalarında median hatta dik duran iki yüzey arasındaki mesafe.

Basal uzunluk (10): Foreman magnumun ventralindeki en ön noktası ile üst kesiciler alveollerinin en ön noktalarını birleştiren doğru arasındaki mesafe.

Damak uzunluğu (11): Mesoptreygoid çukurun öndeki iki oyuntusunun en ön noktalarını birleştiren hat ile damağın ön oyuntusunun en ard noktası arasındaki mesafe.

Rostrum uzunluğu (12): Sağ orbit çukurunun en ön noktası ile aynı taraftaki ön kesici alveolünün en ard noktası veya köpek dişi alveolünün en ard noktası arasındaki mesafe.

Üstçene diş dizisi uzunluğu (13): Sol çene yarısında köpek dişinin en ön, son molar tacının da en ard noktaları arasındaki mesafe.

Üst molar sırası uzunluğu (14): Sol çene yarısında ilk molar tacının en ön, son molar tacının da en ard noktaları arasındaki mesafe.

Altçene diş dizisi uzunluğu (14): Sol çene yarısında köpek dişinin en ön, son molar tacının da en ard noktaları arasındaki mesafe.

Altçene molar sırası uzunluğu (16): Sol çene yarısında ilk molar tacının en ön, son molar tacının da en ard noktaları arasındaki mesafe.

Altçene uzunluğu (17): Sağ çene yarısında alt çene condylinin en ard noktası ile en ön kesici dişin en ileri noktası arasındaki mesafe.

Kafatası yüksekliği (18): Bullaeler ve üst köpek dişinin uçlarına temas eden bir yüzey ile beyin kapsülünün en üst noktasından geçen ve ilk yüzeye paralel yüzey arasındaki mesafe.

Timpanik bullae çapı (19): Timpanik bullaenin en uzun çapı.

Zygomatik genişlik (20): Zygomatik kavislerin birbirlerinden en uzak iki dış noktası arasındaki mesafe.

İnterorbital genişlik (21): Orbit çukurlarının birbirine en yakın iki noktası arasındaki mesafe.

Beyin kapsülü genişliği (22): Orbit çukurlarının en ard noktası hizasında beyin kapsülünün bir yandan diğer yana olan genişliği.

Mastoid genişlik (23): Mastoid çıkıntıların en dış noktalarını birleştiren mesafe.

Rostral genişlik (24): Üst köpek dişlerinin en dış noktaları arasındaki mesafe.

İnfraorbital genişlik (25): İnfraorbital çukurların birbirne en yakın noktaları arasındaki mesafe.

Şekil 2.2. Yarasada dış karakter (a) ve iç karakter (b, c, d, e) ölçülerinin alınış yerleri

Yaş grupları ve yaş gruplarındaki eşeyler arasında ölçüler bakımından fark olup olmadığı araştırılmıştır. Fark bulunanlar ayrı, fark bulunmayanlar ise birlikte tablolar halinde verilmiştir. Türlerin diagnostik özellikleri Andersen⁽⁸¹⁾, Miller⁽²⁾, Ognev⁽⁸²⁾, Corbet⁽⁸³⁾, Harrison ve Bates⁽⁸⁴⁾ ve Albayrak^(31,50) dikkate alınarak kaydedilmiştir. Türle ilgili habitat özelliği, kürk rengi ve kıl yapısı, dış ve iç karakter ölçüleri, kayıt yerleri ve örnek sayısı kaydedilerek, yayılışla ilgili bir harita

Baculum örneği Topal⁽⁸⁵⁾’a ve karyotipler Baker vd.⁽⁸⁶⁾ ve Patton⁽⁸⁷⁾’a göre hayvan eterle bayıltılıp karın peritonuna hayvanın her gramı için 0,01 ml kolşisin verilmiştir. 2 saat sonra hayvanın femuru alınıp tuz solusyonu ile kemik iliği tüpe aktarılacak ve solusyon santrifüj ve fiksasyon serilerinden geçirilerek kalan pelletten hücresel preparasyon yapılmıştır. Bu hücreli kısımdan pipet ile birkaç damla alınarak bir lama yayma yapılmıştır. Preparat kurutulup giemza boyasıyla boyanarak immersiyon yağı ile mikroskopta incelenmiştir. Diploid kromozom sayısı (2n), temel kromozom kol sayısı (FN) ve otozomal kromozom kol sayısı (NFa) saptanarak kromozomlar metefaz safhasında fotoğraflarla tespit edilmiştir.

Bu çalışmada kullanılan sistematik Corbet⁽⁸³⁾ ve Wilson ve Redeer⁽⁷⁾’e göre yapılmıştır. Türlerin isimleri ve sırası Corbet⁽⁸³⁾’e göre verilmiştir. Önce familya isimleri daha sonra cins ismi, yazarı, yılı ve tip türün adı, yazarı, yılı ve tip yeri verilmiştir.

Türler verilirken önce taksonun bugünkü geçerli adı, sonra ilk orijinal adı, bunun yazarı, yayını ve tip yeri, sonra geçerli adı ilk defa kullanan yazarın adı ve yayını sonra da ayırıcı özellikler ve bazı ekolojik ve biyolojik özellikleri belirtilmiş, ölçüler, kayıt yerleri ve örnek sayısı ve diğer taksonlarla karşılaştırması verilmiştir.

Örneklerin teşhisinden sonra meydana çıkan tür ve alttürler öncelikle araştırma alanına yakın, eğer mümkün değilse uzak komşu ülkelerin yarasa tür ve alttürleriyle karşılaştırılarak hem teşhisler kontrol edilmiş hem de coğrafik varyasyonların dereceleri incelenerek değişik alttürlerin söz konusu olup olmayacağı araştırılmıştır.

Elde edilen veriler bu konudaki yayınlarla karşılaştırılarak nihai değerlendirmelere gidilmiş ve sonuçlar şekil, çizelge, resim, harita ve gerektiğinde grafikle ifade edilmiştir.

3. BULGULAR

Araştırmalar sonucunda araştırma bölgesi olarak Güneydoğu Türkiye bölgesinde Microchiroptera alt takımı Emballonuridae, Rhinolophidae, Vespertilionidae ve Molossidae ve familyalarıyla temsil edilmektedir.