• Sonuç bulunamadı

2.2. KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE TURİSTİK

2.2.1. Turistik Tüketici Davranışını Etkileyen Psikolojik Faktörler

2.2.1.5. Kişilik

Kişilik, insanın kendisine özgü biyolojik ve psikolojik özelliklerinin bütünüdür. Kişilik ve dış çevre, karşılıklı etkileşim içinde davranışı etkilemektedir (Mucuk, 1997, 87).

Kişilik, bir bireyi diğer bireylerden farklılaştıran kararlı davranış özelliklerini içermektedir. Bir bireyin kişilik özellikleri çoğunlukla örgütlenmiştir, kalıplaşmıştır ve kararlıdır. Kişilik özellikleri, bireyin gereksinimlerinin karşılamasını ve amaçlarının gerçekleşmesini kolaylaştırmaktadır. Kişilik;

güdülenmeler, algılamalar, öğrenmeler ve duygular gibi birçok etmenin bir bileşimidir. İnsanın soydan gelen fiziksel ve biyolojik özellikleri, yaşadığı dışsal çevrede tam bir kişilik oluşturmak üzere öğrenme deneyimleri ile değişime uğramaktadır. Böylece, kalıtımla öğrenim deneyimleri bir arada kişiliği meydana getirmektedir (Rızaoğlu, 2003b, 59).

Pek çok araştırma sonucunda, kişilik türleri ile ürün, hizmet ve marka tercihleri arasında güçlü bir ilişki olduğu belirlenmiştir (Oluç, 1991a, 12). Kişiler, rekabetçi, saldırgan, bencil, bağımsız, arkadaş yanlısı, girişken ya da çekingen gibi kişilik özellikleri itibariyle sınıflandırılabilmektedirler. Ortak noktalardan hareketle, belirli kişilik özelliklerine sahip bireylerde, belirli tüketici davranışları gözlemlenebilmektedir (Engel and Blackwell, 1982, 217, Aktaran: Kardeş, 1991, 21).

Seyahatin türü ve doğası aslında turistin kişiliğinin bir yansımasıdır. Bir takım kişilik özelliklerinin özellikle tatil turizmini etkilediği kabul edilmektedir. Eğer bir kişi son derece içe dönük bir kişiliğe sahipse, yabancılarla etkileşimin fazla olduğu tatil seçeneklerinde oldukça zor zaman geçirecektir. Yeni şeyleri denemede güçlük çeken bireylerin ise macera ilintili tatillerden kaçınma olasılıkları yüksektir. Turizmle ilgili reklâm ve diğer tutundurma çabalarına bakıldığında, kişilik ve davranış ilişkisini görmek mümkündür. “Meksika’nın egzotik kültürünü yaşamak için iyi bir zaman” mesajı, belirli bir yere belirli tür insanları çeken bir reklâm mesajıdır (Bir, 1999, 11).

Turizmde sistematik kişilik araştırmaları, 1970’lerin başlarında başlamıştır. Stanley Plog 1972 yılında, bu konuda bir ölçek geliştirmiş ve insanların bir merkezin etrafında iki uç arasında yer aldıklarını kabul etmiştir. İnsanların büyük bir çoğunluğu merkeze yakın bölgelerde yer almaktadır. Merkezin bir ucunda “alosentrikler” yer almakta ve bu insanlar kendi başlarına bağımsız olarak seyahat etmekten hoşlanmaktadırlar. Merkezin diğer ucunda ise “psikosentrikler” yer almaktadır ve bu insanlar bir turistik grubun parçası olmaktan hoşlanmaktadırlar. Plog’a göre insanlar, psikosentrikler ve alosentrikler arasında hangi noktada yer alıyorsa buna uygun turistik bölgeyi tercih etmektedir (Şıklar, 1994, 24).

Alosentriklerin ve psikosentriklerin sergiledikleri bazı özellikler Tablo 4’de gösterilmiştir.

Yeni yeni öğrenilmeye başlanan, bilinmeyen turistik yöreler, sayıları az olan alosentrikleri cezp eder. Söz konusu turistik yöre, popüler oldukça ve otantik özellikleri değiştikçe, alosentrikler yeni dokunulmamış yerler arayarak başka yörelere kayarlar (Türkiye’de kayak turizminin Uludağ’dan Kartalkaya ve Palandöken’e kayması Plog’un analizini doğrular niteliktedir. Uludağ’ın popülaritesi arttıkça, alosentrikler kendilerine yeni keşfedilmemiş yerler aramaya başlamışlardır). Bölgeye gelen turist sayısı arttıkça, bölge değişim gösterir ve yabancı yatırımcıların da ilgi gösterdiği bir tatil bölgesi haline dönüşür. Böyle bir durumda, bölgede turistlere sunulan hizmetler ve olanaklar turistin kendi ülkesinde sunulan hizmetlerle hemen hemen aynı nitelikte olduğu için psikosentrikler temel turist tipi haline gelirler. Başlangıçta doğal ve coğrafi özellikleri ile alosentrikleri çeken bir bölge, psikosentriklerin kendilerini anavatanlarındaymış gibi hissetmelerini sağlayan bir bölge haline gelir (Şıklar, 1994, 24–25).

