a. Bulber bulgular: Disfaji, dizatri genellikle birlikte izlenir. Pseudobulber palsi (bilateral
kortikospinal yol tutulumu, supranüklear dizatri ve disfaji, hiperaktif öğürme refleksi, kontrol dışı gülme ve ağlama atakları) de izlenebilir. MS’de konuşma genellikle serebellar dizatri özelliğindedir.
b. Sağırlık: Sık izlenmez, genellikle tek taraflıdır ve geri dönüşümlüdür. Tek başına ya da
eşlik eden vertigo, diplopi ve ataksi gibi semptomlarla birlikte beyin sapına bağlı ataklarla birlikte izlenebilir.
c. Fasiyal kuvetsizlik: Lezyon lokalizasyonuna bağlı olarak üst ya da alt motor nöron
tipinde olabilir. Alt motor nöron tipi kuvetsizlik insidansı %5’ten azdır. Alt motor nöron tipi düzelirken myokimi, aberan inervasyon izlenebilir.
d. Nistagmus: Farklı tipte nistagmus izlenebilir. En sık bakışla tetiklenen simetrik
nistagmus izlenir ve beyin sapı lezyonlarından kaynaklanmaktadır. İnternükleer oftalmopleji de izlenmektedir.
e. Okülomotor bulgular: İnternükleer oftalmopleji, VI. kranyal sinir paralizisi, birbuçuk
sendromu, izole III ya da IV kraniyal sinir paralizileri izlenebilir.
f. Trigeminal sensorial nöropati: MS hastalarının %10’unda izlenebilmektedir. Ağız içi
uyuşma ile kendini gösterir.
g. Vertigo: Hastaların yaklaşık yarısında bulunmaktadır, ataklar halinde izlenir.
h. Optik nörit: Görme yollarının tutuluşunda en sık rastlanan klinik bulgudur. MS’te
başlangıç semptomları arasında sık görülebilen bir belirti olup; bir gözde ani görme kaybı ve ağrı ile birlikte genellikle tek taraflı başlar. Bu durum etkilenen gözde total görme kaybına kadar gidebilir. Tüm optik nöritler MS’e dönüşmeyip ani başlangıçlı optik nörit tanımlayan genç ve erişkinlerin ancak %50’sinde MS gelişmektedir. Optik nörit ile ek semptomların gelişimi arasında uzun zaman aralığının olması iyi prognoza işaret edebilir. Optik sinir lezyonu, sıklıkla retrobulber olarak izlenir, fundoskopik muayene akut dönemde normaldir. Daha sonra optik disk, aksonal kayıp ve gliozis nedeniyle soluklaşır. Bu solukluk optik diskin temporalinde daha belirgindir. Uhtoff fenomeni, sıcak ve egzersizle görme keskinliğinde azalmayı ifade eder. Optik sinirin önceden var olan hasarını veya subklinik demyelinizasyonu yansıtan bu fenomen, optik sinir tutulumunun daha önceki klinik öyküsü olmaksızın meydana gelebilir.
2. Motor semptomlar: MS hastalarında en sık rastlanılan semptom ekstremitelerde
kuvet kaybı-paralizi ya da pleji durumudur. Tipik olarak üst motor nöron tipi kuvvetsizlik izlenir. Nörolojik incelemede spastisite, artmış derin tendon refleksleri ve ekstansör plantar yanıtlar saptanır.
3. Serebellar bulgular: Serebellar tutuluş bulguları olarak daha çok üst ekstremitelerde
gözlenen dismetri, disdiyadokinezi, intansiyonel tremor, hipotoni yanı sıra yürüyüş sırasında gövde ataksisi, nistagmus gözlenebilir. Konuşma patlayıcı karekterdedir. Serebellar bulgular, genellikle piramidal traktus bulgularıyla birliktedir.
4. Mesane, Barsak ve Seksüel Fonksiyon Bozuklukları: Sfinkter bozuklukları daha
çok “urgency” şeklinde artmış detrusör aktivitesi ile birliktedir. Hastalık ilerledikçe üriner inkontinans sıklaşır. Spinal kordun sakral segmentlerinin tutulumu ile idrar kaçırma ve mesanenin tam olmayan boşalması şeklindeki mesane hipoaktivitesi semptomları ortaya çıkar. Konstipasyon da sık olarak görülür. Hastaların yaklaşık %50’sinde tam seksüel inaktivite, %20’sinde hipoaktivite gözlenir.
