ALANLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
KULLANIM ALANLAR
Peyzaj Mimarlığı Çalışmalarında Kullanımı Türün peyzaj mimarlığı çalışmaları kapsamında hem kentsel hem de kırsal alanda estetik ve fonksiyonel amaçlarla kullanımı bulunmaktadır. Peyzaj mimarlığı çalışmalarında özellikle koyu yeşil renkli parlak yaprakları ile vurgu amaçlı kullanılmaktadır. Dallanmasının yoğun olması ve kaba dokulu olması nedeniyle bitkinin görsel etkinliği artmaktadır. Çiçekli döneminde de etkinliğinin yüksek düzeyde olması nedeniyle benzer şekilde bir alana dikkat çekmek amacıyla kullanımına rastlanmaktadır.
Bitkinin fonksiyonel kullanımı hem kentsel hem de kırsal alanda söz konusudur. 5 m’ye kadar boylanabilmesi nedeniyle kötü ya da istenmeyen görüntülerin kapatılmasında
perdeleme amaçlı kullanılmaktadır. Budanabilmesi ve yoğun dallanması nedeniyle çit olarak kullanımı görülmektedir.
Türün kirliliklerin bitki kullanılarak giderilmesini esas alan yeşil ıslah teknolojisi ile peyzaj onarımında önemli bir yer teşkil ettiği söylenebilir. Peyzaj mimarlığı çalışmalarında bitkinin bu şekilde kullanımında kirliliklere direnç ve kirliliği bünyesine alabilme özellikleri göz önünde bulundurulmaktadır. Mersin/Murt (M. communis) da kirli toprakların temizlenmesi amacıyla kullanılabilecek bir tür olması nedeniyle peyzaj onarımında kullanılmaktadır. Bitki özellikle yarı kurak bölgelerde zarar görmüş toprakların yeniden bitkilendirilmesinde kullanılabilecek türlerden biri kabul edilmektedir. Ancak, orta düzeyde arsenik (As) ile kirlenmiş toprakların ıslahında ve yeniden bitkilendirmesinde kullanımı mümkün olabilmektedir [16]. Buna karşılık, topraktan ağır metal alımını etkileyen pH değeri mersin için yaşamsal bir öneme sahiptir. Bitkinin canlılık oranı pH>5 olması halinde düşmekte; yeşil ıslaha katkısı azalmaktadır [17]. Topraktaki kadmiyum (Cd) kirliliğinin azaltılması için bu türün kullanımı önerilmektedir. Topraktaki kadmiyumu kökleri ile alarak yaprağına iletir. Bu durum bitkinin yeşil ıslahta fitoekstraksiyon amacıyla kullanılabileceğinin bir göstergesi kabul edilmektedir [3]. Kirlenmiş toprakların onarımında en önemli türlerden biri olan Mersin/Murt, topraktaki karbon ve azot miktarını %23 ve %34 oranlarında arttırmaktadır. Ayrıca, topraktaki enzim aktivitelerinin 2 katına çıkmasını sağlamaktadır. Kullanımı tamamlanmış maden sahalarının iyileştirilmesinde vejetasyon periyodu boyunca fitostabilizasyon ile torağın kalitesinin arttırabilmektedir [18]. Bitki, Cr+³ ile kirlenmiş suların temizlenmesinde yaprakları ile yüksek düzeyde etkili olabilmektedir [2].
Tıbbi ve Aromatik Amaçla Kullanımı
Bitkiler, geçmişten bu yana pek çok hastalığın tedavisinde tıp alanında kullanılmıştır. Bunlar içerisinde enfeksiyonlar da yer almaktadır. Tıpta kullanılan antimikrobiyal ilaçlar yerine tıbbi niteliği olan bitkilerle daha ucuz ve tedavi edici uygulamaların olması bitkilerin bu yönünü ön plana çıkarmıştır. Bitkilerin içeriğindeki uçucu yağlar ve ekstraktlar antimikrobiyal olarak
kullanıma olanak sağlamaktadır [23]. M.
