Konu (Suç) Yönünden

4483 sayılı Kanunun suç bakımından kapsamı belirlenirken suçun „görev dolayısıyla veya görev sırasında‟ iĢlenmiĢ olması ölçüt olarak alınmıĢtır.¹⁵³ Suç konusundaki kapsam bakımından MMHK ile 4483 sayılı Kanun arasında en önemli fark, görev sırasında iĢlenen suçların, görevden doğmaması halinde kapsam dıĢına çıkarılmıĢ olmasıdır. MMHK‟un 1. maddesindeki “memuriyet görevinden doğan veya memuriyet görevinin ifası sırasında” iĢlenen suçlar yasa kapsamında sayılmıĢken, 2. maddesinde, açıkça “görevleri sebebiyle iĢlenen” suçlardan söz edilmektedir. Bu ifade, MMHK‟un 1. maddesindeki hükmün “Memuriyet Görevinden Doğan Suç” kısmına karĢılık gelmektedir. Bu durumda, görev sırasında iĢlense dahi, görevle ilgisi bulunmayan darp, hakaret, sarkıntılık gibi suçlar, yasa kapsamında olmayıp, genel hükümlere göre soruĢturulmaktadır.¹⁵⁴

4483 sayılı Kanun, sadece „görevden doğan suçları‟ kapsamına almıĢtır.

Görevden doğan suç, memuriyet nedeniyle, memuriyet görevinin yerine getirilmesi dolayısıyla iĢlenen suçu ifade etmektedir. BaĢka bir ifadeyle memurun, görevinin gerektirdiği tutum ve davranıĢları yerine getirmesi yahut getirmemesi görevden

152 Ġbrahim Pınar “Açıklamalı...” ,a.g.e., s.132

153 Ahmet Hamdi Ünlü “Memurların Yargılanmasına ĠliĢkin Yasa Tasarısı Üzerine”, ABD, 1983, S:1, 1983, s.22; Hüsamettin Kırmızıgül, “Memurların Yargılanması Sistemine ĠliĢkin GörüĢler ve Öneriler”, TİD, S:417, 1997, s.120.

154 Ali Akyıldız age s.170

59 doğan suçu oluĢturmaktadır. ĠĢlenen suçun, memurun üstlendiği görevle bir iliĢkisi, bir bağı bulunması gerekmektedir.¹⁵⁵

Memuriyet görevinden kaynaklanan bir suçun söz konusu olabilmesi için, memurun iĢlediği iddia edilen suçu, görev nedeniyle iĢlemiĢ olması ve memurluk sıfatının, iĢlendiği iddia edilen suçta unsur veya ağırlatıcı neden olarak öngörülmüĢ bulunması gerekmektedir. Bu bakımdan, iĢlendiği iddia olunan suçun, Ceza Kanununda veya bir baĢka özel kanunda öngörülmüĢ olması, kanunun uygulanması bakımından önem taĢımadığı gibi, kabahat ve cürüm niteliğinde olması da önemli değildir.¹⁵⁶

Suçun memuriyet görevinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı personelin memuriyet iĢ ve iĢlemlerini yapması veya yapmamasına bakılarak anlaĢılabilir.¹⁵⁷

Görevle ilgili suçun mutlaka görev sırasında iĢlenmesi Ģart değildir. Bazen görev yerinde olmayan kamu görevlisinin göreviyle ilgili suç iĢlemesi mümkündür.

Ancak bu görevin, kamu görevlisine kanunla ya da kanuna uygun olarak verilmesi gerekmektedir. Burada önemli olan görevin suçun islenmesine araç olması ya da suçun islenmesini belirgin bir biçimde kolaylaĢtırmasıdır.¹⁵⁸

Uygulamada hangi suçların görev sırasında ve hangi suçların görev sebebiyle iĢlendiği, iddia ve Ģikayetlerden hatta yapılan inceleme sonucunda bile anlaĢılamamaktadır. Bu hallerde uygulama içinde olan yargı kararları yol gösterici olacaktır. Özel iliĢkiden kaynaklanan suç görev suçu kapsamında değerlendirilmemektedir.

