KOBĠ’lerin Sosyo Ekonomik Durumları

KOBİ‟ler; değişen ve gelişen pazar koşullarına uyum kabiliyetleri, esnek üretim özellikleri, bölgeler arasında dengeli büyüme, işsizliğin azalması ve yeni iş alanlarının kurulmasındaki katkıları vb. olumlu özellikleri nedeniyle, ekonomik ve sosyal kalkınmanın temel taşları durumundadırlar (Ergün, 2012: 4).

Ülke ekonomilerine ve kalkınmaya etkileri ile birlikte KOBİ‟ler, aynı zamanda istihdama ve belli yörelerin refah düzeylerine katkıları nedeniyle, ticari ve endüstriyel yapının vazgeçilmezleri olmuştur.

Küçük işletmelerin ekonomik ve sosyal sisteme olan katkıları konusunda değişik görüşlerin varlığına rağmen, araştırmacılar, küçük işletmelerin ekonomik ve sosyal sistemde çok önemli ve vazgeçilmez işlevleri yerine getirdikleri konusunda görüş birliği içerisindedirler. KOBİ'ler ekonomik yapı içindeki vazgeçilmezliği yanında aşağıda belirtilen rollerde büyük önem arz etmektedirler (Ar ve İskender, 2005: 3; Bayülgen ve Kütükoğlu, 2012: 15):

- Teknik değişikliklerle daha az girdiyle daha çok çıktı alabilirler.

- Gelişmiş beşeri ilişkiler ve örgüt iklimine sahiptirler ve ekonomiye dinamizm kazandırırlar

- Kişisel tasarrufların teşvik edilmesine yardımcı olurlar ve küçük birikimler ile aile birikimlerinin doğrudan yatırımlara yansıtılmasında KOBİ‟ler yararlı birçok işlevi yerine getirir.

39 - Üretimdeki boşlukları çeşitli firma birimleri arasında daha hızlı olarak doldurabilmektedirler. Bu nedenle üretim ve sanayileşmeyi bütün yurda yaymada etkili bir araç olarak küçük işletmelerden yararlanılabilir.

- Esnek bir yapı ve kolay uyum sağlama kabiliyetine sahiptirler, yeniliklere daha yatkındırlar. Bu nedenle talep değişikliklerine ve çeşitliliklerine daha kısa sürede, daha kolay şekilde uyum sağlarlar. Böylece yeni fikirlerin ve buluşların kaynağı olup, endüstride gereken esnekliğin sağlanmasına katkıda bulunurlar.

- Büyük ölçekli işletmelerin kullandıkları hammadde, yardımcı malzeme, işletme malzemesi ve yarı mamul gibi girdileri üreterek, onların gelişimini tamamlama ve ekonomide yan sanayi oluştururlar. Böylece büyük işletmeleri rekabetçi ortama çekerek ekonomiye canlılık kazandırırlar.

- Emek yoğun olmaları nedeniyle bölgesel istihdam olanaklarının artırılmasına katkıda bulunarak, küçük şehirlerden büyük şehirlere göçün engellenmesine ve bölgesel kalkınmaya temel oluştururlar.

- Gelir yelpazesi içinde denge unsuru olarak yer alırlar. Bu denge yalnız sosyal yönden değil, ekonomik açıdan da önem taşımaktadır. Sermayenin büyük işletmelerde toplanmasını önleyerek, gelirin toplumda, fonksiyonel ve bölgesel dağılımını olumlu yönde etkilerler.

- Küçük işletmeler daha çabuk karar verme olanaklarına sahip oldukları gibi, daha az yönetim ve genel işletme giderleriyle çalıştıklarından, daha az giderle ve daha hızlı üretim faaliyetinde bulunurlar. Çabuk karar verme ile rekabet fırsatı elde edilmesini sağlarlar ve böylece rekabetin teşvik edilmesine yardımcı olurlar.

- Kişisel inisiyatiflerin ortaya çıkmasında büyük rol oynadıkları gibi, ayrıca istihdam ve eğitimdeki payları da büyüktür. Bu teşebbüsler birçok kalifiye elemanın teknik eğitimlerini aldıkları ilk kuruluş durumundadırlar.

- Küçük işletmeler, sosyal ve ekonomik açıdan kullanılmayan işgücü, hammadde ve finansman kaynaklarının küçük yatırımlarda değerlendirilmesini sağlayarak yaşam düzeyinin yükseltilmesinde etkili olurlar.

40 - İşçi ve işveren ilişkilerinin küçük işletmelerde daha yakın ve olumlu bir ortamda geliştiği görülür. Bu durum, sosyal patlamaların bu kesimde ortaya çıkmasını büyük ölçüde önleyici niteliktedir.

