KREDİ KARTININ RASYONEL KULLANIMININ ÖNEMİNE DİKKAT ÇEKEN BİLİMSEL ÇALIŞMALAR

Yapılan literatür araştırmasında, kredi kartının rasyonel (akılcı/bilinçli) kullanımı konusunu kişinin aşırı borçlanmaya girmemesi için dikkat etmesi gereken sorumluluklarını yerine getirme sıklığı bakımından ele alan ve bu duruma etki eden faktörleri inceleyen bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Bu nedenle bu bölümde kredi kartı konusunda yapılmış olan yerli ve yabancı çalışmalardan bulguları doğrultusunda araştırma konusuna katkıda bulunabilecek bazı çalışmalar değerlendirilmiştir.

Kredi kartları kapsamında ülkemizde yapılmış farklı çalışmalardan elde edilen bulgular şöyledir:

• Tunçez (2010:29-47) tarafından yapılan bir tez çalışmasında kredi kartı kullananlar kart borcunun geri ödenmesi bakımından düzenli kullanıcılar ve borç çevirenler olarak ayrılmıştır. Borç çevirenler ise kendi içinde yalnız bir bankanın kredi kartını kredi özelliğinden yararlanarak kullanmak suretiyle rasyonel borçlananlar ve birden fazla bankanın kredi kartını kredi özelliğinden yararlanarak kullanmak suretiyle irrasyonel borçlananlar olarak ayrı ayrı incelenmiştir. Çalışmanın bulguları kredi kartını veren (ihraççı) banka dışında kabulcü bankaların koşullarının kişinin tutumunu etkileyerek borç çeviren olma ihtimalini arttırdığını ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bu çalışma kamu çalışanlarının diğer sektörlerde çalışanlara göre kredi kartı ile borçlanma konusunda daha rasyonel davrandığını, irrasyonel borç çevirenlerin ise daha çok ihtiyaç dışı harcama yaptığını ortaya koymaktadır. Yapılan istatistiki analizler sonucunda borç çevirenlerin kart borcunun yüksek olması nedeniyle kredi kartı işlem maliyetlerini araştırmadığı, düzenli kullanıcıların ise işlem maliyetlerinin düşük olması nedeniyle kredi kartını değiştirme ihtimallerinin daha yüksek olduğu tespiti yapılmıştır.

• Yeniçeri ve Akturan (2007:243-266), kredi kartını bilinçli kullanan ve kullanmayan tüketicileri ayırmada kullanılabilecek temel belirleyicileri araştırdıkları çalışmalarında iki farklı tüketici grubunun kompulsif (zorlayıcı) satın alma davranışı, moda yönlülük, alışverişten zevk alma ve fiyata karşı duyarlı olma doğrultusunda farklılaştığı bulgusuna ulaşmışlardır. Araştırma sonucunda, kredi kartı kullanımında bilinçsiz olma durumu ile moda yönlülük, alışverişten zevk alma ve fiyata karşı duyarsızlık arasında pozitif yönlü ilişki tespit edilmiştir.

• Altan ve Göktürk (2008:110-127) tarafından memurlar üzerinde yapılan araştırmada, hesap özeti takip sıklığı, aylık gelir ve eğitim düzeyinin artmasına bağlı olarak kredi kartı borcunun tamamını ödeme olasılığının da arttığı; yaş, ailedeki birey sayısı ve sahip olunan kredi kartı sayısı arttıkça borcun tamamını ödeme olasılığının azaldığı tespiti yapılmıştır.

• Tunalı ve Taloğlu (2010:87-101), Türkiye’de kredi kartı kullanımına etki eden faktörlerin araştırıldığı çalışmalarında, kredi kartı sahipliği ile kişilerin yatırım kararları arasında, yatırımın türü açısından pozitif ve negatif yönlü ilişkiler tespit etmiştir. Araştırma sonuçlarına göre altın gibi geleneksel yatırım araçlarını tercih eden kişiler kredi kartı kullanmaya daha az eğilimli iken; hazine bonosu, tahvil gibi değerli kâğıtları tercih eden kişilerin kredi kartı kullanma eğilimi daha yüksektir. Bu bulgu riskli finansal araçlara yatırım yapan kişilerin kredi kartları hakkında daha bilinçli olacağı şeklinde yorumlanabilir.

Yabancı ülkelerde kredi kartları konusunda yapılan bazı çalışmalarda elde edilen bulgular ise aşağıda özetlenmiştir:

• Hayhoe vd. (1999:643-656) tarafından üniversite öğrencileri üzerinde yapılan bir çalışmada dört ya da daha fazla sayıda kredi kartı olan, finansal eğitim almış ve bayan öğrencilerin, arkadaşlarından ve çevresinden daha az borç aldığı, harcamalarında daha planlı davrandığı bulgusuna ulaşılmıştır. Çalışma bulguları yaş ve kredi kartı sayısı arttıkça kredi kartının kredi özelliğine duyarlılığın arttığını ortaya koymaktadır.

• Nortivilis vd. (2006:1395-1413) tarafından lisans öğrencilerinin katılımıyla gerçekleştirilen bir çalışmada; kişisel faktörler, kişisel borçlanma eğilimi ve finansal bilgi düzeyinin kredi kartı ile borçlanma düzeyini nasıl açıkladığı incelenmiştir. Çalışma sonucunda kredi kartı borcu ile sahip olunan kart sayısı ve finansal bilgi eksikliği ile kredi kartı ile borçlanma arasında anlamlı korelasyonlar olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Çalışma bulgularından hareketle, finansal eğitimin borç miktarının ve bu nedenle oluşan stresin azaltılmasına önemli katkılar sağlayabileceği yorumu yapılmıştır.

• Hyytinen ve Takalo (2008:3-33) tarafından Finlandiya’da yapılan bir araştırmada, gelir düzeyi ve tüketicilerin kartlı ödeme araçlarını bilinçli kullanımı arasında pozitif yönlü ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmada ayrıca birden fazla kartlı ödeme aracı kullanmanın, bilinçli kullanımı olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

• Agarwal vd. (2008:1-31), ABD’de bir bankanın kredi kartı ihraç ettiği müşterilere ait üç yıllık kredi kartı hesap özetlerini içeren bir veri setini dikkate alarak yaptıkları analizlerde, kart borcunun geç ödenmesinden kaynaklanan faiz ödemeleri ile kart limitinin aşılması ve nakit avans kullanılmasından kaynaklanan faiz ve komisyon ücretlerinin seyrini incelemiştir. Araştırma sonuçlarına göre kredi kartı kullanım süresi arttıkça kişilerin kredi kartı kullanımından doğan ücret ve faiz ödentilerinin düştüğü bulgusuna ulaşılmıştır. Analiz sonuçları zamana bağlı olarak kart hamillerinin kredi kartı kullanımı konusunda tecrübe kazandıkları ve bu tür ödentilerini azalttıklarını ortaya koymaktadır. Araştırma bulgularından hareketle kredi kartı kullanımında bilinçliliğin arttırılması gerekliliğine dikkat çekilmiştir.