5. Kognitif bozukluklar: Demans MS’de sık görülen bir bulgu değildir. Hastalığın
ağır seyrettiği bireylerde %5’ten az izlenir. Ancak nörofizyolojik testlerle hastaların %34- 65’inde kognitif bozukluk saptanmıştır.
6. Epilepsi: Hastaların %5’inden azında izlenmektedir.
7. Duyusal yoların tutuluşu: Duyusal etkilenmeye ait yakınmalar, MS başlangıcında
hemen her hastada vardır ve bazen hastalık süresi boyunca ve atak sırasında da sık görülür. Spinotalamik traktus, arka kordon, dorsal kök giriş zonu tutuluşlarında olabilir. Arka kordonla ilgili duyular daha sık tutulmaktadır. En sık görülen duyusal bulgu azalmış vibrasyon duyumudur. Diğer sensorial belirtiler algılama bozuklukları, iğnelenme ve zaman zaman yanmalar şeklinde tanımlanan rahatsızlık hissini (disestezi) içerir ve bunlar objektif bozukluklar olmaksızın günler, haftalar veya aylarca süreklilik gösterebilir. MS tanısından şüphe edilen hastalarda eski duyusal belirtilerin oluşumu mutlaka sorgulanmalıdır.
8. Paroksismal semptomlar: Hastalık süresince tekrarlayıcı olarak ortaya çıkan kısa
motor ve sensoryal fenomenlerdir. Bu semptomlar birkaç dakikadan uzun sürmez. 30-60 saniyeden daha kısa sürede sonlanır. Gün içinde sıkça tekrarlayabilir; Ağrılı tonik spazmlar, episodik dizartri, epizodik ataksi, akinezi, epizodik pruritis, Lhermitte bulgusu, geçici ekstremite kuvvetsizliği, trigeminal nevralji, hemifasiyal spazm, kore-atetoz, myokimi görülebilir.
Tonik spazmlar: Tonik spazmlar herhangi bir motilite veya hiperventilasyon ile başlayan
kısa süreli unilateral sterotipik kasılmalardır. 30-90 saniye sürerler ve vücudun bir tarafının tamamını ya da bir kısmını tutar. Eller, el parmakları, ayaklar ve ayak parmakları psödodistonik bir postür alabilirler.
Lhermitte Bulgusu: Başın eğilmesi sonucu omurga boyunca ekstremitelere yayılan
elektriklenme gibi bir his ortaya çıkabilir. Bu fenomene Lhermitte bulgusu denir varlığında spinal korda ait tutulum araştırılmalıdır; ancak patognomik değildir.
9. Psikiyatrik sendromlar: En sık depresyon olmak üzere öfori, patolojik ağlama-
gülme atakları, kognitif kayıp görülebilir.
10. Yorgunluk: Depresyon ya da kuvvetsizlikle ilişkisi olmaksızın enerjide azalma
hissi olarak tanımlanabilir. Özellikle sıcak artışı ile yorgunluğun artış göstermesi MS yorgunluğu için spesifik olarak saptanmıştır.
11. Ağrı: MS‘de ağrı nadiren de olsa hastalığın rahatsız edici başka bir bulgusudur.
Hastaların %80’inde ağrılı kas spazmlarına, aralıklı veya sürekli ekstremite ağrılarına ya da omurga ağrılarına rastlanır. Primer ağrı genellikle alt ekstremitede olan dizestetik ağrıdır. Ancak trunkal ve üst ekstremite dizestezisi de olabilir. Trigeminal nevraljisi olan genç bir hastada her zaman MS’den şüphelenilmelidir. Farklı tipte baş ağrıları MS ile komorbitide gösterdiği düşünülmektedir. Gerilim tipi baş ağrısı en sık izlenen baş ağrısı tipidir. Ayrıca optik nörite eşlik eden baş ağrısı, tipik migren ile uyumlu ağrılar, hemikraniyal baş ağrısı izlenebilir. Ani başlayan baş ağrılarında medulla spinalis lezyonları, tümörü düşündürecek demiyelinizan lezyona sekonder baş ağrıları da akla gelmelidir.
12. Uyku bozuklukları: Genel populasyona göre MS hastalarında uyku bozuklukları üç
kat fazla izlenmektedir. Ağrı, depresyon, ağrılı gece spazmları, noktüri önemli nedenler arasında yer almaktadır. Uyku bozuklukları sağ insular ve sağ-sol frontal lob lezyonları ile birliktelik göstermektedir.