Diğer yandan, suçun görev nedeniyle iĢlenmesinden, kamu görevliliği sıfatının, iĢlenen suçta etkin unsur veya ağırlaĢtırıcı neden olarak öngörülmüĢ olması anlaĢılmalıdır. ĠĢlenen fiilin sonradan hukuki niteliğinin değiĢmesi durumunda Ģayet Cumhuriyet savcısı tarafından soruĢturulmasına baĢlanan suçun, sonradan görev nedeniyle iĢlenmiĢ olduğunun anlaĢılması halinde Cumhuriyet savcısı soruĢturmaya son vererek kamu görevlisinin bağlı olduğu idari makamdan soruĢturma izni istemesi ve izin gelmediği sürece herhangi bir iĢlem yapmaması gerekmektedir. BaĢlangıçta suçun görev nedeniyle iĢlendiği gerekçesiyle izin prosedürüne baĢlanmıĢ, ancak

155 Ramazan Çağlayan, a.g.m., s. 117, “Mahalle muhtarının, nüfus cüzdanı örneklerini onayladıktan sonra, idare kurulu kararına aykırı olarak fazla para almak suretiyle görevi kötüye kullanması MMHK. Hükümlerine tabidir…” (CGK 7.2.1994, YYB 6/33), akt. Erol Çetin, age, s. 511.

156 Rüstem Karabatak, “Memurların Yargılanmasına iliĢkin Sistemde Yapılan Degisiklikler”, İstanbul Barosu Dergisi, 2000, S.3, s. 762

157 Ġsmail Malkoç, age s.70

158 Rüstem Karabatak, agm s.773

60 arada geçen süre içinde fiilin niteliği değiĢerek görev nedeniyle islenen bir suç olmaktan çıkmıĢ olması durumunda bundan sonra Cumhuriyet savcısının kamu görevlisinin bağlı olduğu makamdan soruĢturma izninin gelmesini beklemeden hazırlık soruĢturmasına devam edebilmekte ve sonuca göre soruĢturmayı sonuçlandırmaktadır. Hukuki niteliği değiĢmekle birlikte, fiilin yeni Ģekli bakımından da görev nedeniyle iĢlendiği sonucu ortaya çıkmıĢsa, bu durumda izin prosedürüne kalındığı yerden devam edilebilir ve Cumhuriyet savcısı, ilgili makamın soruĢturma izni vermesi veya vermemesi konusundaki kararına göre hareket edilmelidir. Son olarak soruĢturma izni alındıktan sonra görev suçunun hukuki niteliğinin değiĢmesi halinde Cumhuriyet savcısı yeni suç tipi için yeniden izin alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Örneğin irtikap suçu için soruĢturma izni alınmıĢ olup da, daha sonra suçun görevi kötüye kullanma suçu olduğu anlaĢılması halinde yeniden izin alma Ģartı aranmamaktadır. Nitekim 4483 sayılı Kanun'un 8/3 maddesinde “Suçun hukuki niteliğinin değişmesi, yeniden izin alınmasını gerektirmez.” denilmek suretiyle bu durum vurgulanmıĢtır.

Kamu görevlisinin iĢlediği suç, kamu görevlisi sıfatıyla ve görevle ilgili olmayıp görev sırasında da iĢlenmemiĢ ise, suç genel hükümlere göre kovuĢturulması gereken Ģahsi bir suçtur.¹⁵⁹ Memuriyet görevi dolayısıyla iĢlenen suçlar, memuriyet nedeniyle ve memuriyet görevi ve iĢlemlerinin yapılması dolayısıyla iĢlenen suçlar olup, suçun niteliği belirlenirken, suçun iĢlendiği yer ve zamana bakılmamaktadır.

