Kooperatifçiliğin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve geleceğe güvenle bakabilmesi için bölge halkının, gençlerin ve en önemlisi kooperatif üyelerinin koope-ratifçiliğe ilgisinin yüksek olması ve sahiplenmesi bü-yük bir öneme sahiptir.
Kooperatif ortaklarının genel kurula katılım düzeyi in-celendiğinde cevap verenlerin % 44,7’sinin (71 tane) katılım düzeyinin orta seviyede olduğu, düşük seviye-de katılım olduğu beyan edilen kooperatif oranı % 21,4 olarak göze çarpmaktadır. Genel olarak değerlendiril-diğinde görüşülen kooperatifler baz alındığında Kadın ve Su Ürünleri kooperatiflerinde genel kurula katılım yüksek iken, Tarımsal ve Yapı kooperatiflerinde düşük ya da orta seviyede olduğu görülmüştür. Koopera-tiflerin % 7,1’i bölgesindeki insanları kooperatifçiliğe bakışının çok olumlu olduğunu söylerken, % 44,2’si bölge insanlarının bakışını olumlu olarak nitelendir-miştir. Kooperatiflerin yaklaşık % 18’i bölge insanının kooperatifçiliğe bakışının olumsuz veya çok olumsuz olduğunu belirtmiştir. Gençlerin kooperatifçiliğe ilgisi incelendiğinde bölge kooperatiflerinin %21,5’i genç-lerin kooperatifçilik ile ilgili ya da çok ilgili olduğunu,
%42,5’i ise gençlerin ilgisinin orta seviyede olduğunu belirtmiştir.
Kooperatifçilik ve bölge insanının konu ile ilgili farkın-dalığı ile ilgili inceleme yaptığımızda bölge insanının kooperatifçiliğin geleceğine dair genel görüşü olumlu oldukça, bölge gençlerinin kooperatifçiliğe ilgisinin de arttığı gözlenmektedir. Bu kooperatifçilikle ilgili genel algının olumlu olmasının pozitif sonuçlarından birisi olarak kabul edilebilir. Aynı şekilde kooperatifin son 3 yıldaki genel işletme performansı ile bölge gençle-rinin kooperatifçiliğe olan ilgisi de birbirini etkileyen değişkenlerdir. Kooperatifin son 3 yıldaki genel işlet-me performansı arttıkça, bölge gençlerinin koopera-tifçiliğe ilgisinin arttığı gözlenmektedir. Bu sonuçlar, kooperatifin başarısının gençlerin ilgisini çektiğini ve bu başarıya ortak olmak istediklerini veya gençlerin sahiplenmesinin de kooperatifin performansını olum-lu yönde etkilediğini göstermektedir. Yine kooperatifin bulunduğu bölgede kooperatifçiliğin geleceğine ilişkin olumlu ya da olumsuz düşüncelerin gençlerin koo-peratifçiliğe ilgisini etkilediği gözlenmektedir. Koope-ratiflerin geleceğine olumlu bakılan kooperatiflerde, gençlerin ilgisinin daha fazla ve olumlu yönde olduğu söylenebilir. Bu da yine kooperatifçilikle ilgili genel ola-rak olumlu algının toplum kesimleri tarafından payla-şıldığını göstermektedir.
Şekil 5.Bölgede Kooperatifçiliğe Olan İlgiye Dair Göstergeler
29,60%
Aynı zamanda bölge insanının kooperatifçiliğin gele-ceğine dair genel görüşü ile kooperatifin son 3 yıldaki genel işletme performansının etkileşim içinde olduğu söylenebilir. Bölge insanının kooperatifçiliğin gele-ceğine dair genel görüşü olumlu oldukça, kooperati-fin son 3 yıldaki genel işletme performansının arttığı gözlenmiştir. Kooperatifçiliğin geleceğinin olumlu gö-rüldüğü kooperatiflerde, üyelerin kooperatifleri daha fazla sahiplendiği anlaşılmaktadır.
