TaĢınacak yüklerin birden fazla taĢıma türü kullanılarak çıkıĢ noktasından varıĢ noktasına taĢıma Ģeklidir. Kombine taĢımacılık yapılırken taĢımacılık operatörü tarafından düzenlenen tek taĢımacılık belgesi, yükün çıkıĢ noktası ile varıĢ noktasına kadar olan süre boyunca olan güzergâh üzerinde geçerlidir (UDH, 2014). TaĢıma Ģekli belirlenirken dikkatli ve özenli olunması durumun da yapılacak olan taĢıma hızlı, güvenli ve ekonomik olarak gerçekleĢecektir.
Kombine yük taĢımacılığı bir kurumsal yapı gibi desteklenmelidir. Kurumsal destek, bu tür taĢımacılığın çeĢitli ulaĢtırma ve terminaller üzerinden gerçekleĢmesini sağlayacak temel unsurları sağlar. En önemli faktör ise farklı ülkelerde ortaya çıkan tek bir nakliye belgesinin olmasıdır. Bu belge tüm taĢıma türleri için gereklidir ve tek bir taĢıma sözleĢmesinin ispatıdır. Bu anlaĢma, tek bir kombine taĢımacılığı, mal sahibinin sorumluluğunu gösterir ve tek bir navlun bedeli, tek bir sigorta, gümrük iĢlem
27
masrafları, harçlık ve kapıdan kapıya, genel veya toplam diğer tüm masrafları içerir (UDH, 2014).
3.9.1
Kombine TaĢımacılık Türleri
Konteyner TaĢımacılığı, Araç Sırtı TaĢımacılık (piggyback) Bi-Model TaĢımacılık (Roadrailer) „dır.
3.9.1.1 Konteyner TaĢımacılığı
Konteyner; TaĢıma türlerine uygun Uluslararası standartlarda, ölçülerde, tekrar kullanıma uygun çeĢitli yükler için hazırlanmıĢ kasalardır. TaĢımacılık için hazırlanan konteynerler Uluslararası standartlara uygun olması sebebiyle Demiryolu taĢımacılığın da Tren Vagonu, Karayolu TaĢımacılığın da ölçülere uygun araçlar da treyler olarak kullanılır. Denizyolu taĢımacılığında sistemli bir Ģekilde gemiye yerleĢtirilerek taĢıma yapılır. TaĢınacak yükler konteynerlere özenle yerleĢtirilip ve konteynerler kapatıldıktan sonra Vinç yardımıyla taĢıma türüne uygun araçlara yüklenir. Konteyner taĢımacılığında taĢınacak yükler bütün hava Ģartlarına karĢı daha güvenli, hızlı ve maliyet açısından daha ucuza taĢıma sağlanır. Ġki baĢlık altında incelenir. Ro-La TaĢımacılık- Ro-Ro TaĢımacılık (MEB, 2009).
3.9.1.1.1 Ro-La (Roll On-Lift Of)
Karayolları taĢımacılığında kullanılan araçların (çekicili,çekicisiz) alçak tabanlı vagonlar üzerinde taĢınmasıdır. TaĢımacılığa katılan araçlar yüklü ve yüksüz olabilir. TaĢınan araçların Ģoförleri araçlarının yanında olabilecekleri gibi baĢka vasıta ile son istasyona giderek araçlarını teslim alabilirler. Bu taĢımacılık sistemi için özel aparatlara ihtiyaç duyulmaz. Ro-La taĢımacılığı yapılan ülkeler arasın da düzenlenen sözleĢmeler gereği sınır kapıları geçiĢlerinde gümrük iĢlemleri daha hızlı ve daha düĢük maliyetler ile yapılır. Ro-La taĢımacılığın fiyatlandırması mevcutta uygulanan yol fiyatlandırmasına kıyasla bilet fiyatları biraz pahalıdır (MEB, 2009).
