Daha önce de belirtildiği gibi, TIMSS'de veli anketi sadece 4. sınıf düzeyinde uygulanmıştır. Öğrencinin aile yapısı hakkında doğrudan aileden bilgi toplanmasına olanak sağladığı için bu anketler önemli bir boşluğu doldurmaktadır. Bu ankette yer alan kitap ve okumayla ilgili maddeler, öğrencinin akademik başarısına ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır.
Veli anketindeki maddelerin birinde ilkokula başlamadan önce çocukla birlikte kitap okuma, hikaye anlatma, şarkı söyleme, kelime oyunu oynama, çeşitli şeyleri sayma gibi 16 farklı etkinliğin ne sıklıkla yapıldığı sorulmuştur. Veliler bu 16 maddeye verdikleri cevapların bütününden hareketle çocukla ilgilenme sıklıklarına göre üç gruba (Çok, Orta ve Az) ayrılarak incelenmiştir. Sonuçlar okul öncesi dönemde velileriyle birlikte bu etkinlikleri daha çok yapan çocukların okul dönemindeki akademik başarısının daha yüksek olduğunu göstermektedir.
GRAFIK 3.7
Okul öncesi dönemde öğrenciyle birlikte yapılan etkinliklerin sıklığı ve bu öğrencilerin akademik başarısı 481 451 411 547 529 510 400 450 500 550 Çok Orta Az 483 450 413 542 523 502 400 450 500 550 Çok Orta Az Alt düzey Üst düzey Alt düzey
Alt Düzey Okullarda Üst Düzey Okullarda
Üst düzey %23 %32 %45 %43 %35 %22 4. sınıf matematik 4. sınıf fen
* Pasta grafiklerde matematik ve fen oranları aynı olduğundan ayrım yapılmadan verilmiştir.
Grafik 3.7'de ilk göze çarpan bulgu, okul öncesi dönemde söz konusu etkinlikler bağlamında çok ilgilenilen öğrenci oranının alt düzey okullarda %23 iken üst düzey okullarda %43 olmasıdır. Bununla birlikte, hem alt ve üst düzey okullarda hem de matematik ve fende tutarlı bir şekilde çok ilgi gören çocuklar az ilgi görenlere göre çok daha başarılıdır. Bu iki grup arasındaki başarı farkı üst düzey okullarda 40 puan civarındayken alt düzey okullarda 70 puana ulaşmaktadır. TIMSS 2015 uygulaması matematik puanına göre ülkeler arası sıralamada 36. sırada olan Türkiye'nin ortalaması 70 puan daha fazla olsaydı ilk onda yer alacağı göz önüne alındığında bu farkın büyüklüğü daha doğru yorumlanabilir.
Alt düzey okullardaki 70 puanlık farkın üst düzey okullarda 40 puan civarına kadar düşmesi de üzerinde durulması gereken bir veridir. Öğrenci başarısını artırmada daha etkili okullar, aile, toplum vb. sebeplerden kaynaklanan bazı dezavantajların öğrencinin başarısı üzerindeki olumsuz etkisini bir miktar da olsa azaltabilmektedir.
İlkokula başlamadan önce çocukla birlikte yapılan etkinliklerle ilgili 16 maddeye daha yakından bakıldığında özellikle “kitap okuma” ve “hikaye anlatma” etkinliklerinin öğrenci başarısıyla çok daha fazla ilişkili olduğu göze çarpmaktadır. Bu etkinliklerin ikisinin de sıklıkla yapıldığı ve ikisinin de neredeyse hiç yapılmadığı aileler karşılaştırıldığında, öğrencilerin ortalama başarı farkı 90 puana kadar çıkmaktadır. Sonuçlar matematik ve fende birbirine benzer olduğundan Grafik 3.8'de sadece fen başarısı verilmiştir.
GRAFIK 3.8
Alt ve üst düzey okullarda okul öncesi dönemde kitap okunan ve hikaye anlatılan öğrenci oranları
%34 %56 %10 Neredeyse hiç Bazen Sıklıkla %10 %65 %25 Neredeyse hiç Bazen Sıklıkla %62 %37 %1 Hikaye Hikaye Kitap Sıklıkla Bazen Neredeyse Hiç %5 %44 %51 %54 %42 %4 Neredeyse hiç Bazen Sıklıkla Neredeyse hiç Bazen Sıklıkla %20 %51 %29 Sıklıkla Bazen Neredeyse Hiç Kitap
ALT DÜZEY OKULLARDA ÜST DÜZEY OKULLARDA
Hikaye Hikaye
Yukarıdaki grafikten hareketle birçok alt grup arasında başarı farklılığı incelenebilir. En keskin ayrım çocukluk döneminde hem kitap okunan hem hikaye anlatılan öğrencilerin ortalama başarısı ile ne kitap okunan ne hikaye anlatılan öğrencilerin ortalama başarısının kıyaslandığı Grafik 3.9'da görülmektedir.
