Kent İçi Ulaşımla Görevli Merkeze Bağlı Örgütler

Kent içi ulaşıma ilişkin yasal ve kurumsal düzenlemelere yönelik çalışmaların yapılması, ulusal standartların ve politikaların geliştirilmesi, büyük ölçekli kent içi ulaşım projelerinin değerlendirilmesi ve denetlenmesi ülke düzeyinde gerçekleştirilmektedir. Bu çerçeve içinde Başbakanlığa bağlı Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Hazine Müsteşarlığı, Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme, Bayındırlık ve İskan, İçişleri, Maliye ve Çevre Bakanlıkları çeşitli kademelerde kent içi ulaşımla ilgili konularda yetkili olan başlıca kuruluşlardır.

3.2.3.1.1.Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın KHK/655 sayılı Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki kanun hükmünde kararnamesine göre Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının görevleri arasında bulunan ve kentsel lojistik faaliyetlerini ilgilendiren görevleri aşağıdaki gibidir;

110 a) Ulaştırma, denizcilik, haberleşme ve posta iş ve hizmetlerinin geliştirilmesi, kurulması, kurdurulması, işletilmesi ve işlettirilmesi hususlarında, ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde, milli politika, strateji ve hedefleri belirlemek ve uygulamak, gerektiğinde güncellemek.

b) Ulaştırma ve denizcilik iş ve hizmetleriyle ilgili altyapı, şebeke, sistem ve hizmetleri ticari, ekonomik ve sosyal ihtiyaçlara, teknik gelişmelere uygun olarak planlamak, kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek ve geliştirmek.

c) Ulaştırma, denizcilik, haberleşme ve posta iş ve hizmetlerinin ekonomik, seri, elverişli, güvenli, kaliteli, çevreye kötü etkisi en az ve kamu yararını gözetecek tarzda serbest, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında sunulmasını sağlamak.

d) Evrensel hizmet politikalarını ilgili kanunların hükümleri dahilinde ülkenin sosyal, kültürel, ekonomik ve teknolojik şartlarına göre belirlemek, evrensel hizmetin yürütülmesini sağlayacak esasları tespit etmek, uygulanmasını takip etmek ve net maliyetiyle ilgili hesapları onaylamak.

e) Ulaştırma, denizcilik, haberleşme, posta, havacılık ve uzay teknolojileri iş ve hizmetlerinin gerektirdiği uluslararası ilişkileri yürütmek, anlaşmalar yapmak ve bu alanlarda uluslararası mevzuatın gerektirmesi halinde mevzuat uyumunu sağlamak.

Bakanlığın hizmet birimleri ise şunlardır: a) Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü. b) Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü. c) Deniz ve İçsular Düzenleme Genel Müdürlüğü. ç) Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü. d) Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü. e) Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğü. f) Haberleşme Genel Müdürlüğü. g) Havacılık ve Uzay Teknolojileri Genel Müdürlüğü. ğ) Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü. h) Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. ı) Denetim Hizmetleri Başkanlığı. i) Strateji Geliştirme Başkanlığı. j) Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Araştırmaları Merkezi Başkanlığı. k) Hukuk Müşavirliği. l) Döner Sermaye İşletme Dairesi Başkanlığı. m) Personel ve Eğitim Dairesi Başkanlığı. n) Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı. o) Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı. ö) Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği. p) Özel Kalem Müdürlüğü.

Bakanlığın hizmet birimlerinden biri olan Karayolu Düzenleme Genel Müdürlüğü’nün görevlerine örnek vermek gerekirse

111 a) Karayolu ulaştırması faaliyetlerinin ticari, ekonomik, sosyal ihtiyaçlara ve teknik gelişmelere bağlı olarak ekonomik, seri, elverişli, güvenli, kaliteli, çevreye kötü etkisi en az ve kamu yararını gözetecek tarzda serbest, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında yapılmasını ve bu faaliyetlerin diğer ulaştırma türleriyle birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini sağlamak.

b) Karayolu taşımacılığı alanında taşımacı, organizatör, acente, komisyoncu, lojistik işletmecisi, terminal işletmecisi ve benzeri faaliyette bulunanların hizmet esasları, mali yeterlik ve mesleki saygınlık şartlarını belirlemek, bunları yetkilendirmek ve denetlemek.

c) Karayolu taşımacılığı alanında hizmet üretenler ile hizmetten yararlananların hak, yükümlülük ve sorumluluklarını belirlemek.