Tablo 4: Alosentriklerin ve Psikosentriklerin Sergiledikleri Bazı Özellikler

Alosentrikler Psikosentrikler • Maceracıdırlar ve tek başlarına seyahat etmeyi severler.

• Daha sık seyahat ederler. • Öz-güvenleri fazladır.

• Değişik araçlarla seyahat ederler. • Tatilde daha fazla para harcarlar.

• Genellikle sosyal aktiviteleri yüksek olan insanlardır. • Yeni bölgeleri keşfetmek ve yeni deneyimler

yaşamaktan hoşlanırlar.

• Yeni ve farklı yerleri diğer insanlardan önce bulmaktan hoşlanırlar.

• Konaklama ve yiyecek konusunda, sunulacak basit olanaklarla tatmin olurlar.

• Turistlerin bol olmadığı alanları tercih ederler. • Başka ülkelerden veya kültürlerden insanlarla

tanışmak ve yaşamaktan hoşlanırlar.

• Paket turlarla seyahat etmekten hoşlanırlar. • Daha az seyahat ederler.

• Öz-güvenleri alosentriklere göre daha azdır. • Bölgeye uçaktan ziyade otomobilleriyle

gitmeyi tercih ederler. • Tatilde daha az para harcarlar. • Sosyal olarak fazla aktif değildirler

• Bilinen, güneşlenme, kum ve sörf gibi faaliyetleri severler.

• Bilinen bir turistik bölgeyi tercih ederler. • Kendi ülkelerindekine benzer konaklama tesisleri, restoranlar, çevre güzellikleri ve mağazaları ararlar.

• Kendileri gibi turistlerle birlikte olmak isterler. • Yabancı bir atmosfer içinde olmaktan

hoşlanmazlar.

• Seyahate çıkmadan önce tüm anlaşmaların yapılmış olmasını arzularlar. Bu nedenle turları tercih ederler.

İnsanları, psikosentrik ve alosentrik olarak iki gruba bölmek gerçek hayatta çok da mümkün değildir. Gerçek yaşamda ne salt psikosentrik ne de salt alosentrik tipe rastlanmaktadır. Bütün insanlar bu iki aşırı tip arasında sıralanırlar. Bu nedenle seyahat edenlerin büyük çoğunluğunu midsentrikler oluşturmaktadır (Erdoğan, 1996, 128).

Plog, 1979 ve 1984 yıllarında, seyahat davranışını daha iyi anlamak için modeline enerji/atalet boyutlarını eklemiştir. Bu ekleme ile dört tür turist kişiliği ortaya çıkarmıştır. Bu dört turist kişiliği Tablo 5’de açıklanmıştır:

Tablo 5: Plog’un 1979 ve 1984 Yıllarında, Seyahat Davranışını Daha İyi Anlamak İçin Modeline Eklediği Dört Tür Turist Kişiliği

Yüksek Enerjili Alosentrikler Düşük Enerjili Alosentrikler • Sık seyahat ederler.

• Uçakla gezerler.

• Yeni çekicilikleri ve yerleri tercih ederler. • Daha çok para harcarlar.

• Bir geziye mümkün olduğunca fazla şey sığdırmaya çalışırlar.

• Daha az seyahat ederler.

• Seyahatlerinde yine uçağı tercih ederler. • Arkadaşlarıyla bir deneyimi paylaşmak

ya da okuduklarını yaşamak onlar için önemlidir.

Yüksek Enerjili Psikosentrikler Düşük Enerjili Psikosentrikler • Aktif sayılabilirler.

• Seyahatlerinde otomobili tercih ederler.

• Diğer gruplara oranla daha fazla seyahat tipi araçlara sahiptirler.

• Evde kalmayı ve tanıdık aile çevresinde haz almayı tercih ederler.

Kaynak: Nickerson, 1991, 28–29, Aktaran: Bir, 1999, 13–14

Tüm bu modellerden de anlaşıldığı gibi turistin kişilik özellikleriyle turistik tüketici davranışı arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. Bu sebeple turistik tüketici davranışını etkileyen kişilik özelliklerine dikkat edilmesi, bir turistik işletmenin başarısı açısından son derece önem arz etmektedir.