Koçluk Sonucu Oluşan Köklü Değişimler

Koçlara, ‘‘Koçluk sonucu danışanda oluşan köklü değişimler nelerdir? Koçluk becerilerinizin danışanlarınız üzerine nasıl bir etkisi oldu?’’ sorusu yöneltilerek, koçluk seansları sonucunda danışanda oluşan değişimler araştırılmıştır. Koçlar, bireylerin yaşamları boyunca yayılan mutsuzluğunu uzun ve etkili bir zaman dilimi zarfında, çözülebilir kıldığını iddia etmektedir (Eryılmaz, 2014: 55). Koçların verdikleri yanıtlara göre danışanın, ‘‘kendi kararını verme tekniği öğrenmesi, hedeflediği konuda değişim ve gelişim göstermesi, alternatif değer oluşumu ve değer kazanımı, olgunlaşması, otantik benliğine kavuşması ve psikolojik engellerden kurtulması’’ şeklinde kodlanmıştır.

Koçlar, koçluk hizmetinin gayesinin danışanın artık hayatta kendi kararlarını vermesini kolaylaştıracak teknikleri öğrenmesi şeklinde ifade etmiştir:

Örneğin, bazıları ‘‘Kişiye bağlı koçluk yaklaşımını öğretiyoruz zaten bunu öğrenmişse

kalıcı olabilir. Ancak hayatta kesin konuşulamaz’’ şeklinde açıklarken (K4, 36/K), ‘‘Bu iddialı bir cümle olur, biz köklü değişimlerde bulunuyoruz diyemem. Ama gerekli aletleri

144

kazandırmış oluyoruz kendisini de bu konuda nasıl bir davranış belirleyeceğini neleri kullanacağını artık biliyor’’(K1, 36/K) şeklinde ifade etmiştir. Ancak K4, danışanlarının

seans sonrasında tekrar görüşme talebi alabildiğini de, bu konuda ‘‘Eğer gerekli

görüldüğünde tekrar başlansa da bu sağlıklı olmaz sonuçta zaten benimle çalışmış ve tekrar bu konuda sorun yaşadıysa demek ki tam olarak hedefimize ulaşamamışız. Koçunu değiştirmesi lazım. Çünkü danışan geldiğinde hedef belirleyip ilerlerken biz de ayrıca danışanın bu beceriyi kendisinin kazanmasını da hedefleriz. Ancak danışan aynı gözle bakmadığından sanırım istişare etmek ister gibi tek seanslık görüşme talepleri de olabiliyor’’(K4, 36/K) açıklamasında bulunmuştur. Bu konuda Thomas Leonard ‘‘Herkes

bir koçtur, belki profesyonel değil ama motive edicidir’’38 sözü akla gelmektedir. Bu bakımdan koçluğun kişiyi hayatta kendisinin danışmanı olacak biçimde geliştirdiği de söylenebilir. Bu durumda kişinin değerlerinin de değişebildiği görülmektedir.

Genel olarak koçların danışanlarının hedefledikleri doğrultuda gelişim ve değişim göstermelerinde etkili olduğu görülmektedir. Bu konuda verilen örnek arasında şunlar yer alabilir:

‘‘Değişim gördüm. Bir danışanım var, gelişimini gördüm. Ona öykü yazdırıyorum, yazarlık

koçluğu yapıyorum. Bir danışanıma da kariyer koçluğu yaptım. Onda da değişimini gördüm. Yani koçluğun gerçekten de bir faydası var.’’ (K2, 27/K). Benzer şekilde (K3,

31/K)’te ‘‘beceri geliştirme, kişisel gelişim’’ konusunda köklü değişim sağlayabildiğini ifade etmiştir.

Yukarıdaki ifadelere benzer şekilde K5 de danışanlarına yardımcı olduğunu düşünmektedir: ‘‘Koçlukta biz gelen kişiye hayatla ilgili gerekli olacak yetenek ve beceri geliştirmesine

yardımcı oluyoruz. Aslında bir olay üzerinde değişiklik olmuş gibi görünse de dışarıdan aslında kişinin birçok olay karşısındaki duruşu değişmiş oluyor. Daha doğru bir ifadeyle değerler değişiyor ya da gelişiyor. Arka plana atılmış birçok şey var hayatımızda bizim için önemli olan. Ama biz derinlere inmekten kaçınıyoruz. Toplumsal beklentiler, ailevi baskılar ya da başka nedenler. Ya da kendimizi kandırdığımız birçok gerçeklik var.’’ (K5, 38/E).