communis sahip olduğu ethanol ve uçucu yağlar
nedeniyle bakteri (Bacillus cereus, B. subtilis,
Listeria monocytogenes, Micrococcus luteus, Mycobacterium smegmatis, Pseudomonas aeruginosa, Stapyllococcus aureus) ve mantara
(Candida albicans, Kluvyeromyces fragilis,
Rhodotorula rubra) karşı antibakteriyal etkisi
bulunmaktadır. Ancak, Escherichia coli, Klebsiella pneumonia ve Proteus vulgaris’e karşı
bir etkisi görülmediği belirtilmiş olsa da [9, 21] Yadegarinia ve ark. (2006) E. coli’ye karşı antimikrobiyel aktivitesini ortaya koymuştur [24]. Mersinin özellikle yaprak ve meyvesi geleneksel ilaç yapımında çok eski dönemlerden bu yana dünyanın pek çok ülkesinde kullanılmaktadır. Örneğin, Türkiye’nin köylerinde antiseptik olarak [4], İtalya’da meyveleri enfeksiyon (dizanteri) için; yaprakları antiseptik olarak ağız yıkamada [10] kullanım alanı bulmaktadır. Kurutulmuş yaprakları çocuklar için talk pudrası olarak kullanılmaktadır [22].
Meyvelerindeki keskin koku nedeniyle baharat olarak eskiden beri aromatik kullanımı özellikle çorbalarda ve ette söz konusudur. [22, 10]. Ancak, bu yoğun koku istenmeyebileceği için dünyanın belirli bölgelerinde; örneğin, İtalya ve Sardunya’da gıdaların tatlandırılması için kullanılmaktadır [10]. Ekmeğe koku verebilmek için fırında bitki dallarının yakılması ve taze peynirin etrafına konularak aroma vermesinin sağlanması diğer özellikleri arasında yer almaktadır [22].
Endüstriyel Alanda Kullanımı
Yaprakları sahip olduğu güzel koku nedeniyle parfüm ve kozmetik endüstrisinde kullanılmaktadır [6, 4]. Bitkinin meyveleri dünyanın pek çok bölgesinde likör üretiminde kullanılmaktadır. Ancak, özellikle Sardunya (İtalya) ve Korsika’da (Fransa) bitkinin meyve ve yapraklarından bu bölgelere özgü likör elde edilmektedir [11, 15, 14]. Bunun dışında şarap, sirke, reçel yapımında kullanılmaktadır [5].
Diğer
Tarih ve Mitolojide Kullanım: Mitolojide önemli bir yere sahip olan mersin, şimşir (Buxus
sp.), defne (Laurus sp.) ve orman sarmaşığı (Hedera sp.) gibi her dem yeşil olması nedeniyle gençliğin, gücün ve aynı zamanda ölümsüzlüğün simgesi olmuştur. Bitki dal ve yaprakları Hristiyan ve Müslümanlar için dini olarak önem arz etmektedir. Ölüm karşısında yaşamın gücünü temsil eden bitkinin dalları mezarları süslemede kullanımı, mezarın alt kısmına yerleştirilmesi, cenazenin yıkama suyunda kokusu nedeniyle kullanımı gibi örnekler ile Anadolu’nun bazı kıyı köylerinde halen karşılaşılmaktadır [19]. Mitolojinin yanı sıra antik tarihin ritüel ve törenleri ile insanların gündelik yaşamlarında önemli bir bitki olmuştur. Gılgamış Destanı’nda da kokusu ile bahsedilmektedir (Kovacs, 1989; 19’dan). Antik dönemde Olimpiyatların sembolleri arasında yer almıştır. Onur çelenkleri mersinin dallarından yapılmış olup; güzellik, acısız ölüm, aşk, barış ve korumayı temsil etmektedir. Beyaz zarif çiçekleri, her dem yeşil yaprakları ve hoş kokusu ile tüm bitki güzellik ve aşkın sembolüdür [20].
Böcek Öldürücü Olarak Kullanım: Mersinin yaprak ve çiçeğinden elde edilen ekstraklar böceklere (depolama ürünlerinde görülen böcekler, vb.) karşı aktivite göstermektedir. Bunlar arasında, sinek, güve, fasulye biti (Traboulsi ve ark., 2002; Ayvaz ve ark., 2008; 24’den) yer almaktadır.
