Konu Alan Bilgisinin Pedagojik Alan Bilgisine Etkisine ĠliĢkin AraĢtırmalar

Halim ve Meerah (2002), çalıĢmalarında seçilmiĢ fizik kavramlarına yönelik pedagojik alan bilgilerini incelemeyi amaçlamıĢlardır. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu Malezya‟da bir yıllık hizmetini tamamlamak üzere olan 12 öğretmen oluĢturmaktadır. AraĢtırmada veri toplama aracı olarak görüĢme yöntemi kullanılmıĢtır. SeçilmiĢ her fizik kavramı için ayrı ayrı görüĢmeler gerçekleĢtirilmiĢtir. Pedagojik Alan Bilgisi (PCK)‟nin her basamağı için

46

görüĢmeler yapılmıĢtır. AraĢtırmanın sonucunda, alan bilgisi yetersiz olan öğretmenlerin pedagojik bilgilerinin de yetersiz olduğu ortaya çıkmıĢtır.

Käpylä vd., (2007), çalıĢmalarında pedagojik alan bilgisi ile konu alan bilgisi arasındaki iliĢkiyi belirlemeyi amaçlamıĢlardır. ÇalıĢmada konu olarak fotosentez ve bitki yetiĢtirme seçilmiĢtir. ÇalıĢmaya genel olarak biyoloji bilgisine sahip olan 10 fen öğretmeni adayı ile daha detaylı olarak biyoloji bilgisine sahip olan 10 biyoloji öğretmen adayı katılmıĢtır. Her iki grup da deneyimsiz ve pedogojik eğitimleri eĢit düzeyde olacak Ģekilde seçilmiĢtir. ÇalıĢmada veri toplama aracı olarak, ders planları kullanılmıĢtır. Öğretmen adaylarından herhangi bir kaynaktan yararlanmaksızın ders planları hazırlamaları istenmiĢtir. Ders planlarının arkasında öğretmen adaylarına demografik bilgilerine ve konu alan bilgilerine iliĢkin iki soru yöneltilmiĢtir. Ders planlarının hazırlatılmasından iki hafta sonra öğretmen adayları ile ders planları hazırlarken yaĢadıkları sıkıntılara iliĢkin yaklaĢık 50 dk süren görüĢmelere gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda, fen bilgisi öğretmen adaylarından 3‟ünün kavram yanılgılarına ya da eksik bilgiye sahip olduğu belirlenirken, biyoloji öğretmen adaylarının hepsinin doğru kavramsal bilgiye sahip olduğu saptanmıĢtır. Ayrıca araĢtırmacılar, alan bilgisine sahip olan öğretmen adaylarının, öğrencilerde gerçekleĢmesi mümkün olabilecek kavram yanılgılarını ders planlarına yansıttıklarını ve öğretimi daha doğrudan gerçekleĢtirmeye yönelik yöntemleri sunduklarını ortaya koymuĢlardır. Konu alan bilgisinin pedagojik bilgiye katkısına iliĢkin sonuçlar doğrultusunda öğretmen yetiĢtirme programına önerilerde bulunmuĢlardır.

Jadama (2014) çalıĢmasında, öğretmenin alan bilgisinin pedagojik alan bilgisine etkisine iliĢkin yapılan çalıĢmaların genel bir taramasını yapmayı amaçlamıĢtır. Betimsel çalıĢma niteliğinde olan çalıĢmada, Ball (1988, 1991) Beagle ve Geeslin (1972), Whitener ve Weber (1997), Buchman (1984), Conant (1963), Cusick (1983), Darling-Hammond (2000, 2006), Feiman-Nemser (1983), Goldhaber (2006), Grossman (1989), Hashweh (1987), Ingersoll (2003), Leinhardt ve Smith (1985), Lampert (1986, 1989), Schefflers (1973), Peters (1977), Shen (2003), Shroyer (1981), Wilson ve Wineburg‟un (1988) çalıĢmaları incelenmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda, literatürdeki çalıĢmaların konu alan bilgisinin öğretmenlerin pedagojik alan bilgisine pozitif etki ettiğini ortaya koydukları saptanmıĢtır. Genel olarak alan bilgisine sahip olan öğretmenlerin konuların ana noktalarına daha iyi vurgu yaptıkları, kavram yanılgılarını gidermede alan bilgilerini daha iyi kullanabildikleri, ödevlerdeki yanlıĢlıkları daha çabuk farkedebildikleri, farklı metotları kullanmayı tercih

47

ettikleri ve öğrencilerinin bilgilerini daha iyi ölçebildikleri ve değerlendirebildikleri belirlenmiĢtir.