ç) Karayolu taşımacılığı alanında kamu hizmeti yükümlülüğüne ilişkin usul ve esasları belirlemek.

d) Karayolu taşımacılığı alanında taşımacı, organizatör, acente, komisyoncu, lojistik işletmecisi, terminal işletmecisi ve benzeri faaliyette bulunanlar ile şoförler başta olmak üzere bu işlerde çalışanların mesleki yeterlik şartlarını belirlemek, bununla ilgili eğitim vermek veya verdirmek, sınav yapmak veya yaptırmak ve bunları yetkilendirmek ve denetlemek.

e) Karayolu taşımacılık faaliyetlerinde kullanılan yük ve yolcu terminalleri ile benzeri yapıların asgari niteliklerini belirlemek ve bunları denetlemek.

f) Karayolu taşımacılık faaliyetlerinde kullanılan her türlü taşıtın cins, kapasite, sahiplik, yaş ve benzeri yönden asgari niteliklerini belirlemek.

g) Karayolu araçlarının dönemsel teknik muayenelerine ilişkin usul ve esaslar ile dönemsel teknik muayene yapacakların asgari niteliklerini belirlemek ve bunları yetkilendirmek ve denetlemek.

ğ) Karayolu ulaşımını geliştirmek ve serbest, adil, sürdürülebilir bir rekabet ortamı sağlamak amacıyla sınırlı olmak üzere; kullanımı ücrete tabi olan her çeşit karayolu, köprü ve tünel ücretleri, terminal kullanım ücretleri ile taşımacılık faaliyetlerine ilişkin gerektiğinde taban ve tavan ücret tespit etmek ve uygulamasını denetlemek.

h) Ulaştırmanın çevreye olumsuz etkilerinin giderilmesinde koordinasyonu sağlamak.

112 ı) Karayolu ulaştırma hizmetlerinin gerektirdiği uluslararası ilişkileri yürütmek, anlaşma ve karma komisyon çalışmaları yapmak.

Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında faaliyette bulunanlara/bulunacaklara 2003 yılı başı itibariyle 4.176 adet yetki belgesi düzenlenmişken, 1 Kasım 2012 tarihi itibariyle 487.640 adet yetki belgesi düzenlenmiştir. Bu sayının 436.989’unu yurtiçi eşya taşımacılığı yapacak gerçek ve tüzel kişilere verilen K türü yetki belgeleri oluşturmaktadır. Yetki belgeleri sayesinde sektör mali yeterlilik ve mesleki itibar çerçevesinde kayıt altına alınması, hizmet sunanlar ile hizmetten yararlananların hak ve yükümlülükleri belirlenerek, yasal boşluğa son verilmesi, sektöre girişler kontrol altına alınarak atıl kapasitenin önüne geçilmesi, sektörde çalışanların uzmanlaşması ve bu sayede kurumsallaşma teşvik edilmesi, Vatandaşa sunulan hizmetin kalitesi artırılması amaçlanmaktadır.

Sektör faaliyetlerinin yasal ve teknik kurallara uygun gerçekleştirilmesi sağlamak, karayolu taşımacılık sektöründe haksız rekabetin önüne geçmek, karayollarının ömrü uzatmak, bakım-onarım maliyetleri düşürmek, araç amortisman ve işletme giderlerini düşürmek için 71 adet ağırlık ve boyut kontrol istasyonları kurulmuş ve denetim arttırılmıştır.

81 ilde toplam 193 sabit ve 73 seyyar araç muayene istasyonu kurularak teknik muayene işinin yeterli fiziki altyapı ve yetkin teknik personel eliyle gerçekleştirilmesi, araçların yakıt ve işletme giderlerinden tasarruf edilmesi, yedek parça ve piyasada yapılan onarımların disipline edilmesi, araçların güvenli olması amaçlanmıştır.

Trafik güvenliğini arttırmak, atıl kapasiteyi azaltmak, yakıt tasarrufu sağlamak, gürültü ve egsoz kirliliğini azaltmak ve rekabet şartlarını iyileştirmek için 31 Aralık 2011 tarihine kadar 76.390 adet eski aracın piyasadan çekilmesi işlemi gerçekleştirilmiştir.

Karayolları Genel Müdürlüğü’nün görevleri arasında ise otoyol, devlet ve il yolları ağına giren karayollarına ilişkin planlar yapmak, karayolları yapımını, onarımını, bakımını yapmak, ve yaptırmak, teknik nitelik ve şartları belirlemek, karayollarındaki işaretleme standartlarını tespit etmek ve uygulamak, çevre düzenlemesi ve yol boyu ağaçlandırılması ile peyzaj hizmetlerini yapmak veya yaptırmak, trafik akışının emniyetle ve kolaylıkla sağlanması için gerekli her türlü araziyi, binalı ve binasız taşınmazları, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde

113 kamulaştırmak, satın almak, trampa yapmak, kiralamak ve gerekli hâllerde geçici olarak işgal etmek, tarihi köprülerin bakım ve onarımını yapmak veya yaptırmak bulunmaktadır.

