Kirletici Kaynaklar

Düzce Ġli‘nin su kirliliği konusunda potansiyeli oldukça yüksektir. Nüfus ve sanayi yoğunluğu (özellikle son teĢvikten sonra), alt yapı yetersizliği, özellikle arıtma tesisi konusundaki büyük yetersizlikler, düzensiz kentleĢme, katı atıkların düzensiz depolanması, hava kirliği, tarımsal gübreleme ve ilaçlama hem yüzey sularında, hem de Düzce ovasındaki zengin yer altı suyu rezervlerinde kirlilik yaratmaktadır.

Köy yerleĢimlerinde oluĢan kirlenme günlük insan faaliyetleri ile atölye düzeyindeki küçük iĢletmelerden kaynaklanmaktadır. Kırsal kesimlerde genel olarak atıksu toplama ve arıtma sistemleri yapımı yaygın değildir. Ġl‘de de Akçakoca Belediyesi ve Düzce Belediyesi dıĢında hiçbir Belediyenin atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Atıksular genellikle sağlıksız ve yetersiz fosseptik sistemleri ile toplanmaktadır. Bu sistemlerin sızıntıları yüzey suları ve akarsular aracılığı ile taban, göl ve deniz sularına ulaĢarak kirlenme meydana getirmektedir. Düzce Merkez ilçedeki biyolojik atık su arıtma tesisi ise 07.07.1993 tarihinde iĢletmeye açılmıĢtır. Kapasitesi 600 m³/saat, buna karĢın günümüzde atık suyun ortalama debisi 800 m3/saattir . Atık su Ģehir Ģebekesinden cazibe ile tesise gelmekte; arıtmadan sonra Mamure köyü yakınında Küçük Melen deresine deĢarj edilmektedir. Arıtma iĢleminden günde 3-5 ton arıtma çamuru, 16000 ton da arıtılmıĢ atık su çıkmaktadır. Özellikle kalıcı konutlar da Ģebekeye bağlandıktan sonra tesis yetersiz hale gelmiĢtir (Düzce ÇDR,

20 2007). Düzce belediyesi atıksu arıtma tesisine ilaveten toplu konutların atıksuları ve

Cumayeri, Çilimli, GümüĢova, KaynaĢlı ve Yığılca ilçelerinin kanalizasyon suları Melen‘e deĢarj edilmektedir.

ġekil 2.6. Endüstriyel alanlar, evsel atık su deĢarjları, katı atık depo alanları

Düzce endüstri yönünden kalkınmıĢ illerin baĢında yer almaktadır. Özellikle ağaç ve tüfek sanayii Türkiye‘ ye hitap etmektedir. Bu arada fındık fabrikalarını de unutmamak gerekir. Bu fabrikalardan Pakmaya, PekintaĢ, Süperlit, AnlaĢ, Kelebek Mobilya, Standart Profil, Ġto Kilit, Delta, Sarsılmaz Tüfek Sanayi, yurt içinde ve yurt dıĢında adını duyurmuĢ ve kendini kabul ettirmiĢ fabrikalardır. Bu fabrikaların yanında daha önce belirttiğimiz ağaç sanayisine ait fabrikalar, süt ürünleri fabrikaları, yem fabrikaları, un fabrikaları, gıda fabrikaları, ilaç ve ambalaj fabrikaları mevcuttur. Bu fabrikaların genellikle yol kenarlarında ve su kaynaklarının yakınında yoğunlaĢmakta olduğu görülmektedir. Bunun en önemli iki sebebi ulaĢım ve atıksuların su kaynaklarına verilmesidir (Öz, 2004). Ġl sınırları içerisinde bulunan irili ufaklı 307 adet sanayi kuruluĢu genellikle kentlerin yakınında tek tek veya gruplar oluĢturmaktadır. 9 adet sanayi kuruluĢunda endüstriyel atıksu arıtma tesisi, 6 adet sanayi kuruluĢunda ise evsel atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır.