Bunların yanı sıra meyveleri taze olarak tüketilmekte, dalları kesme çiçekçilikte ve gölge oluşturmada kullanılmaktadır [27]. Kabuk ve köklerinin deri tabaklama malzemesi [4], yaprak ve meyvelerinin kilim/halı iplerinin boyama malzemesi [8], hayvan yemi [25] olarak kullanımına rastlanmaktadır.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Peyzaj tasarımlarında etkin estetik ve fonksiyonel özellikleri, tıbbi ve aromatik niteliği, yüksek ekonomik değeri bitkinin önemini arttırmaktadır. Sahip olduğu özellikler nedeniyle kentsel ve kırsal peyzaj alanlarında kullanımı; dolayısıyla üretiminin yaygınlaşması önemlidir. Doğadan aşırı hasat edilmesi durumunda türün zarar görmesi mümkün olmaktadır. Yaban yaşamına katkısı nedeniyle habitat değeri oldukça yüksek olan bu türün korunması da büyük önem taşımaktadır. Bitki antibakteriyel niteliği ile tıpta
ve geleneksel tıpta önemli bir kullanım alanına sahiptir. Bu nedenle konu ile ilgili çalışmaların arttırılması ve devlet kurumları tarafından desteklenmesi önem arz etmektedir. Türün önemini arttıran aromatik kullanımının desteklenmesi de ülke ekonomisine katkı sağlayacaktır. Ülkemiz Akdeniz Bölgesi’nde doğal olarak yetişmesinin bu katkının artmasına destek olabileceği düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
1. Aleksic, V. and P. Knezevic, 2014. Antimicrobial and Antioxidative Activity of Extracts and Essential Oils of Myrtus
communis L. Microbiological Research, 169:240–254.
2. Alsudany, A. A. and F. S. Alzubaidi, 2015. Bioremoval of Chromium (Cr+3) Using Leaves of Myrtus communis. World Journal
of Experimental Biosciences, 3:80–83.
3. Arany, A. M., M. Khosravi, H. R. Azimzadeh, H. Sovdaeizadeh and H. Sapahvand, 2014. An Investigation on Cd Accumulation Potential in
Myrtus communis and Pinus brutia. Journal of Environmental Studies, 40(1):4–6.
4. Baytop, T., 1999. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp
Yayınevi, İstanbul.
5. Bradesi, P., F. Tomi, J. Casanova, J. Costa and A. F. Bernardini, 1997. Chemical Composition of Myrtle Leaf Essential Oil from Corsica (France). Journal of Essential
Oil Research, 9(3):283–288.
6. Clark, A. M., 1996. Natural Products as a Resource for New Drugs. Pharma. Res.
13:1133–1144.
7. Davis, P. H., 1972. Flora of Turkey and the East Aegean Islands Volume Four.
8. Doğan, Y., S. Başlar, H. H. Mert and G. Ay, 2003. Plants Used As Natural Dye Sources In Turkey. Economic Botany, 57:442–453. 9. Dülger, B. and A. Gönüz, 2004. Antimicrobial
Activity of Certain Plant Used in Turkish Traditional Medicine. Asian Journal of Plant
Sciences, 3(1):104–107.
10. Gortzi, O., S. Lalas, I. Chinou and J. Tsaknis, 2008. Reevaluation of Bioactivity and Antioxidant Activity of Myrtus communis Extract before and after Encapsulation in
Liposomes. European Food Research and
Technology, 226:583–590.
11. Guarrera, P. M., G. Salerno and G. Caneva 2006. Food, Flavoring and Feed Plant Traditions in the Tyrrhenian Sector of Basilicata, Italy. J. of Ethnobiology and
Ethnomedicine, 2:37.
12. Mahmoud, I. N., A. A. El–Sayed, F. A. Rania, A. Ezzel–Din, M. I. El–Khrisy Khaled and A. S. Amany, 2010. Secondary Metabolites and Bioactivities of Myrtus communis. Pharmacognosy Research, 2(6):325–333.
