İÇ KONTROLÜN ÖNEM ve GEREKLİLİĞİ

İç kontrol şirket faaliyetlerinin etkin ve verimli olması, güvenilir mali raporların yasal mevzuata uygun olarak çıkartılması sebebiyle önem taşımaktadır.

İç kontrol; İşletme ve kuruluşlarda yönetimin çalışmalarla ve ticari işlerinde mantıklı doğru ve işletmenin gelecek planları ile ilgili kararlarını vermede ve işletme, kuruluş içerisinde bir takım yolsuzlukların yapılmaması, önlenmesi için önceden caydırıcılığı için işletme içerisinde kurulan iç kontrol sistemi çok önemli yer tutar.

Denetim uygulamalarında etkin bir iç kontrol ve iç denetimin işletmeye sağlayacağı katma değerinin herkes tarafından anlaşılması sağlanarak iç kontrol, denetim faaliyeti yetkin kişilerce ve bağımsız olarak

57

Kaval, a.g.e. s:128

58 _{Yumuşak, Y. Aracı Kurumlarda Uygulanan İç Kontrol Sistemi Ve Etkinliğinin}

44

yapılmalı ve gerekirse dışarıdan bu konularda çözüm ortaklarından yararlanılmalıdır. Kurum içi kontrollerin yeterliliğinin değerlendirilmesinde önemli bir işleve sahip bulunan iç kontrol, denetimin etkililiğinin sağlanması için öngördüğümüz başarı faktörleri aşağıda belirtilmiştir.59

Meslek ahlâk kuralları, mesleğin serbestliğini ve bağımsızlığını zedelemeden herhangi bir etkiye veya baskıya maruz kalmadan denetim faaliyetinin layıkıyla yerine getirilebilmesini sağlayan değerler, prensipler ve yükümlülüklerin bir bütünüdür. İç denetim elemanları sorumluluklarını etkili biçimde yerine getirebilmek için yüksek seviyede davranış standartlarına tabi olmalıdırlar. Mesleğe ilişkin ahlâk kurallarını ve bu meslekle ilgili standartlar, kurumda çalışan denetim elemanlarının uymaları gereken iç talimat ya da yönerge niteliğindedir. Meslek örgütleri bu kurallara uymayan meslek mensuplarına bir takım cezai müeyyidelerde uygulamaktadırlar.

Örneğin kınama cezası, disiplin cezası ve üyeliklerinin düşürülmesinden, meslekten çıkartmalara kadar gitmektedir.60

Denetim literatüründe, bağımsız denetçinin sorumlulukları genellikle iki ayrı çerçevede ele alınmaktadır. Bunlardan ilki mesleki sorumlulukları belirtirken, ikincisi hukuki sorumluluklardır.

Denetçi ve bunların yardımcıları ve bağımsız denetleme kuruluşunun denetleme yapmasına yardımcı olan temsilcileri, denetimi dürüst ve tarafsız bir şekilde yapmak ve denetim yaptığı iletme ve kurumun özel sırlarını saklamakla yükümlüdürler. Faaliyetleri sırasında öğrendikleri, denetleme ile ilgili olan iş ve işletme sırlarını izinsiz olarak kullanamazlar. Kasten bilerek veya ihmâl ile yükümlerini ihlâl edenler işletme ve kuruma zarar verdikleri takdirde çalıştıkları bağlı şirketlere karşıda sorumludurlar.

Özel işletme ve kurumlarda iç denetçi risk ve kontrol değerleme faaliyetlerine destek sağlar, işletme faaliyetlerini izler, faaliyetlere ilişkin risk ve kontrol faaliyetleri ile ilgili önerilerde bulunur, kontrollerin uygunluğunu ve etkinliğini ölçerek bu konuda yönetimi aydınlatır. Şirket ve kurumlarda mali raporlama sisteminin güvenilirliği, yasa ve düzenlemelere uygunluğu, etkinliği ve verimliliği, bilgi sistemlerinin güvenliği ve güvenilirliği

59 _{http://icden.meb.gow.tr. (Erişim Tarihi, 24/03/2016)}

45

vazgeçilmez, unsur olarak kabul edilir. İç denetim, şirket ve kurumlarda yönetsel hesap verebilirliği artırır ve risk yönetiminin bir parçasıdır. Kurumsal yönetim kalitesini artırarak pay ve menfaat sahipleri için güvence sağlayarak Kurumun kurumsal itibarının bir sigortası ve garantisi niteliğinde önem taşır.