21 Katı atık depolama alanları su kaynaklarını kirleten önemli bir diğer kirletici

kaynaktır. Çöp depolama yerleri, dere kenarlarına kurulduğundan yağıĢlı ve sığ yeraltı suyu yataklarına sahip olan Ġl‘de çok büyük kirlenme problemi meydana getirmektedir. Düzce‘de katı atık deponi alanlarının tümü düzensizdir, yer seçimlerinde yönetmelikte öngörülen jeolojik, topografik, hidrolojik ve meteorolojik ölçütler göz önünde bulundurulmamıĢtır. Çoğu yerde de katı atık deponi alanlarının yerleĢim merkezlerine uzaklıkları, olması gereken mesafeden daha kısadır. Çöpler geliĢigüzel dere kenarlarına dökülmekte veya doğal çukurlara dökülerek yakılmaktadır. Havzada 9 adet aktif ve 1 adet aktif olmayan katı atık depo alanı bulunmaktadır (Düzce ÇDR, 2007).

Melen Havzası‘ nda tarım amaçlı arazi kullanımı nedeniyle özellikle gübre kullanımlarına bağlı azot ve fosfor yükleri ile pestisit kullanımına bağlı zehirlilik yükleri havzada önemli kirletici kaynaklar arasında yer almaktadır. Düzce ovasında, 1994- 1995 yıllarında, 15000 ton/ yıl azotlu, 4785 ton/yıl fosforlu, 403 ton/yıl potaslı gübrenin kullanıldığı tespit edilmiĢtir. YağıĢların bol olduğu bölgede fazla miktarda kullanılan gübreler, pestisitler vb. kimyasallar akarsu çevresindeki tarım alanlarından yeraltı ve yüzey sularına karıĢmakta ve taban suyunun yüksek olması nedeniyle yeraltı sularına da karıĢabileceği düĢünülmektedir. Ayrıca havzadaki tarım alanlarının hemen hemen tamamını ifade eden drenaj kanallarının nehir boyunca farklı noktalarından deĢarjı da su kalitesini etkilemektedir. Düzce köylerinde genellikle dere kenarlarına yapılan hayvan barınaklarına rastlanılmaktadır. 2007 itibariyle hayvan varlığı 39.459 sığır, 1703 adet manda ve 8035 adet küçükbaĢ hayvandan oluĢmaktadır. Son yıllarda sayıları oldukça artan kanatlı hayvan yetiĢtirme kümeslerinin atıklarının giderilmesinde düzensizlik egemendir ve bu da çevre sorunlarını artırmaktadır. YağıĢlardan sonra hayvansal atıklar yüzey sularına karıĢabilmektedir (Düzce ÇDR, 2007; ġamandar, 2004; Öz, 2004).

Havza içinden geçen D-100 ve E-80 karayolu hem su kaynakları için hem de tarım alanları için önemli bir kirletici kaynaktır. Motorlu taĢıtlar baĢta egzost gazlarıyla olmak üzere, motor yağının yanması ve lastiklerin asfalt üzerinde sürtünme ve aĢınması ile ortama önemli miktarda ağır metal ve uçucu organik maddeler bırakmaktadırlar. Benzinde vuruntuyu önlemek için petrole kurĢun tetra etil'in

22 katılması, motor yağında ve tekerleklerde kadmiyum (Cd) ve çinko'nun (Zn)

bulunması yukarıda dile getirilen gerçeklerden dolayı kirliliğe yol açmaktadır. Ağır metal kirliliğinden baĢka karayollarında buz çözücü kimyasal maddelerin kullanılması, yol yüzeyinde motorlu araçlardan sızan yakıt ve yağ birikintileri önemli birer kirletici kaynaktır (ġamandar, 2004; Öz, 2004).

Melen Çayı‘nda en yüksek kirlilik düzeyi, Düzce çevresinde toplanan endüstriyel faaliyetlerin hemen mansabında gözlenmektedir. Büyük Melen Havzası‘ndaki ana kirlilik kaynakları sürekli ve kesikli kanalizasyon deĢarjı, kesikli endüstriyel atıksu deĢarjı ve mevsimsel tarımsal faaliyetlerdir. Küçük Melen, Asar, Uğur ve Aksu Dereleri‘ nin Büyük Melen‘ e dökülmesi, Pakmaya Fabrikası atıkları, ayrıca GümüĢova ve Cumayeri ilçelerinden gelen evsel atıksular ile sürekli kirlenmektedir (ÇDP AraĢtırma raporu, 2004; Düzce ÇDR, 2007, ġamandar, 2004; Öz, 2004).

