Kur’ân Okumaya ve Mushaf’a Dokunmaya Etkisi

Âdetli kadının Kur‟ân okuma ve Mushaf‟a dokunması konusunda fâkihler farklı görüĢlerde bulunmuĢlardır. Hanefîler, ġâfiîler ve Hanbelîler âdet halini cünüplükle eĢ değer görerek kadınların âdet dönemlerinde Kur‟ân okuyamayacağını belirtmiĢlerdir. Bu görüĢlerinin dayanağı Ģu rivayetlerdir: “Âdetli kadın ve cünüp olan

bir kimse Kur‟ân‟dan bir şey okuyamaz.”324 ve Hz. Ali‟nin naklettiği “Allah Resulü cünüp olmadıkça bize Kur‟ân okurdu.”325

ifadeleridir. Ayrıca Hanefîler, âdetli kadının

dua ve zikir manasına gelen ayetleri okuyabileceğini326 ve Kur‟ân öğreten hocaların

321

KeleĢ, Türkiye‟de Hac Organizasyonu Sempozyumu (7-9 Temmuz 2006), 217-218.

322

Atay, Kuran‟a Göre Araştırmalar IV, 149-168; 429.

323

Zuhaylî, el-Fıkhü‟l-İslâmî, 1/470.

324

Tirmizî, “Tahâret”, 98; Ġbn Mâce, “Tahâret”, 105.

325

Tirmizî, “Tahâret”, 111.

326

89

kelimeleri heceleyerek derslerine devam edebileceğini ifade etmiĢlerdir.327

ġâfiîler de telaffuz edilmeksizin kalben veya bakarak okunabileceği görüĢündedirler.328

Mâlikîler, bu hususta âdet haliyle cünüplüğü ayrı tutarak görüĢ bildirmektedirler. Cünüp bir kimsenin Kur‟ân okumasının caiz olmayacağını zira bu durumdan kısa sürede temizlenme imkânı olduğunu belirtmiĢlerdir. Oysa âdet kadının iradesi dıĢında gerçekleĢmekte ve süresi uzun olduğu için de Kur‟an-ı unutma ihtimali bulunmaktadır. Dolayısıyla Ġmam Mâlik bu hususta istihsâna329

baĢvurarak sadece Kur‟ân öğretici ve öğrenci kadının bu dönemlerinde Kur‟ân okuyabileceğini diğer âdetli kadınların ise okuyamayacağı görüĢünü savunmaktadır. 330

Ġbn Hazm bu konuda yasaklayıcı sahih bir nas bulunmadığına iĢaret ederek âdetli kadının Kur‟ân okuyabileceğini ifade etmektedir.331

Benzer bir görüĢ ve gerekçeyle Ġbn Teymiyye de kadınların bu dönemlerinde Kur‟ân okumalarının caiz olduğunu belirtmektedir. Ayrıca bu hususta yasaklayıcı bir rivayet olsaydı bunu Peygamber eĢlerinin bildireceğini ve nakledeceğini söylemektedir.332

Mezheplerin görüĢleri incelendiğinde âdetli kadının Kur‟ân okuyabileceği konusunda çoğunluğun görüĢü caiz olmadığı hükmünde iken bazılarının da belli Ģartlara istinaden cevaz verdiği görülmektedir. Bu görüĢler doğrultusunda günümüzde bazı araĢtırmacılar âdetli kadınının Kur‟ân okuyabileceği görüĢüyle amel edebileceğini ifade etmektedir.333 Bu mevzuyu zarûriyyât kapsamında değerlendirenler Kur‟ân öğreten hocaların ve öğrencilerinin Mushaf‟a dokunmaksızın onu okuyabileceklerini belirtmektedirler.334 Din ĠĢleri Yüksek Kurulu da Kur‟ân eğitiminin sekteye

327

Kemâlüddin Muhammed b. Abdulvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-Ġskenderî, Ġbn Hümâm, Şerhu fethi‟l-kadîr, (Beyrut: Dâru‟l-Kutubi‟l-Ġlmiye,1424/2003), 1/171.

328

Nevevî, el-Mecmu‟, 2/167.

329

Ġstihsan; Güzellik rağbet anlamında olup, fıkıh usulünde müçtehidin haklı bir sebepten dolayı akla ilk gelen çözümü terk ederek baĢka bir çözüme baĢvurmasına denilmektedir. Bkz: Erdoğan,

Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, 265. 330 Ġbn RüĢt, Bidâyetü‟l-müctehid, 1/71. 331 Ġbn Hazm, el-Muhallâ, 1/78. 332 Ġbn Teymiyye, el-Fetâva, 1/453. 333

http://www.hayrettinkaraman.net/sc/00042.htm eriĢim: 03.10.2019; Mustafa Hocaoğlu, “Âdetli Kadının Mushaf‟a Dokunması ve Okuması”, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı V (30

Kasım -02 Aralık 2012 Afyon Karahisar), Ankara: DĠB Yay.), 2014, 345. 334

Yunus KeleĢ, “Hayız Halinde Olan Kadınların Kur‟ân-ı Kerim‟e Dokunması ve Okuması Ġle Ġlgili Hükümler”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, (2011), 17/450.