Even (1993) çalıĢmasında, fonksiyon konusuna iliĢkin öğretmen adaylarının konu alan bilgileri ve pedagojik bilgileri arasındaki iliĢkiyi belirlemeyi amaçlamıĢtır. ÇalıĢmaya 162 matematik öğretmen adayı katılmıĢtır. ÇalıĢmanın birinci aĢamasında 162 matematik öğretmen adayına bir foksiyon konusuna iliĢkin baĢarı testi uygulanmıĢtır. Ġkinci kısmında ise bu testi cevaplayan öğretmen adaylarından 10‟u seçilerek görüĢme yapılmıĢtır. GörüĢmeler, birinci kısımda uygulanan testi destekleyecek sorulardan oluĢmuĢtur. BaĢarı testinin içinde öğretmen adaylarının kavram yanılgılarının ve bilgilerinin derinlemesine anlaĢılabileceği sorular bulunmaktadır. AraĢtırmanın sonucunda, alan bilgisine sahip öğretmen adaylarının fonksiyon konusunun öğretimine iliĢkin daha yaratıcı yollar kullandıkları, öğrencilerin anlayamayacağı konular üzerinde iç güdüsel olarak daha detaylı durdukları ve kavram yanılgılarını gidermek için bol soru çözmeyi tercih ettikleri belirlenmiĢtir.

Canbazoğlu vd. (2010) çalıĢmalarında, öğretmen adaylarının konu alan bilgileri ile pedagojik bilgileri arasında bir iliĢkinin var olup olmadığını belirlemeyi amaçlamıĢlardır. Nitel araĢtırma yöntemlerinden özel durum çalıĢmasının kullanıldığı araĢtırmanın çalıĢma grubunu beĢ öğretmen adayı oluĢturmaktadır. Veri toplama aracı olarak gözlem, görüĢme ve doküman analizi kullanılmıĢtır. Elde edilen nitel verilerin analizinde betimsel analiz, içerik analizi ve sürekli karĢılaĢtırma teknikleri birlikte kullanılmıĢtır. Verilerin analizi ile öğretmen adaylarının maddenin tanecikli yapısına iliĢkin konu alan bilgilerindeki eksiklerinin öğretmenlik uygulamaları esnasında yaptıkları etkinlikleri sınırladığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Kaya (2008) çalıĢmasında, öğretmen adaylarının ozon tabakasının delinmesine iliĢkin pedagojik alan bilgilerinin bileĢenlerinin birbirleriyle olan iliĢkilerini açıklamayı amaçlamıĢdır. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu 75 fen bilgisi öğretmen adayı oluĢturmuĢtur. AraĢtırma verileri açık uçlu sorularla ve yarı yapılandırılırmıĢ görüĢme formları ile toplanmıĢtır. Elde edilen veriler üç kategoride (uygun, kısmen uygun, uygun değil) değerlendirilmiĢtir. Fen Bilgisi öğretmen adaylarının ozon tabakasının delinmesi konusuna iliĢkin konu alan bilgileri ile pedagojik bilgileri arasında anlamlı bir iliĢki olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır. Ayrıca pedagojik bilginin incelenen dört bileĢeni arasında değerlendirme bilgisi dıĢında diğer bilgi türleri arasında anlamlı bir iliĢki olduğu ifade edilmiĢtir.

48

Türnüklü (2005) çalıĢmasında, ilköğretim matematik dersi öğretmen adaylarının pedagojik alan bilgileri ile matematiksel alan bilgileri arasındaki iliĢkiyi ortaya koymayı amaçlamıĢtır. 45 öğretmen adayının katılımıyla gerçekleĢtirilen çalıĢmada, pedagojik alan bilgilerini belirlemek için veri toplama aracı olarak dört problem sorulmuĢ ve değerlendirilmiĢtir. Matematiksel alan bilgilerini belirlemek için de üniversitedeki öğrenim süreçleri boyunca matematik derslerinden aldıkları not ortalamaları hesaplanmıĢtır. Veriler McNemar testi kullanılarak analiz edilmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda, öğretmen adaylarının matematiksel alan bilgileri ile pedagojik alan bilgileri arasında iliĢki olduğu belirlenmiĢtir.

Uğurlu ve Akkoç (2011) çalıĢmalarında, matematik dersi öğretmen adaylarının pedagojik alan bilgisinin bir bileĢeni olarak ölçme-değerlendirme becerilerinin geliĢtirilmesini hedefleyen bir eğitim programı öncesinde ve sonrasında öğretmen adaylarının ölçme- değerlendirme bilgi ve becerilerinin geliĢimini incelemeyi amaçlamıĢtır. AraĢtırmanın çalıĢma grubunu 40 öğretmen adayı oluĢturmaktadır. Veri toplama aracı olarak eğitim öncesinde ve sonrasında “Genel Pedagoji Anketi” kullanılmıĢtır. Eğitim boyunca dersin kazanımlarına uygun olarak hazırlanan dersler dört saat boyunca uygulamalı olarak katılımcılara verilmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda, öğretmen adaylarının Ģekillendirici değerlendirmeye iliĢkin geliĢiminin istenilen boyutta olmadığı belirlenmiĢtir. Bu durum, adayların eğitime rağmen ölçme ve değerlendirmenin tamamlayıcı boyutunda ne kadar kalıcı ve kemikleĢmiĢ fikirlere sahip olduklarını göstermesi bakımından anlamlıdır. Adayların önemli bir kısmı ölçme ve değerlendirme denince sadece tamamlayıcı ölçme ve değerlendirmeyi anlamakta, Ģekillendirici ölçme ve değerlendirmeyi ölçme ve değerlendirme olarak görmemektedir. Bu durum, öğretmen yetiĢtirmede çoğunlukla ihmal edilen ölçme değerlendirmenin dersi Ģekillendirmeye yönelik kullanımının pek bilinmediği gerçeği ile örtüĢmektedir.

