Kullanılan Gereçler

a. Boyalar: Yüzeyleri renklendirmede kullanılırlar. Çeşitli türlerde ve renklerde olanları mevcuttur. Deride en çok kullanılanları anilinli deri boyaları, çeşitli kumaş ve ahşap boyaları, guaj ve boyutlu boncuk boyalardır.

b. Çeşitli Deriler: Suni deri, Kösele ve çeşitli renklerde ve boyutlarda yumuşak deri parçalarıdır.

c. Çeşitli İplikler: Doğal yada sentetik malzemenin bükülerek tel haline getirilmesiyle oluşurlar. Deri parçaları birleştirmede ve yüzey süslemede kullanılırlar. Naylon, pamuklu, simli, floş, mumlu ip gibi çeşitleri vardır. Ayrıca derilerden kesilerek elde edilen sırım da ip olarak kullanılır. Sağlam ve kopmalara, aşınmalara karşı dayanıklı olması önemlidir.

d. Karbon Kağıdı: Desen geçirmeye yarayan özel bir kağıt türüdür. Deri yüzeyine geçirilmek istenen desen ile deri arasına konularak çalışılır ve böylece desenin deri yüzeyine geçmesini sağlar. Beyaz, siyah, kırmızı ve sarı renkte olanları vardır.

e. Karton: Kalınca ve kuvvetli bir kağıt türüdür. Kalıp çıkarmada kullanılır. f. Milaj Kağıdı: Bir yüzü parlak diğer yüzü mat olan ince bir kağıt türüdür. Desen çizimlerinde ve kalıp çıkarmada, modellemede kullanılır.

g. Mukavva: Kağıtların preslenerek sıkıştırılmasıyla oluşmuştur. Oldukça sert ve kalındır. Deri kesiminde kalıp amaçlı kullanılır.

h. Parlatıcılar: Boyalı yüzeyleri dış etkenlere karşı korumak ve parlak bir görüntü vermek amaçlı kullanılırlar. Farklı yüzeyler için farklı çeşitleri vardır. Deri yüzeyinde en çok son kat cila, ahşap vernik, su bazlı ve tiner bazlı vernik ve sprey vernikler kullanılır.

ı. Süsleme Gereçleri: Metal, ahşap ve plastikten olan çeşitli türlerde olan pul, boncuk, payet, zımba, düğme ve benzeri süsleme gereçleridir.

i. Yapıştırıcılar: Yüzeyleri birbirine yapıştırmada ve ya sertleştirmede kullanılan maddelerdir. Solüsyon, ağaç tutkalı, peligom, derby ve bally deri yapıştırmada en çok kullanılan türleridir.

j. Zımbalar: Metalden olan ve gümüş, altın, bakır ve antik gibi renklere sahip, açık ve kapalı deri yüzeyini süslemede kullanılan gereçlerdir. Çeşitli boylarda olanları vardır.

12.3 Deri Aksesuarları Yapımında Kullanılan Teknikler

Deri süslemeciliği, Türk el sanatları içinde en eski ve önemli sanat dallarından biridir.Deri malzeme, teknik duygu ve düşüncelerle yoğrularak kültürümüzün özelliklerin yansıtan ürünler ortaya koyması açısından önemlidir.

Deri süslemeciliği derileri keserek, yapıştırarak, dikerek, oyarak, yakarak, boyayarak ve aksesuarlarla süsleyerek çeşitli model ve desenlerde ürün oluşturma sanatıdır. Deri aksesuarları yapımında ana malzeme olarak deri kullanıldığı gibi, ahşap, toprak, seramik, bakır ve benzeri objelerin üzerine de deri süsleme yöntemleri uygulanmaktadır.( http://ismek.ibb.gov.tr/portal/brans.asp?branscode=34)

Deri tekniklerini, birleştirme ve yüzey süsleme teknikleri olarak iki bölüme ayırabiliriz.

Deri birleştirme teknikleri olarak, yapıştırma; derilerin birbirine yapıştırıcı ile yapıştırılması suretiyle, elde dikme; iğneyle dikerek, makinede dikme; makine dikişi ile dikerek, zımba ile birleştirme; deride önce delikler açıp bu deliklere yerleştirilen zımbaların sıkıştırılması suretiyle birleştirilmesi uygulanır.

Yüzey süsleme teknikleri ise; aplikasyon, kakma (gömme), oyma, dikiş, boyama, ıslatarak şekil verme, kesme, baskı, yakma, kabartma gibi teknikten oluşmaktadır. Bu teknikler kısaca açıklanacak olursa:

a. Aplikasyon: Aplikasyon, deriden kesilmiş motiflerin bir başka deri üzerine yapıştırarak veya dikerek tutturma şeklidir.