Görüldüğü gibi bölgede kooperatifçiliğin olumlu so-nuçlar alması ve bölge insanı tarafından sahiplenil-mesi arasında büyük bir ilgi bulunmaktadır. Bölge halkı kooperatifi sahiplendikçe ve geleceğini olumlu gördükçe kooperatiflerin performansı yükselmekte ve performansı yükseldikçe halk ve gençler tarafından daha çok sahiplenilmektedir. Fakat ne yazık ki bölge-de kooperatiflerin gençler ve üyeler tarafından yüksek düzeyde sahiplenilmediği görülmektedir. Buna karşın kooperatif yönetimleri ve yerel söz sahibi kurumların el birliği ile önemli bir farkındalık ve bilgilendirme ça-lışması yapması gerekmektedir. Kooperatiflerin yapı-sının ve çalışmalarının desteklenerek başarılarının ve performanslarının yükselmesi ve bölge halkı tarafın-dan daha çok sahiplenmesi sağlanmalıdır. Bunun için yerel ve ulusal düzeyde kurulacak bir platform ya da kuruldan faydalanılabileceği gibi başarılı kooperatif modellerinin tecrübe paylaşımları bölgede yaygınlaş-tırılabilir.
4.2. ÜRETİM
4.2.1 Soğuk Hava Ve Depolama İmkânlarının Yetersizliği
Çalışma kapsamında incelenen kooperatiflerin üretim odaklı nitelikte olması, bu kooperatiflerin soğuk hava deposu ve diğer depolama imkânları açısından da de-ğerlendirilmesini gerektirmektedir. Özellikle maddi sıkıntılar ya da kiralama maliyetlerinin yüksek olma-sı gibi sebeplerden dolayı üretim odaklı faaliyet gös-teren kooperatiflerin soğuk hava ve deposu ve diğer depolama imkânları açısından sorunlar yaşadığı göz-lemlenmektedir. Bu kapsamda mevsime bağlı olarak fiyatlandırma ve rekabet unsurları açısından sıkıntılar yaşanabilmektedir.
Depolama imkânlarının yeterliliği, depolama ihtiyacı durumu ve iller bazında dağılım incelenmiştir. 88 ko-operatifin (çalışmadaki kooperatiflerin %55,3’ü) ce-vapları incelendiğinde, bu kooperatiflerin % 78,4’ ünün soğuk hava depolama imkânının yeterli olmadığı anla-şılmaktadır. Kooperatiflerin yaklaşık %40’ının depola-ma ihtiyacı duyduğu ürünler bulunduğu öğrenilmiştir.
Şekil 6. Soğuk Hava Depolama İmkânı
Şekil 8. Soğuk Hava Deposu İhtiyacı Olan Kooperatiflerin İllere Göre Dağılımı
Şekil 9. Soğuk Hava Deposu Yeterli Olmayan Kooperatiflerin Türlerine Göre Dağılımı
Şekil 7. Soğuk Hava Depolama İmkânı
Toplam 69 kooperatif soğuk hava deposunun yeter-li olmadığını beyeter-lirtmiştir. Bu kooperatiflerin yaklaşık olarak % 23’ü Aydın’da, % 25’i Denizli’de % 52’si ise Muğla’da yer almaktadır. Her bir ilde soğuk hava de-posuna ihtiyaç duyan kooperatiflerin o ildeki koopera-tiflere oranı da yine aşağıdaki şekilde yer almaktadır.
Aydın’da soğuk hava deposuna ihtiyaç duyan
koopera-tiflerin toplam kooperatiflere oranı yaklaşık olarak % 28, Denizli’de soğuk hava deposuna ihtiyaç duyanların oranı % 50 iken bu oran Muğla’da yaklaşık olarak % 54’tür. Buna göre en yüksek oranda soğuk hava de-posuna ihtiyaç duyan kooperatifler Muğla’da faaliyet göstermektedir.