ġekil 2.7. Melen Havzası yerleĢim alanları ve yollar

Asar Suyu, havzada bulunan en kirli yüzey suyudur. Küçük Melen Çayı ile birleĢmeden önce doğu – batı yönünde tüm havzayı geçer. Mevcut sanayi tesislerinin % 80‘i Asar Suyu çevresinde bulunmaktadır. Pek çok sanayi tesisi atık sularını arıtmadan bu dereye deĢarj etmektedir. Birçoğu kesikli proseslerden kaynaklanan kontrol dıĢı deĢarjlar, su kalitesi parametrelerinin çok değiĢken

23 değerlere ulaĢmasına yol açmaktadır. Bununla birlikte yine Düzce‘nin de içinde

bulunduğu pek çok belediye ve köyün evsel atık suları da Asar Suyu‘na deĢarj edilmektedir. D-100 Karayolu üzerinde bulunan sıhhi müesseselerin atıksuları dolaylı yolla Asar Suyu‘ na verilmektedir. Asar Suyu etrafında bulunan kum ocakları da derenin askıda katı madde yükünü artırmaktadır (Düzce ÇDR, 2007; Öz, 2004).

Aksu deresinin etrafında sanayi tesisleri olmadığından dolayı kirlenme olasılığı daha azdır. Kirlilik yükü etrafındaki kırsal yerleĢim yerlerinin atıksularından kaynaklanmaktadır (Öz, 2004).

Uğur Suyu, Düzce Ġli‘nin güneyinde dağlardan beslenmektedir. Düzce Ġlinin içmesuyu ihtiyacının karĢılanması için ham su kaynağı olarak planlanmıĢtır. Bu suyun etrafında sanayi tesisleri olamadığından dolayı kirlenme olasılığı daha azdır. Beyköy Beldesi‘nden ve kırsal yerleĢimlerden evsel nitelikli atık su almaktadır (Öz, 2004; ġamandar, 2004).

Küçük Melen Çayı, Hasanlar Barajı‘ndan önce Yığılca Ġlçesi‘nden evsel nitelikli kirlilik almaktadır. Küçük Melen ve Asar Suyu ova içerisinden geçerken yerleĢimlerin kanalizasyon atıklarının yanında endüstri tesislerinin atık ve artıklarını ya doğrudan ya da DSĠ kanalları aracılığı ile bünyelerine almaktadır. Çiflik Regülâtörü‘nden sonra, kum-çakıl ocakları, beton santralleri, Düzce Belediyesi Asfalt ġantiyesi ve düzensiz (vahĢi) katı atık depolama bölgesinden gelen atık sular Küçük Melen‘in su kalitesini III. ve IV. sınıf su konumuna sokmaktadır. Tabakhane Deresi ile Konuralp Beldesi‘nden gelen evsel ve endüstriyel kaynaklı atık sular da Küçük Melen‘i kirletmektedir (ÇDP AraĢtırma raporu, 2004; Düzce ÇDR, 2007, ġamandar, 2004; Öz, 2004).

Havzada nehir su kalitesine etki edebilecek evsel ve endüstriyel deĢarj noktaları, katı atık depo alanları, drenaj kanalları deĢarj noktaları ġekil 2.6., ġekil 2.7., ġekil 2.8. üzerinde gösterilmektedir.

24

ġekil 2.8. Melen Havzası sulama kanalları

Genel olarak havzadaki yüzey suları evsel, endüstriyel ve tarımsal kirleticilerden aldıkları yükle III. ve IV. sınıf su kalitesindedir. Büyük Melen Nehir sistemi, Ġstanbul‘a su gönderilecek bölgede yapılan incelemede, A ve C grubu parametrelere göre IV. sınıf, B grubu parametrelere göre III. sınıf, C grubu parametrelere göre IV. sınıf, D grubu parametrelere göre II. sınıf olarak belirlenmiĢtir (ġamandar, 2004).

25