3.9.1.1.2 Ro-Ro (Roll-On- Roll-Of)
Karayolları taĢımacılığında kullanılan araçların (çekicili,çekicisiz) Denizyolu taĢımacılığın da kullanılan gemilere yüklenerek taĢınan yükün teslimat adresine en
28
yakın limana kadar taĢınmasıdır. TaĢımacılığa katılan araçlar yüklü ve yüksüz olabilir. Ro-La taĢımacılığında kullanılan gemiler araçların kolay çıkıĢ ve iniĢleri yapabilmeleri için özel rampaları bulunmaktadır. TaĢımaya katılacak araçların yoğunluğundan dolayı trafik sorunu yaĢanmaması için yeteri kadar park yerinin hazır bulunması kolaylık sağlayacaktır (MEB, 2009).
3.9.1.1.3 Araç Sırtı TaĢımacılığı (Piggyback)
TaĢınacak olan yüklerin karayollarında kullanılan (çekicili veya çekicisiz) araçlar yapılan taĢımacılığın Demiryolu taĢımacılığı ile uyum içerisinde yapılan taĢıma sistemidir. Yüklü olan karayolu araçları römorkları çekiçlerinden ayrılarak tren vagonu olarak taĢıma iĢlemi yapılabileceği gibi çekicileriyle de taĢınabilmektedir. Çekicileriyle olarak yapılan taĢımalar maliyeti yükseltir. Çekililer de yük ağırlığı olarak hesaplanır ona göre fiyatlandırma yapılır. Bazı ülkeler demiryolu taĢımacılığı için yüksekliği 4 Metre ile sınırlandırmıĢ olup yüksekliği 4 metreyi aĢan taĢımacılığa izin vermemektedir. Bu taĢımacılık türünde çekicileriyle yapılan taĢımacılık yerine çekicisiz römorklar, konteynerler gibi taĢıma üniteleriyle yapılan taĢımalar çıkabilecek sorunlara karĢılık, maliyet açıĢından daha çok tercih edilir. Bu taĢımacılık türünde taĢımayı gerçekleĢtiren araç Ģoförü dinlenmiĢ olacağı gibi araçlar da daha az km yapar, daha az yıpranır (MEB, 2009).
TaĢınacak olan yüklerin hem karayolu taĢımacılığına uygun hem demiryolu taĢımacılığına uygun olarak taĢımacılık yapmak için üretilmiĢ römorklar ile karayolu ve demiryolu taĢımacılığı kullanarak yükleme adresinden teslimat adresine kadar yapılan taĢımacılıktır. TaĢınacak yükler hazırda bekleyen römorklara yüklenir. Yüklenen römorklar karayolu taĢımacılığı kullanılarak Demiryolları taĢımacılığının yapılacağı gara getirilir. Karayolu taĢıma araçlarından römorklar ayrılarak demiryolu taĢımacılığı için hazırda bekleyen trene vagon olarak eklenir taĢıma iĢlemi teslimatın yapılacağı en yakın istasyona kadar devam eder ve gerekiyorsa tekrar karayolu taĢımacılığıyla bağlantılı olarak teslimat yapılır.
29
3.9.1.1.4 Bi-Model TaĢımacılığı (Roadrailer)
TaĢınacak olan yüklerin hem karayolu taĢımacılığına uygun hem demiryolu taĢımacılığına uygun olarak taĢımacılık yapmak için üretilmiĢ römorklar ile karayolu ve demiryolu taĢımacılığı kullanarak yükleme adresinden teslimat adresine kadar yapılan taĢımacılıktır. TaĢınacak yükler hazırda bekleyen römorklara yüklenir. Yüklenen römorklar karayolu taĢımacılığı kullanılarak Demiryolları taĢımacılığının yapılacağı gara getirilir. Karayolu taĢıma araçlarından römorklar ayrılarak demiryolu taĢımacılığı için hazırda bekleyen trene vagon olarak eklenir taĢıma iĢlemi teslimatın yapılacağı en yakın istasyona kadar devam eder ve gerekiyorsa tekrar karayolu taĢımacılığıyla bağlantılı olarak teslimat yapılır (MEB, 2009).