Gelişmekte olan ekonomik faaliyet alanlarında büyüyen işletmelerin artmasıyla birlikte işletmelerde risklerde artmaktadır. Bu risklerin önlenmesi için şirketler iç kontrol ve denetime gereken önemi vererek büyümekle birlikte mevcutlarını korumak için iç kontrol ve denetim yaptırmak zorunda kalmıştır. Büyümeleriyle birlikte riskleri en etkin ve verimli yönetmek, sürekliliklerini sağlamak için üst düzeyde performans göstererek iç kontrol ve denetimle birlikte şirket içi kontrollerin yeterliliği ve denetlenebilir olması şirketlerin olmazsa olmazları arasındadır.61

İşletme ve kurumlarda yönetici ve yönetim kurullarını şirket içi kontrollerin yeterliliği ve denetlenebilir olma ve risk yönetimi konusunda bilinçli olmaya zorlayan çok sayıda etken bulunmaktadır. Belki de en göze çarpanı ise son zamanlarda yaşanan küresel mali krizdir. ABD ve AB ülkelerinde yaşanan krizin ulaştığı boyutlar risk yönetimi ve denetimin önemini bir kez daha çok ciddi şekilde gündem konusu yapmıştır. Bu nedenlerden dolayı artık günümüzde risk yönetimi ve bununla birlikte denetime ciddi anlamda önem verilmektedir.

Bunu yaptırmakla şirket içerisinde uygulanmasını istediği kural ve sistemleri daha etkin hale getirerek, şirkette kurumsallığı sağlayarak şirketine prestij, ivme kazandırıp, şirketinin piyasa değerlerini daha güçlü kılarak, şirket hissedarlarına ve menfaat sahiplerine karşı daha güçlü gözükmek isterler. Bunları sağlamak için de iç kontrol ve denetim rapor ve sonuçları sayesinde yaparak, denetim raporlarından faydalanmaktadırlar. 62 Dünya piyasalarında yıllarca faaliyet sürdüren büyük şirket ve kurumların bazı ekonomik nedenlerden olumsuz etkilenmesiyle birlikte biranda battıklarını ve batabileceklerini düşünürsek büyüyerek sürekliliğini

61 _{http://muhasebedenetim.net (Erişim Tarihi, 18/04/2016)}

46

devam ettirmek için uğraş veren şirket ve kurumlarında yine aynı olumsuzluklardan etkilenerek bittiği görülebilir. Bu durum karşısında şirket hissedarları, o şirkete yatırım yapan yatırımcılar, üst düzey yöneticileri ve çalışanlarda işlerini, servet ve itibarlarını bir anda yok edebilirler. İşletme ve kurumların sürekliliğini ve faaliyetlerini devam ettirmeleri için ‘’Kurumsal Yönetim’’ ve ‘’Kurumsal Yönetim İlkelerine’’ uyum sağlayarak bu sistemlerin işletilip, kullanılmasında gereken önem ve değeri vererek kendi bünyelerinde iç kontrol ve dışarıdan bağımsız denetim hizmeti alarak faaliyetlerinin sonuçlarını görmek istemektedirler.

Reel sektöründe, finans sektöründe banka ve diğer finans kuruluşları kurumlaşmada başı çekerek kurumsallaşma adına çok önemli çalışmalar yaparak diğer kurum ve işletmelere örnek olmaya çalışmışlardır. Reel sektörde ağırlıklı olarak kurumsallaşmamış aile şirketi yapısında ve KOBİ ölçeğinde kuruluşlardan oluştuğu dikkate alındığında; bankacılığın şirketlerin kurumsallaşma sürecinde aktif rol aldıkları tartışılamaz. İşletme ve kurumlarda kurumsal yapının oluşturulması ve denetim mekanizmasını çalıştırarak bunun sürekliliğini sağlayacaktır. Bu kurumsal yapının oluşturulmasında şirketler ve bankalar, sektör içinde, sektör dışında ve meslek kuruluşları ile kurumsal risk ve yönetim konularında özel hizmet sunan uzman kuruluşlardan destek ve hizmet alarak işbirliği yapmaları önem kazanacaktır.

Etkin bir iç denetimle kastedilen unsurlar, aşağıda belirtilen amaçlara ulaşma derecesidir. Bu amaçlar şu şekilde ifade edilebilir:

 İşletmede kanun, sistem, plan ve politikalara uyumu sağlamak için kurulan sistemi gözden geçirme ve işletmenin bunlarla uyumunu tespit edilebilmesi,

 Kaynakların etkin ve ekonomik olarak kullanımını sağlama,

 Faaliyet ve çalışma programlarının amaç ve hedefler doğrultusunda gerçekleştirilmesi.63

63 _{Şerafettin, Sevim ve Ayşenur Eliuz. Denetim Komitelerinin İç Denetimin Etkinliği}

Üzerindeki Rolleri ve İMKB’ de Bir Araştırma, 2007,s.62-63.

47