145

Görüldüğü üzere koçların, kişin hayatta kendi mücadelesini verebileceği beceri kazanımında bulunmalarına yardımcı oldukları söylenebilir.

Değişimin başlayabilmesinde danışmanın etkin koçluğu kadar gelen kişinin nasıl biri olduğunun önemli olduğu belirtilmiştir. Bu konuda (K8, 54/E), ‘‘Danışanların hedeflerine

göre değişmekte, danışanın kendini tanıması ve gerçek isteklerini bilmesiyle ilgilidir.’’

Kişinin değişim yaşayabilmesinde kendisini tanımış olmasının gerektiği söylebilir. Katılımcılar, koçluk hizmeti ile danışanlarının olgunlaştıklarını ifade etmiştir:

‘‘Müşterilerimiz akılla çalışmayı öğrenirler. Yani duygular veya zor durumlar ortaya

çıktığında, bu zorluklarla yüzleşebilmeli. Zorluklarla uğraşmak yerine, duygularıyla çalışmak için, hayatındaki zor durumların üstesinden gelmek için psikolojik araçları vardır. Ayrıca, telefon görüşmeleri veya skype çağrıları yoluyla desteğimiz ve daha sonra direk koçluğumuz da var. Ve bu değişiklikler gerçekten onların olgunlaşmasına/mature yardımcı oldu. Ben, diyorum ki, olgunluk için, bu daha çok kendine öz saygı/self reliant ve kendine güvenme/self confident, yani, bu kendine özgü duygularıdır. Mesela gelenler arasında çoğunlukla değer çatışmaları söz konusu oluyor. Danışanlarıma hedeflerine ulaşmalarını kolaylaştıracak onlara motivasyon olacak başka değerlerin varlığını hatırlatıyorum. Bu değerlerin başında huzur ve mutluluk değerleri geliyor tabiki.’’ (K8,

54/E).

Görüldüğü üzere koçlar, kişinin olgunlaşması, öz saygı ve kendine güven duygusu geliştirebilmesi için gerekli psikolojik araçların kazanımında yardımcı olmaktadır. Ayrıca koçlukla, kişinin karşılaştığı değer çatışmalarında, kişinin sahip olduğu alternatif değerlerin varlığı hatırlatıldığı söylenebilir.

Danışanların psikolojik engellerden kurtulma becerisi kazandığı belirtilmiştir:

‘‘Büyük değişiklikler için kendini farketme, kendilerini duyma yeteneğini sıralayabilirim.

Temel bir değişimi söylemek zor, en büyük başarımız, hayatlarındaki her şeyin daha iyi olması, sanki peçe kaldırılmış gibi görünüyor ve her şeyi yeni bir şekilde görüyorlar. Ve onlar sadece daha mutlu, sadece biliyorlar. Otantik benlik gibi terimlerden kaçmaya çalışıyorum çünkü aşırı derecede kullanılıyorlar ve sevimsiz geliyorlar, fakat insanlar gerçekten otantik benliklerini yaşıyor ve onların izlenimleri ve egolarında nasıl çalıştığına

146

dair bu fikri geri döndüklerinde yeni bir hayat başlıyor. Artık kafeste değilsin’’ (K6, 44/E).

Bu şekilde K6, özgürlüğüne kavuşan insanın ise otantik benliğine kavuştuğunu belirtmektedir.

Görüldüğü üzere danışanlar iş, arkadaş vb. sebeplerle koçluk hizmeti almak için gelseler de asıl köklü değişimin ‘‘kendini farketme, özgürleşme (ego ve korku gibi psikolojik engellerden kurtulma), kendine güven, değerlerin tazelenmesi’’ gibi kişinin kendisinde gerçekleştiği görülmektedir.