GRAFIK 3.9
Alt ve üst düzey okullarda okul öncesi dönemde kitap okunan ve hikaye anlatılan öğrencilerin ortalama fen başarısı
476 559 384 464 Alt düzey Üst düzey Ne Kitap Ne Hikaye Hem Kitap Hem Hikaye
Görüldüğü üzere her iki düzeyde de öğrenci grupları arasındaki ortalama fen başarılarındaki fark 90 puanı aşmaktadır. TIMSS ölçeğinde bu puanın büyüklüğünü yorumlamak için ülke ortalamalarına bakılabilir. Bilindiği üzere TIMSS 2015'e katılan ülkeler arasından Singapur 4. sınıf düzeyinde 590 puanla genel ortalamanın 90 puan üzerinde yer alarak ilk sıraya yerleşmiştir.
Çocuğa kitap okunması ve hikaye anlatılmasının başarıyla ilişkisi bu bağlamda düşünüldüğünde velilerin ne kadar okuduğu, evlerinde kaç kitap olduğu ve eğitim düzeyleri de önem kazanmaktadır. Ankette velilere, bir haftada kitap, magazin, gazete ve işle ilgili dokümanlar dahil olmak üzere okumaya ortalama ne kadar zaman ayırdıkları sorulmuştur. Grafik 3.10'da görüldüğü üzere alt düzey bir okulda okuyan öğrencilerin %53'ünün velisi haftada 1 saatten daha az okuduğunu söylemiştir. Bu oran üst düzey okullardaki öğrenciler için %32'dir. Öğrencilerin matematik başarıları incelendiğinde, velilerinin okuma süresi ile öğrencilerin ortalama başarısı arasında da ilişki olduğu görülmektedir. Genel olarak, velisi haftada 1 saatten az okuyan öğrencilerin ortalama başarısı, bulundukları okul türündeki genel başarı ortalamasının 20 puan altında kalmaktadır. Öğrencilerin fen başarısında da benzer bir tablo karşımıza çıkmaktadır.
GRAFIK 3.10
Alt ve üst düzey okullarda velilerinin bir haftada ortalama okuma süresine göre öğrenci oranları ve ortalama matematik başarıları
Alt Düzey Okullarda
%53 %32 %11 %4 Üst Düzey Okullarda %32 %42 %18 %8 420 460 473 458 510 536 555 524 400 450 500 550
1 saatten az 1 - 5 saat 6 - 10 saat 10 saatten fazla
Okumayla ilgili olarak velilere yöneltilen bir diğer anket maddesinde ise elektronik kitap, magazin, gazete ve çocukların kitapları dışında evde kaç kitap olduğu sorulmuştur. Yukarıdaki bulgulardan hareketle tahmin edileceği üzere, öğrencilerin kayda değer bir kısmının evindeki kitap sayısı 0-10 arasındadır. Alt düzey okullarda %50 olan bu oran, üst düzey okullarda %25 civarındadır (Bkz. Grafik 3.11).
Bununla birlikte üst düzey okullardaki öğrencilerin evlerindeki kitap sayısının önemli ölçüde daha fazla olduğu görülmektedir. Diğer yandan her iki okul türünde de öğrencilerin ortalama başarısının evlerindeki kitap sayısının artmasıyla birlikte düzenli olarak arttığı görülmektedir. O kadar ki, evlerinde 0-10 arası veya 200'den fazla kitap olan öğrencilerin ortalama başarı düzeyleri arasındaki fark alt düzey okullarda 80, üst düzey okullarda 70 puana yakındır.
GRAFIK 3.11
Alt ve üst düzey okullarda evdeki kitap sayısına göre öğrenci oranları ve ortalama matematik başarı düzeyleri
%50 %28 %16 %4 %2 400 500 600 0–10 11–25 26–100 101–200 200'den fazla Yüzde Başarı %25 %27 %29 %11 %9 %0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 0–10 11–25 26–100 101–200 200'den fazla Yüzde Başarı
Alt Düzey Okullarda Üst Düzey Okullarda
Aslında bu bulgular ailelerin hangi sosyo-ekonomik düzeyde olduğu ile ilgilidir. Şu ana kadar tüm bulgular, yüksek sosyo-ekonomik düzeydeki ailelerden gelen öğrencilerin çok daha başarılı olduğunu göstermektedir. Öğrenci başarısını artırmak üzere alınabilecek tedbirler göz önüne alındığında, bu bulgular meselenin çok daha uzun vadeli ve planlı bir şekilde ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Gelir adaletsizliğine dayalı olan sosyo-ekonomik düzeyin eğitim üzerindeki yansımaları ise ancak uzun vadeli bir dönüşüm sonucunda iyileştirilebilir.