Aşağıdaki şekil ise soğuk hava deposuna ihtiyaç duyan kooperatifleri türlerine göre sınıflandırmaktadır. Ça-lışmadaki kooperatifler bazında soğuk hava deposu-na en fazla ihtiyaç duyulan kooperatif türleri tarımsal kalkınma ve su ürünleri kooperatifleridir. Beklendiği
gibi ilgili tür içerisinde en fazla oranda soğuk hava de-posuna ihtiyaç duyan kooperatifler ürünlerinin özelliği nedeniyle yaklaşık olarak % 71’lik oranla su ürünleri kooperatifleridir. En düşük oran ise üretim/pazarlama kooperatiflere aittir.
Depolama ihtiyacı duyan kooperatiflerin illere göre da-ğılımı aşağıdaki şekilde yer almaktadır. Buna göre ça-lışma kapsamında depolama ihtiyacı duyan koopera-tiflerin %23’ü Aydın, %18’i Denizli ve %60’ı Muğla ilinde
yer almaktadır. Muğla’da bulunan kooperatiflerin yak-laşık olarak % 55’i depolama ihtiyacı duymaktadır. Bu oran Denizli’de yaklaşık olarak % 32 iken Aydın’da yak-laşık olarak % 24’tür.
Şekil 10. Depolama İhtiyacı Duyan Kooperatiflerin İllere Göre Dağılımı
Şekil 11. Depolama İhtiyacı Duyan Kooperatiflerin İllere Göre Dağılımı
Şekil 12. Kooperatifin En Önemli İlk 3 Üretim/Faaliyet Maliyetinin Önem Derecesine Göre Sırası (Depolama)
Soğuk hava deposu ihtiyacına benzer olarak, çalış-madaki kooperatifler bazında tarımsal kalkınma ve su ürünleri kooperatifleri, depolama ihtiyaçları ile ön plandadır. Su ürünleri kooperatiflerinin yaklaşık
ola-rak % 93’ü depolama ihtiyaçlarının olduğu belirtmiştir.
Üretim pazarlama kooperatifleri için bu oran yaklaşık olarak % 11’dir.
Su Ürünleri
100%
50%
0%
73%
21%
60%
93%
38% 11%
5% 2%
Kooperatiflerin % 13,8’ i depolama maliyetini koope-ratifin en önemli ilk 3 üretim/faaliyet maliyeti arasın-da göstermekte ve % 2,5’ i de depolama maliyetini en önemli üretim/faaliyet maliyeti olarak tanımlamakta-dır. Depolama maliyetini ilk üç sıraya yazan 22
koope-ratifin yaklaşık olarak % 18’i bu maliyetin birinci de-receden önemli olduğunu düşünmektedir. Depolama maliyetlerinin üretim/faaliyet maliyetleri açısından 2.
veya 3. derece önem düzeyi olduğunu belirten koope-ratifler %41’er orana sahiptir.
Bölgedeki kooperatiflerin yaklaşık %40’ının faaliyet alanında depolama ihtiyacı duyulan ürünler bulunduğu öğrenilmiştir. Yapılan görüşmelerde kooperatiflerin
%78,4’ünün soğuk hava depolama imkânlarının ye-tersiz olduğu gözlenmektedir. Konuyla ilgili gösterge-ler yorumlandığında, bölgedeki kooperatifgösterge-lerin soğuk hava deposu ve diğer depolama imkanları açısından dezavantajlı durumda olduğu görülmektedir. Bu hu-sus, kooperatiflerin fiyatlandırma ve satış ile ilgili poli-tikalarını da etkileyebilmekte, dolayısıyla rekabet gücü açısından handikap oluşturabilmektedir.
Bu kapsamda kooperatiflerin depolama imkanlarının geliştirilmesi ile ilgili projelere yönelik mali desteklerin sağlanması ve depolama hizmetlerine erişiminin ko-laylaştırılması ile ilgili projeler ve çalışmalar yapılması önem arz etmektedir. Coğrafi ve sektörel olarak bir-birine yakın konumda bulunan kooperatiflerin soğuk hava deposu ve diğer depolama olanaklarının gelişti-rilmesi açısından ortak kullanıma yönelik tesisler ku-rulması da bu kapsamda değerlendirilebilecektir.
41% 41%
18%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1. Derece2 e2. Derece 3. Derece
4.2.2 Üniversite, Araştırma Merkezi Ve Kamu