Deri üzerine aplike tekniği uygulaması ile yapılan süslemeler çok eskilere dayanmaktadır. Orta Asya’da Pazırık kurganlarından çıkan eşyalar arasında bu tekniğin kullanıldığı keçe ve deri eyer örtüleri bulunduğu bilinmektedir. Günümüzde ise bu teknik yoğun bir şekilde kullanıma sahiptir. Deri çantaların süslemelerinde ve ev dekorasyonunda örtü yapımında kullanıldığı bilinmektedir.

b. Baskı Tekniği: Klişe baskı, yaldız baskı, boyalı baskı ve kabartma baskıdan oluşur. Deri üzerine sıcak yada soğuk demir kalıplarla istenilen desenin basınç uygulayarak preslenmesi ile oluşturulmasına dayanır. (Gökçesu,2002:87)

c. Boyama: Deri yüzeyinin çeşitli boyalar kullanılarak renklendirilmesi işlemidir. Deri üzerine çizilen desen yada figürün tonlanarak boyanması en yaygın kullanım şeklidir. Deri üzerinde genellikle anilin boyalar kullanılsa da bunun yanı sıra kumaş, ahşap, guaj ve akrilik boyalarda kullanılabilir.

d. Dikiş Tekniği: Deri üzerinde çeşitli nakış dikiş tekniklerinin elde veya makinada dikerek uygulanmasıdır.

e. Hazır Gereçlerle Süsleme: Düğme, boncuk, çeşitli zımbalar gibi hazır gereçlerin deri üzerine dekoratif amaçla dikilmesi, yapıştırılması veya çakılması suretiyle gerçekleştirilir.

f. Islatarak Şekillendirme: Bu teknik derinin su içinde yumuşayarak, esnemesinden faydalanarak uygulanan bir tekniktir. Deri ıslatıldıktan sonra elle yada basit aletler yardımıyla şekillendirilip daha sonra kurumaya bırakılmaktadır. Ancak bu yöntem her tür derilere uygulanamamaktadır. Islatılıp yumuşatılan derinin altına başka bir malzeme konularak kaplama da yapılabilmektedir. Bu yöntem, tarih öncesi devirlerden itibaren kullanılmıştır. Günümüzde ise dekoratif amaçlı çeşitli mask yapımlarında ve duvar panolarında boyutlu çalışmalarda kullanılmaktadır.

g. Kakma: Oyulabilecek nitelikteki herhangi bir malzeme üzerine, istenilen şekillerde oyarak açılan yuvalara, diğer bir maddeden oyulan şeklin aynısından kesilmiş parçaların kakarak yerleştirilmesi işidir. Bu tekniğe gömme de denilir. Deride ise kalın

derilerin desene göre oyularak bu yuvalara başka bir parça deri veya metal, ahşap gibi maddelerden gereçlerin yerleştirilmesi ile yapılır.

h. Kesme: Deri yüzeyinde deseni oluşturmak için, desen konturlarından derinin kesilerek belirginleştirilmesidir. Kesme tekniği, kösele gibi sert tutumlu derilerde uygulanmaktadır. Bu tekniği, Türklerin Orta Asya’dan getirdikleri bilinmektedir. Günümüzde yapılan ürünlerde de sıkça kullanılmaktadır.

ı. Kraftla Süsleme: Teknolojinin gelişmesi ve dericilikte kullanılan el aletlerinin değişmesi sonucunda çıkmıştır. Kraft (Craft) ucunda desenler yada figürler olan çelikten kalemlerdir. Bu kalemlerin kösele üzerine konarak arkasından çekiçle yada tokmakla vurulduğunda deri üzerine deseni kabartı yada gömme şeklinde geçirmesiyle oluşturulur. Bu teknikle çok değişik dekoratif süslemeler elde etmek mümkündür.

i. Oyma: Kaat’ı sanatı olarak da bilinmektedir. Kâğıt ya da deriyi oyarak yapılan süsleme sanatıdır. Deri üzerine çizilen desenin belirli kısımlarının oyularak çıkarılması suretiyle desenin şekil – zemin ilişkisi doğrultusunda algılamasına dayanan süsleme tekniğidir. (Ana Britannica, 1993:71).

j. Yakma: Elektrikli yakma aletlerinin sayesinde deri üzerinin çizilen desen konturlarından yakılması suretiyle, deri üzerinde oluşan kahverengi yanık izlerinin verdiği etkinin süslemede kullanılması ile oluşturulur.