3.2.3.1.2.İçişleri Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü

İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü kentlerde trafik zabıtası vasıtasıyla karayollarında trafik düzenini sağlamak ve denetlemek, yerel yönetimleri ve bunların merkezi yönetim ile olan ilişkilerini düzenlemek, yerel yönetimlerin iş ve işleyişleri ile ilgili çeşitli kanun, tüzük ve yönetmeliklerle ilgili çalışmaları yapmakla görevlidir. Emniyet Genel Müdürlüğü kanalıyla karayollarında trafiği düzenlemek ve kontrol etmek, kayıt ve tescile bağlı taşıtların fenni muayenelerini yaptırmak, şoför ve sürücülere ehliyet vermekle ilgili işlemleri yürütür (Karayolu Trafik kanunu, Madde:5).

3.2.3.1.3.Çevre Bakanlığı

Çevre Bakanlığı hava kirliliği ve gürültü gibi çevre sorunları nedeniyle kentsel lojistik ile ilgilidir. Bakanlığa kirlenmenin mevcut olduğu veya olabileceği kesimleri tespit etmek ve izlemek, bu problemlerin teknik, idari ve finansman bakımından çözümünü sağlayan kaynağın bulunmasıyla ilgili çalışmaları yönetmek veya yönlendirmek görevi verilmiştir. Ayrıca bu Bakanlığa çevreye olumsuz etki yapabilecek her türlü plan ve projenin, fayda ve maliyetleriyle çevresel olguların ortak bir çerçeve içinde değerlendirilmesini gerçekleştirecek çevresel etki değerlendirmesi çalışmasının yapılmasını sağlamak, bu çalışmaları denetlemek ve izlemek konularında yetki ve sorumluluklar verilmiştir (Çevre Kanunu, Madde: 3).

3.2.3.1.4. Devlet Planlama Teşkilatı

Devlet Planlama Teşkilatı’nın kuruluş ve görevleri 540 sayılı KHK’nın 2. maddesi ile düzenlenmiştir. "Ülkenin doğal, beşeri ve iktisadi her türlü kaynak ve olanaklarını tespit ederek sektörel olarak ulusal politikaların ve hedeflerin belirlenmesi, uygulamaların izlenmesi ve kamu kurum ve kuruluşları arasında

114 eşgüdümün sağlanması konularında Hükümete danışmanlık yapmak, Hükümetçe belirlenen amaçlar doğrultusunda kalkınma planları ve yıllık programları hazırlamak, gerekli durumlarda kalkınma planlarının ve yıllık programların uygulanabilmesi için ilgili kurum ve kuruluşların ve mahalli idarelerin kuruluş ve isleyişlerinin iyileştirilmesi konusunda görüs ve tekliflerde bulunmak, kalkınma planları ve yıllık programların uygulamasını izlemek ve koordine etmek, değerlendirmek ve gerektiğinde kalkınma planlarında ve yıllık programlarda usulüne uygun değişiklikler yapmak” DPT’nin görev alanı içinde tanımlanmıştır. Bu kapsamda DPT kentsel lojistik dahil tüm sektörler için makro ölçekli politikaları oluşturmakta, kamu kuruluşlarının yıllık yatırım programlarını hazırlamaktadır. Belediyelerin dış kredi kullanarak yürütmek istedikleri kent içi ulaşım projelerinin değerlendirmesini yaparak yıllık yatırım programına almaktadır (DPT Kuruluş ve Görevleri Hakkında KHK, Madde: 2).

3.2.3.1.5. Maliye Bakanlığı

Maliye Bakanlığı mahalli idare gelirleri ile ilgili düzenlemelerin devlet gelir politikasına uygunluğunu sağlamakla görevlidir. Hazine Müsteşarlığı ülkenin dış borçlanmasından sorumlu kurum olarak belediyelerin dış kredili ulaşım yatırımlarının dış kredi şartlarının değerlendirmesini yapmaktadır. Hazinenin borçlu veya garantör olması yatırım sahibi kurulusun hukuki statüsüne bağlıdır. Belediye projelerinin finansmanında Hazine Müsteşarlığı genellikle borçlu değil garantör olmaktadır (Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK, Madde 9).

Ayrıca yukarıda belirtilen sorumlulukların yanında merkezi yönetim kentiçi ulaşım hizmetlerinde TCDD vasıtasıyla banliyö trenlerini ve Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nin (TDİ) şehir hatları vapurları vasıtasıyla da deniz ulaşımında işletmecilikte de yapmaktadır.