13. Mamıkoğlu, N. G., 2010. Türkiye’nin Ağaç ve Çalıları. NTV Yayınları, İstanbul, 727 S. 14. Messaoud, C., A. Laabidi and M. Boussaid,
2012. Myrtus communis L. Infusions: The Effect of Infusion Time on Phytochemical Composition, Antioxidant and Antimicrobial Activities. Journal of Food Science, 77(9):
941–947.
15. Montoro, P., C. I. G. Tuberoso, S. Piacente, A. Perrone, V. De Feo, P. Cabras and C. Pizza, 2006. Stability and Antioxidant Activity of Polyphenols in Extracts of Myrtus
communis L. Berries Used for the Preparation
of Myrtle Liqueur. Journal of Pharmaceutical
and Biomedical Analysis, 41:1614–1619.
16. Moreno–Jimenez, E., J. M. Penalosa, R. O. Carpena–Ruiz and E. Esteban, 2008. Comparison of Arsenic Resistance in Mediterranean Woody Shrubs Used in Restoration Activities. Chemosphere, 71:
466–473.
17. Moreno–Jimenez, E., S. Vazquez, R. O. Carpena–Ruiz, E. Esteban and J. M. Penalosa, 2011. Using Mediterranean Shrubs for the Phytoremediation of a Soil Impacted by Pyritic Wastes in Southern Spain: A Field Experiment. J of Env. Management, 92:1584–
1590.
18. Moreno–Jimenez, E., E. Esteban, R. O. Carpena–Ruiz, M. C. Lobo and J. M. Penalosaa, 2012. Phytostabilisation With Mediterranean Shrubs and Liming Improved Soil Quality in a Pot Experiment With a Pyrite Mine Soil. Journal of Hazardous Materials,
201–202: 52–59.
19. Özkan, A. M. G. and Ç. G. Güray, 2009. A Mediterranean: Myrtus communis L. (Myrtle). Plants and Culture: Seed of the Cultural
Heritage of Europe. s.158–168.
20. Rhizopoulou, S., 2004. Plant Culture: Symbolic Plant(s) of the Olympic Games.
Journal of Experimental Botany,
55(403):1601–1606.
21. Salvagnini, L. E., J. R. S. Oliveira, L. E. Santos, R. R. D. Moreira and R. C. L. R. Pietro, 2008. Evaluation of the Antibacterial Activity of Myrtus communis L. (Myrtaceae) Leaves. Revista Brasileira Pharmacognosia,
18(2):241–244.
22. Scherrer, A. M., R. Motti and C. S. Weckerle, 2005. Traditional Plant Use in the Areas of Monte Vesole and Ascea, Cilento National Park (Campania, Southern Italy). Journal of
Ethnopharmacology, 97:129–143.
23. Silva, N. N. C. and J. A. Fernandes, 2010. Biological Properties of Medicinal Plants: A Review of Their Antimicrobial Activity. The
Journal of Venomous Animals and Toxins Including Tropical Diseases, 16(3):402–413.
24. Sumbul, S., M. A. Ahmad, M. Asif and M. Akhtar, 2011. Myrtus communis Linn. A Review. Indian Journal of Natural Products
and Resources, 2(4):395–402.
25. Tunçer, P., 2012. Mersin Bitkisinin (Myrtus
communis L.) Broiler Rasyonlarında Kullanım
İmkanlarının Araştırılması (Doktora Tezi).
Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları ABD, Afyonkarahisar, 88s.
26. Yıldırım, H., 2012. Adana ve Mersin Ekolojik Koşullarında Yetişen Mersin Bitkisi (Myrtus
communis L.)’nde Bazı Bitkisel ve Pomolojik
Özellikler ile Yaprak Uçucu Yağ Bileşenlerinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Bahçe Bitkileri ABD, Adana, 110 s.
27. Yıldız, B. ve E. Aktoklu, 2010. Bitki Sistematiği İlkin Karasal Bitkilerden Bir Çeneklilere. Palme Yayıncılık.
28. Yücel, E., 2005. Ağaçlar ve Çalılar I. Birinci
BAHÇE 46 (Özel Sayı 1): 79–87 2017