TaĢdere ve Özsevgeç (2012) çalıĢmalarında, öğretmen adaylarının Pedagojik Alan Bilgisinin (PAB) alt bileĢenlerinden ikisi olan strateji-yöntem-teknik ve ölçme- değerlendirme bilgilerini incelemeyi amaçlamıĢtır. Nitel araĢtırma metodolojisi kapsamında özel durum çalıĢması Ģeklinde tasarlanan çalıĢmaya Fen ve Teknoloji Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören beĢ son sınıf öğretmen adayı katılmıĢtır. Verileri toplamak için mülakat, çizim ve ders planı hazırlama veri araçları olarak kullanılmıĢtır. Her üç veri toplama aracı da sahip oldukları özelliklere göre içerik analizine tabi

49

tutulmuĢtur. AraĢtırmacılar öğretmen adaylarının yaptıkları çizimleri incelediklerinde, bazı öğretmen adaylarının, öğrencinin aktif olduğu, deney ve etkinliklerin sıkça yer aldığı bir sınıf ortamını resmettiklerini tespit etmiĢlerdir. Ayrıca, çizimlerden hareketle, öğretmen adaylarının PAB‟ı teknoloji ile bağdaĢtırdıkları sonucuna ulaĢmıĢlardır. Bu resimlerin açıklamalarında ise öğretmen adaylarının yapılandırmacı, iĢbirlikli ve problem çözmeye dayalı bir öğrenme ortamını çizmeye çalıĢtıklarını ve çizimlerine paralel olarak, daha çok geleneksel öğretmen merkezli öğrenme ortamlarında kullanılan soru-cevap ve gösteri tekniklerine yer verdiklerini belirlemiĢlerdir. Ölçme-değerlendirme bilgisine yönelik mülakat verilerine göre ise fen eğitiminde kullanılan ve öğretim programında yer alan tekniklerin (tanılayıcı dallanmıĢ ağaç, V-diyagramı, proje, portfolyo) adını bildiklerini, ancak bu tekniklerin içeriğine yönelik alana özgü ölçme-değerlendirme tekniklerini hazırlama bilgisine sahip olmadıklarını tespit etmiĢlerdir.

BaĢtürk ve Dönmez (2011) çalıĢmalarında, matematik öğretmen adaylarının fonksiyonlarda limit ve süreklilik ünitesine iliĢkin PAB‟larını, ölçme ve değerlendirme bileĢeni bağlamında belirlemeyi amaçlamıĢlardır. AraĢtırmaya, Ortaöğretim Matematik Öğretmenliği Anabilim Dalı‟nda öğrenim gören son sınıf 37 öğretmen adayı katılmıĢtır. Durum çalıĢması niteliğinde olan araĢtırmada veri toplama aracı olarak, “Alan Bilgisi Anketi” kullanılmıĢtır. Farklı alan bilgilerine sahip olan dört öğretmen adayı ile derinlemesine görüĢme gerçekleĢtirilmiĢtir. Ayrıca, öğretmenlik uygulaması esnasında gerçekleĢtirdikleri mikroöğretimler videolara çektirilmiĢ ve kendi görüntüleri ayrıntılı olarak izletilmiĢtir. AraĢtırmacılardan ve arkadaĢlarından geri bildirimler sunulmuĢtur. Öğretmen adaylarıyla yapılan görüĢmelerle mikro-öğretim derslerinin video kamera kayıtları ve hazırlamıĢ oldukları ders planları nitel veri analiz yöntemlerinden betimsel analizle incelenmiĢtir. AraĢtırmanın sonucunda öğretmen adaylarının, ders planlarında ve görüĢmelerde bahsettikleri davranıĢ gerekliliklerini uygulamalar esnasında göstermedikleri belirlenmiĢtir. Ölçme ve değerlendirme yöntemlerini bilmedikleri ya da bunlar hakkında yüzeysel bilgilere sahip oldukları ve iĢleyiĢlerini bilmelerine rağmen matematik öğretimindeki uygulamasını bilmedikleri araĢtırmacılar tarafından yorumlanmıĢtır. Alan bilgisi iyi olan öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme bilgilerinin, alan bilgisi zayıf olanlara göre daha zengin olduğu ve içlerinde alternatif ölçme ve değerlendirme yöntemlerini de barındırdığı belirlenmiĢtir. Ayrıca, araĢtırmada öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme uygulamalarında sınıflarda yetersiz kaldıkları ortaya çıkmıĢtır.

50

2.7.3 Ölçme ve Değerlendirme Dersine ve Öğretmen YetiĢtirmeye ĠliĢkin