- Savaş ekonomilerinde büyük sanayi işletmelerinin zarar görmesi durumunda, küçük işletmeler üretime devam edip, küçük ölçüde de olsa gereksinimleri karşılamaya devam ederek yararlı bir işlevi yerine getiriler.

KOBİ'lerin ülke ekonomileri içindeki yerinin görülebilmesi açısından aşağıdaki tablo yararlı olacaktır.

Tablo 2.1. AB ve SeçilmiĢ Diğer Bazı Ülkelere ĠliĢkin KOBĠ Bilgileri

Ülke Referans

41 Dünya‟daki KOBİ‟lerin ülke ekonomilerindeki önemi yanında ihracattaki payları önem arz etmekte ve ihracattaki payları ülkemiz için de önemli yer tutmaktadır.

Türkiye‟de 2015 yılında ihracatın, % 55,1‟i, ithalatın ise % 37,7‟si 1-249 çalışanı bulunan girişimler tarafından gerçekleştirildi. İhracatta, 1-9 kişi çalışanı olan mikro ölçekli girişimlerin payı % 17,7 iken, 10-49 kişi çalışanı olan küçük ölçekli girişimlerin payı % 20,3, 50-249 kişi çalışanı olan orta ölçekli girişimlerin payı ise % 17,1 oldu.

Çalışan sayısı 250 ve daha fazla olan büyük ölçekli girişimlerin payı ise % 44,8 olarak gerçekleşti. Girişimin ana faaliyetine göre, KOBİ‟lerin ihracatının % 59,3‟ü ticaret sektöründe, % 36‟sı ise sanayi sektöründe faaliyet gösteren girişimler tarafından yapıldı.

KOBİ‟lerin ekonomik bakımdan önemini gösteren bir diğer önemli veri ise; KOBİ‟lerin ihracatının % 91,5‟ini imalat sanayi ürünlerinin oluşturmasıdır (http://www.tuik.gov.tr).

Bu veriler ışığında KOBİ‟lerin dış ticarette geçmiş yıllardaki (2011-2015) yüzde payları aşağıdaki şekildeki gibi gösterilebilir.

%

Kaynak:www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18521/PdfGetir.do?id=21540/TÜİK, Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri

ġekil 2.1. 2011-2015 Yılları ĠtibariyleKOBĠ'lerin DıĢ Ticaretteki Payı

59,6

42 Şekil 2.1.‟deki verilerden de anlaşılacağı gibi; KOBİ‟lerin ülke ihracatındaki yeri büyük önem arz etmekte, ihracattaki önemi göz önünde olan KOBİ‟ler içerisinde ise imalat sanayi KOBİ‟lerinin payı oldukça yüksektir. Bu durum imalat sanayi KOBİ‟lerinin ekonomi içindeki önemini daha da arttırmaktadır. Ayrıca dış ticaret oranları göz önüne alındığında, ihracatın ithalatı karşılama oranları bakımından da imalat KOBİ‟lerinin önemi göz önünde durmaktadır. Bu bakımdan ekonomiye olan katkısı büyük önem arz eden imalat KOBİ‟lerinin sosyal açıdan da etkileri son yıllarda daha iyi irdelenmekte ve farklı görüşler ortaya çıkmaktadır.

KOSGEB koordinatörlüğünde yenilenen KSEP 2015-2018‟de (KOBİ Stratejik Eylem Planı) 5 stratejik alan ve 15 stratejik hedef belirlenmiştir. Bu stratejik hedefler;

sanayi, hizmet ve ticaret sektörlerindeki KOBİ‟lere yönelik alanlardan oluşmakta ve bu doğrultuda KOBİ‟lerin büyümesi, ihracat kapasitesinin artırılması, finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması gibi hedefler amaçlanmaktadır (KOSGEB, 2016: 6).

KSEP stratejik alanlar arasında; KOBİ‟lerin rekabet güçlerinin artırılması ve büyümelerinin sağlanması, KOBİ‟lerin ihracat kapasitelerinin artırılarak ulaslararasılaşma düzeylerinin yükseltilmesi, finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması ve stratejik hedefler arasında ise; verimlilik düzeylerinin yükseltilmesi, imalat sanayi KOBİ‟lerinin öncelikli olarak desteklenmesi, ihracat yapmak isteyen KOBİ‟lerin uluslararası pazarlara erişimlerinin artırılması, ihracatçı KOBİ‟lerin yeni pazarlara erişimlerini kolaylaştırarak, pazar çeşitliliklerinin artırılması ve pazar payının genişletilmesi ile alternatif finansman kaynaklarından daha fazla faydalanmalarının sağlanması ifadeleri, başta imalat sektörü olmak üzere KOBİ‟lerin ekonomi içindeki önemine işaret etmektedir.