Koçlar danışanlarında “kendi kararını verme tekniği öğrenmesi, hedeflediği konuda değişim

ve gelişim göstermesi, olgunlaşması, otantik benliğine kavuşması ve psikolojik engellerden kurtulması” gibi köklü değişimleri gözlemlediklerini belirtmiştir. Danışan bu değişimleri

kısa sürede de uzun sürede de gerçekleştirebilir. Koçların 9’u seansların 12’den (3 aydan) fazla olmasının doğru olmadığını ifade etmiştir. Ancak her danışanın köklü değişim geçirmesinin de mümkün olmadığını ve koçların amacının danışanda değişikliği yapabilecek yeti ve teknik kazandırma olduğunu belirtilmişlerdir.

Koçlar danışanlarının otantik benliğine kavuştuğunu iddia etmiştir. Otantiklik durumu, insan gelişimi, ruh sağlığı, danışma psikolojisi gibi birçok alanda önemli görülmektedir (Lopez ve Rice, 2006; akt. Gül, 2010: 46). Psikoloji alanında teorisyenler her ne kadar otantik benlik ve otantiklik kavramlarını açıklamak konusunda mutabık olamasalarda genel olarak otantiklik “psikodinamik (Horney, 2011; Fromm, 2011; Kohut, 2004; May, 2011;

Winnicott, 1965), gelişimsel yaklaşımlar (Harter, Marold, Whitesell ve Cobbs, 1996), hümanistik (Maslow, 1968; Rogers, 2011), varoluşçu (Perls, Hefferline ve Goodman, 2000; Yalom, 1980) ve pozitif psikoloji (Deci ve Ryan, 2000; Ryan, LaGuardia ve Rawsthome, 2005; Sheldon, Ryan, Rawsthorne ve Ilardi, 1997), sosyal psikoloji (Kernis ve Goldman, 2005; Lopez ve Rice, 2006), klinik psikoloji (Ehlers, Maercker ve Boos, 2000; Joseph ve Linley, 2005)” gibi birçok kuramda önemli bir değişken olarak belirtilmiştir (akt. İlhan ve

Özdemir ve İlhan, 2013: 596; Akbay, 2015: 47).

Bu konuda Türkiye’deki araştırmalarda otantik benlik ile ; “sosyal güvenlik (Satıcı, Uysal

ve Akın, 2013), kendileşme ve ilişkililik (İmamoğlu, Günaydın ve Selçuk, 2011) ve benlik düzenleme odağı ile ilişkisel benliğin ketlenmesine verilen duygusal tepkiler (Gül, 2010)”

147

öğrencisi üzerinde yapılan araştırmaya göre “benlik kurguları, otantiklik ve öznel iyi oluş

arasında doğrudan ve dolaylı ilişkilerin oluğunu” tespit edilmiştir (Özdemir ve İlhan,

2013: 594).

Bu araştırmada da koçluk ile kişilerin maskesinin altında sakladıkları otantik benliği; derin duyguları, değerleri, inançları ve karakterleriyle iletişime geçildiği iddia edilmiştir. Önceki araştırmalara göre bu şekilde kişisel iyi oluş sağlamasının yanı sıra kişinin etrafındaki insanlara karşı da sağlıklı liderlik yapabilmek kabiliyeti kazanmaktadır ((Quick ve

Macik-Frey, 2004:73).

Danışanların koçlara geliş nedenleri ve danışanda oluşan köklü değişimler bağlamında koçların danışanlarının değişim sürecinde üstlendiği roller Şekil 15’te belirtildiği üzere ilk olarak kişilerin mevcut durum içerisindeki manevi ve psikolojik engelerini ortadan kaldırmalarına, ikincil olarak kişilerinin performanslarını harekete geçirmelerini sağlamak ve son olarak danışana değişim sürecinde refakat etmek şeklinde sıralanabilir. Bu süreçte değişimi anlamada, yorumlamada ve ona hazır olmada koçlara ihtiyaç duyulmaktadır (İşlek ve Şarlayan, 2014:51).

Şekil 15: Koçluk Hareket Planı