Konik kırıcılar

Konik kırıcılar, bir daire halkası şeklinde kırma aralığına sahiptirler ve çeneli kırıcılara göre sürekli bir kırma işlemini mümkün kılarlar.

Konik kırıcılar, eksantrik bir eksen etrafında hareket eden, kırıcı için dolu iç koni ve sabit olarak duran dış koniden oluşmuştur. Bunların değişik çeşitleri vardır.

Çalışma prensiplerinin aynı olmakla beraber konik kırıcılarda ya konik olan kısım diktir ve çok kere bir konkavlık vardır veya iç koni düzdür. Birincilere dik konik kırcılar veya yalnızca konik (döner) kırıcılar ikincilere düz konik kırıcılar denir. Kırıcı etkisi bakımından çeneli kırıcılar, dik konik kırıcılarla ve çarpma çeneli kırıcılar ise düz konik kırıcılarla benzerlik gösterirler.

2.5.2.1 Dik konik kırıcılar

Gates tipi iri konik kırıcılarda, konik kısım eksantrik bir eksen etrafında dairevi hareketle döner. Bu hareketle koninin etrafı ile dış kırıcı çeneler arasında kırma işlemi, her ikisi arasındaki devamlı açılıp kapanma vasıtasıyla olur. Çıkış açıklığı eksantriklik miktarının azaltılıp çoğaltılmasıyla mümkün kılınır. Eksantriklik sayesinde dış ve iç çeneler arasındaki yaklaşıp uzaklaşma miktarı 15-20 mm arasında olur. Kaba kırmalarda koninin dönme sayısı dakikada 80-200 civarındadır. Kırma oranı n=5-8 arasında değişir (n=a/ç). Bu tip makinelerde yatakların devamlı ve titiz yağlanması gerektiğinden yağlama, devri daimli yağlama sistemleri vasıtasıyla yapılır.

Şekil 2.3’de jiroskobik oynar milli konvansiyonel Gates tipi bir dik konik kırıcının mil hareketi ve eksantrik sabit milli Telsmith tipi bir dik konik kırıcının mil hareketi görülmektedir. Oynar milli tipte koninin alt kısmındaki hareket üst kısmından daha fazladır. Dolayısıyla küçük tanelerde daha büyük hareket söz konusudur.

Telsmith tipinde ise koninin hareketi her tarafından aynı miktardadır. Bu husus malın aşağı doğru kaymasını azaltır. Tıkanmalar artar, onun için beslenme malzemenin bir ızgaradan geçirildikten sonra bu tip kırıcılara verilmesi uygun olur. Fakat buna karşın daha düzenli bir astar aşınması ve yüksek kırma kapasitesi sağlanır.

Şekil 2.3. Konik kırıcılarda koni şekilleri ve mil hareket tarzları: a) Dik konik kırıcı (konik kırıcı = döner kırıcı), b) Dik konik kırıcı, c) Jiroskobik oynar mil eksantrik hareket, d) Normal eksantrik hareketi.

2.5.2.2 Düz konik kırıcılar

Düz konik kırıcılar genellikle ikincil kırıcılar olarak kullanılırlar. Bunlar aynı kırma oranına sahip birincil kırıcılara nispetle daha fazla enerji sarf ederler, daha yüksek astar aşınmasına uğrarlar.

Düz konik kırıcıların eksantriklikleri Gates tipi dik konik kırıcılardaki gibi, eksenleri sivri bir koni teşkil edecek şekildedir, yani alt kısımdaki hareket miktarları üst kısımlara göre nispetle daha fazladır. Bu bakımdan Blake tipi çeneli kırıcıların hareketleriyle de benzerlik gösterdiklerini ifade etmek mümkündür.

Düz konik kırıcılar da içteki içi dolu olan konileri daha yayvandır ve bu kırıcı koni dik koni kırıcılardaki gibi üstten askıda değildir, alttan bir küresel yatak tarafından taşınır.

Koni eksantrik hareketin miktarı primer kırıcıların 5 misli daha fazla olabilir.

Böylece kırılmış malzeme için daha geniş bir boşaltma alanı sağladıklarından kapasiteleri yüksektir. İç koninin yüksekliği genellikle alt çapının 1/3‘ü kadardır. Alt çapları 50 mm’den 3100 mm‘ye kadar değişebilir. 3100 mm alt çaplı, 190 mm çıkış açıklığı olan bu tip kırıcılar 1100 t/h kapasiteye kadar çalışabilmektedir.

Endüstride en çok kullanılan konik kırıcılar Symons tip düz konik kırıcılardır.

Symons kardeşler, köşeli kırılmış parçalar elde eden bir kırma makinesi tipi geliştirmek üzere çalıştılar. Bu özellik bilhassa inşaat malzemeleri için aranan özelliktir. Bunun için çarpma değil, basınç ile kırma olayının meydana gelmesi gerekli idi. Maden ve kimya sanayiinde bu tip kırma arzu edilmemiş olsa dahi, bu sanayi dallarında Symons tipi kırıcılar büyük bir üstünlükle kullanılmaya başladılar.

Symons kırıcıların iki tipi mevcuttur. Normal ikincil kırma işlemleri için standart tipler kullanılırlar. Daha ince veya üçüncül kırma işlemlerinde kısa kafalı Symons kırıcılar tercih edilir. İkisi arasındaki önemli fark kırma boşluğundadır.

Standart tipte koni astarları basamaklıdır, dolayısıyla daha iri besleme malı ile çalışılabilir. Çıkış açıklıkları 560 mm‘dir. Kısa kafalılarda koniler biraz daha diktir ve ince malın tıkanması önlenmiştir. 3-20 mm‘lik ürün verirler. Symons kırıcılarda önemli müşterek özellik, kırma boşluğuna çok sert malzeme geldiğinde hasarı önlemek için dış gövdeye yaylar vasıtasıyla esneklik verilmiş olmasıdır. Bu sebeple de genellikle bir etek sınıflandırıcısı ile kapalı devre halinde çalıştırılırlar.

Koni üzerine düşen malzeme, koninin hareketi dolayısıyla dış koniye doğru fırlatılır ve malzeme dış koniye (mantoya) çarpar. Dış koniden tekrar iç koniye doğru düşen mal daha düşme olurken, koninin yaklaşma hareketi dolayısıyla tekrar dış koniye çarpar. Böylece ilerleme aynı zamanda parçalanma işlemi tahakkuk eder ve çıkışa kadar ileri geri hareketi büyük olduğundan, malzeme kolay kırılabilir ve kolay çıkması sağlanabilir.

Çıkış açıklığı ileri geri hareketi, en dar çıkış açıklığının birkaç misli kadardır.

İleri geri hareket sayısı, makinenin büyüklüğüne göre değişmekle beraber Symons kırıcılarına nispetle yüksektir ve 15‘e kadar çıkar.

Düz konik granülatörler ise daha dik ve daha dar bir kırıcı boşluğuna sahiptirler.

Bunlar çok iyi ince kırıcılardır ve çıkış açıklıkları 3 mm tane iriliğine kadardır. Düz kronik granülatörler, kırıcı hacimlerinin büyüklüklerine göre iri kırıcılarda en büyük besleme tane iriliği 250 mm kadardır. Düz konik granülatörler muhtelif yerlerde kullanılırlar. Fazla kil ihtiva etmeyen sert ve orta sertlikte malzemenin kırılmasında kullanılırlar. Maden zenginleştirmede, inşaat malzemesi üretimde, kimya endüstrisinde, metalurji v.b. endüstrilerde kullanılırlar.