Bu suçlar sadece memurlar tarafından iĢlenebilir. Görev sırasında iĢlenen suç halinde ise memurun mutlaka asıl iĢyerinde olması koĢulu aranmamakta olup, baĢka yerde de suç iĢleyebilmektedir. Yine görev sırasında iĢlenen suçun tespitinde eylemin yapıldığı zamanın da önemi yoktur.¹⁶⁰

Memurun kiĢisel suçları, diğer bir ifade ile günlük özel hayatında iĢlediği iddia edilen görev dıĢı suçları, genel kurallara göre, Türk Ceza Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Usulüne göre kovuĢturulur.¹⁶¹

159 “Olay saatinde görevli olmayan ve sivil giyimli bulunan sanık polis memurunun, bir suçu önlemesi söz konusu olmayıp bizzat kendisi suç işlediğinden, görev anında veya görev nedeniyle işlenmiş bir suçtan söz edilemeyeceği için soruşturma genel hükümlere göre yapılmalıdır…” (CGK. 20.2.1995 YYB 1/8), akt. Erol Çetin, age, s. 530; “Belediyelere ibadet yeri açma konusunda herhangi bir görev verilmemesi nedeniyle belediyeye ait bir otobüsün seyyar mescit haline getirilmesi eyleminin doğrudan genel hükümlere göre soruĢturulması gerektiği hakkında" (DanıĢtay 1.D. 26.04.2007 gün ve E:2007/327, K:2007/508 sayılı karar)

160 Ömer Asım Livanelioğlu, “Ceza Usul Hukukumuzda Memur Yargılamaları”, ABD, S:1,1995, s.47;

161 Uğur Mumcu, agm s.150

61 Kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle isleyebilecekleri suçlar, Türk Ceza Kanunu‟nda ve bazı özel kanunlarda belirtilmiĢtir. Türk Ceza Kanunu‟na göre kamu görevlilerinin iĢleyebilecekleri suçlardan bazıları Ģunlardır: zimmet, irtikap, zimmet ve irtikap suçunun islenmesine göz yumma, rüĢvet, yetkili olmadığı bir iĢ için yarar sağlama, görevi kötüye kullanma, göreve iliĢkin sırrın açıklanması, kamu görevlisinin ticareti, kamu görevinin terki veya yapılmaması, kiĢilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf, kamu görevine ait araç ve gereçleri suçta kullanma, kamu görevlisinin suçu bildirmemesi, sağlık mesleği mensuplarının suçu bildirmemesi, kaçmaya imkan sağlama, muhafızın görevini kötüye kullanması, seferberlik ile ilgili görevin ihlali, devlet sırlarından yararlanma, devlet hizmetlerinde sadakatsizlik gibi suçlardır.

Türk Ceza Kanunu dıĢında bazı özel kanunlarda da kamu görevlilerinin iĢleyebileceği suçlar ve bunlarla ilgili cezalar belirtilmiĢtir. Bunlardan bazıları sunlardır: 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun (m.133-174), devlete ait taĢıtın kullanılmasında görevi suiistimal (237 sayılı Tasıt Kanunu, m.16), amme alacağı ile ilgili sırrın ifĢası (6183 sayılı Kanun, m.107), amme alacagı ile ilgili arttırmaya hile ile katılma (6183 sayılı Kanun, m.108), kamulaĢtırmaya iliskin islemlerde menfaat saglama ve görevi kötüye kullanma (2942 sayılı Kanun, m.31,33), kamu görevlisinin tebligata rağmen mal bildiriminde bulunmaması (3628 sayılı Kanun m.10), kamu görevlisinin mal bildirimindeki bilgileri ifĢası (3628 sayılı Kanun m.11), kamu görevlisinin gerçeğe aykırı mal bildiriminde bulunması (3628 sayılı Kanun m.12), kamu görevlisinin haksız mal edinmesi, mal kaçırması veya gizlemesi (3628 sayılı Kanun m.13) suçlarıdır.