90

uğramaması için Mâlikîlerin görüĢüyle amel edilebileceğini belirterek ayrıca dijital olanakların kullanılmasının tedbiren daha uygun olacağını ifade etmektedir.335

Ġslâm âlimleri Mushaf‟a dokunma mevzusunda “Ona ancak temiz olanlar

dokunabilir.”336 ayeti ile Hz. Peygamber‟in Amr b. Hazm‟a gönderdiği mektuptaki “O‟na temiz olandan başkası dokunamaz.”337

ifadesine istinaden abdestsiz Kur‟ân‟a dokunulmayacağı görüĢündedirler. Âdetli kadın ve cünüp kiĢinin durumu da bu kapsamda değerlendirilerek bu kiĢilerin de Mushaf‟a dokunmasının caiz olmadığı belirtilmiĢtir.

Hanefîler, konuya dair zikredilen hadis çerçevesinde âdetli kadının kılıfı olmayan Mushaf‟a dokunmasının yasak olduğu görüĢündedirler. Zira kılıfın Mushaf‟ın bir cüzü olmadığını ancak kiĢinin elbisesinin ucuyla dokunmasının mekruh olduğunu çünkü elbisenin kiĢiye ait olduğunu ifade etmiĢlerdir. 338

ġâfiîler de kılıflı yahut kılıfsız Kur‟ân‟a dokunmanın haram olduğunu belirtmiĢlerdir.339

Mâlikîlere göre abdestsiz olarak Kur‟ân‟a dokunulması Kitab‟a saygısızlıktır. Dolayısıyla Kur‟ân‟a hürmet göstermek adına abdestli dokunulması gerektiğini söylemiĢlerdir. 340

Hanbelîlerde de konuya dair ayet ve hadise istinaden âdetli kadının Kur‟ân‟a dokunamayacağını ifade etmiĢlerdir. 341

Ġbn Hazm konuyla alakalı rivayetin sahih olmadığını dolayısıyla âdet ve cünüplü kiĢinin Mushaf‟a dokunabileceğini ifade etmiĢtir.342

Mushaf‟a dokunulmayacağına delil teĢkil eden ayetin, içerisinde yer alan “temiz olanlardan” ifadesinin neye tekabül ettiği hususunda tartıĢmalar olduğu ve müfessirlerin farklı görüĢler ve izahlarda bulundukları görülmektedir.

335

Din ĠĢleri Yüksek Kurulu, Fetvalar, (Ankara: DĠB Yay. 2015), 105-106.

336

Vâkıa, 56/79.

337

Mâlik, Muvatta, “Kur‟an” ,1.

338 Merginânî, el-Hidâye, 1/168-169. 339 ġirâzî, el-Mühezzeb, 1/142. 340 Mâlik, “Kur‟an” 1. 341 Ġbn Kudâme, eş-Şerhu‟l-kebir, 1/315. 342 Ġbn Hazm, el Muhallâ, 1/95-99.

91

Kurtubî, ayetin zâhirî manasını ele alarak zikredilen ifadenin Kur‟ân olduğunu dolayısıyla abdestsiz Mushaf‟a dokunulmaması gerektiğini belirtmiĢtir.343

Cessâs, (öl.370/980) ayette geçen “temiz olanlardan” kastedilenin melekler, “korunmuĢ olan” ifadesi ile “levh-i mahfuz” olduğunu belirterek bu ayetlerin konuyla ilgili bir hüküm oluĢturmayacağını ifade etmiĢtir. Ayrıca bu hususa dair tek nassın Hz. Peygamber‟in (sav) yasaklayıcı ifadesi olduğunu söylemiĢtir.344

Bu görüĢlere istinaden günümüzde konuyla ilgili farklı yaklaĢımlar olmakla birlikte Din ĠĢleri Yüksek Kurulu tarafından cumhurun görüĢü doğrultusunda âdetli kadının Kur‟ân‟a dokunmaktan sakınması gerektiği belirtilmektedir.345

Sonuç itibariyle, âdetli kadının Kur‟ân okuması ve ona dokunması mevzusunda müçtehitler arasında kesin bir ittifak olmadığı görülmektedir. Çoğunluğun görüĢüne istinaden âdet halinde Kur‟ân okunamaz ve ona dokunulmaz. Ancak Kur‟ân eğitimi ve öğretimiyle meĢgul olan kadınların eğitimi aksatmamak amacıyla zarûri (unutma eğitimin aksaması vb.) durumlarda Mushaf‟a dokunmaksızın Mâlikîlerin görüĢüyle amel edebileceği söylenebilir. Ayrıca Kur‟ân hakkında araĢtırmalar ve çalıĢmalar yapanların da mezheplerin konuya dair farklı görüĢlerinden yararlanarak çalıĢmalarını sürdürebileceği söylenebilir.