İzmir’in Ticaret Rakamları

Ticaretten türeyen talep olan lojistik faaliyetleri açısından kentsel lojistik faaliyetlerinin yoğunluğunu vurgulamak adına bu bölümde İzmir’in ticari profili, iç ve dış ticaret rakamları üzerinde durulacaktır.

İzmir konumu ile çağlar boyunca ticaret yollarının başlangıç ve bitiş noktasında olmuş, bu nedenle önemli bir ticaret merkezi olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde; İstanbul, Bursa, Manisa, Denizli, Aydın ve Muğla başta olmak üzere diğer illerin hemen hepsi ile ticaret ve sanayi açısından yoğun bağlantılar içindedir. Ulaşım olanakları, Organize Sanayi Bölgeleri, Serbest Bölgeleri, Uluslararası Fuarı ve büyük bir limanın varlığı yanında, Ticaret Odaları, İhracatçı Birlikleri, Sanayi Odası ve Ticaret Borsası gibi meslek kuruluşlarının faaliyet ve gayretlerine bağlı olarak, İzmir’de iç ve dış ticaret gelişmiştir (İZKA, 2013).

İzmir’in ticaret hacmi, Türkiye ticaret hacminin % 7’sini oluşturmaktadır. Ege Bölgesi ihracatının % 93’ü İzmir’den gerçekleşmektedir. Özellikle gıda ürünleri, inşaat malzemeleri, tekstil ürünleri, ağaç ürünleri ve mobilya, kimyevi ürünler, tarım ürünleri ticareti, İzmir ticaretine ivme kazandırmaktadır (DTM, 2011).

2010 yılında illerdeki firmaların ticari satışları esas alındığında İzmir, İstanbul ve Bursa’nın ardından ticari hareketliliği en yüksek üçüncü il konumundadır (DTM, 2011).

İzmir Türkiye’nin önemli bir ihracat kapısıdır. Ulaşım olanakları ve İzmir Limanı’nın varlığı, hem il hem Türkiye üretiminin dışa açılmasına olanak

158 tanımaktadır. Ekonomi Bakanlığı tarafından iller bazında ihracat performanslarının analizini içeren İl İl Dış Ticaret Raporu’na (2011) göre İzmir farklı performans kriterleri açısından Türkiye’de önemli bir yere sahiptir.

İzmir’de 2010 yılı itibarıyla 3.694 olan ihracatçı firma sayısı 2011 yılında 4.023’e, 2012’de ise 4.060’a yükselmiştir. İzmir ilinde, 2012 yılı itibarıyla kişi başına ihracat 2.162 dolar, kişi başına ithalat ise 2.641 dolar iken, Türkiye genelinde kişi başına ihracat 2.017 dolar, kişi başına ithalat ise 3.128 dolar olmuştur (DTM, 2011).

Lojistik faaliyetlerinin önemli bir bölümü ithalat ve ihracat yapan firmalarca yapılmakta veya üçüncü taraf firmalara yaptırılmaktadır. Dolayısıyla bir ildeki ithalat ve ihracat işlemleri aynı zamanda o ildeki kentlere ilişkin lojistik iş potansiyeli hakkında fikir vermektedir.

2002-2012 döneminde İzmir’de dış ticaret hacmi 2,8 kat artış gösterirken, Ege Bölgesi dış ticaret hacmi 3,8 kat, Türkiye geneli dış ticaret hacmi ise 3,4 kat artış göstermiştir. 2002 yılında 489 milyon dolar fazla veren İzmir iline ait dış ticaret dengesi, 2004’ten itibaren açık vermeye başlamış ve bu açık 2011 yılında 2,5 milyar dolar ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında İzmir’de dış ticaret açığı düşüş göstererek 1,9 milyar dolar olmuştur (Tablo 24).

Tablo 24: İzmir, Ege Bölgesi ve Türkiye’de Dış Ticaret Hacmi ve Dış Ticaret Dengesi, 2002-2012, milyon dolar

Yıllar Türkiye Ege Bölgesi İzmir

Dış Ticaret Hacmi Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Hacmi Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Hacmi Dış Ticaret Dengesi 2002 87.613 -15.495 7.109 1.113 5.066 489 2003 116.593 -22.087 9.441 944 6.781 167 2004 160.707 -34.373 12.229 619 8.804 -583 2005 190.251 -43.298 13.791 870 9.632 -341 2006 225.111 -54.041 15.978 1.151 10.908 -10 2007 277.334 -62.791 19.887 842 13.465 -603 2008 333.991 -69.936 23.559 1.022 16.136 -490 2009 243.071 -38.786 18.134 1.153 12.387 -149

159 2010 299.428 -71.661 27.242 -298 15.102 -1.737 2011 375.749 -105.935 33.776 -956 18.693 -2.549 2012 389.098 -83.976 34.323 -165 19.240 -1.914 Kaynak: TÜİK, 2012c 4.2.3.3.1.İhracat

2012 yılı itibariyle Türkiye’nin ihracatı 152,5 milyar dolar, Ege Bölgesi’nin ihracatı 17 milyar dolar ve İzmir’in ihracatı 8,6 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2002-2012 döneminde Türkiye’nin toplam ihracatı 3,2 kat, Ege Bölgesi’nin ihracatı 3,1 kat, İzmir’in ihracatı ise 2,1 kat artmıştır. 2002 yılında, Ege Bölgesi ihracatından % 67,6 oranında ve Türkiye toplam ihracatından % 7,7 oranında pay alan İzmir ili, 2012 yılında bu paylarını, sırasıyla % 50,7 ve % 5,7’ye düşürmüştür (TÜİK, 2012c).

İzmir ilinin ihracatında ana sektörler itibariyle incelendiğinde, en önemli payın imalat sanayi sektörüne ait olduğu görülmektedir. 2005-2011 yılları arasında imalat sanayinin toplam ihracattan aldığı pay % 85-88 arasında değişirken, ikinci sırada yer alan tarım ve ormancılık sektörünün payları ise % 8-12 arasında değişmektedir (TÜİK, 2012c).

İzmir ilinin, son yıllarda yaklaşık olarak 200 ülke ile dış ticaret ilişkisi bulunmaktadır. İzmir ili ihracatının ülkelere göre dağılımına bakıldığında, 2012 yılı itibarıyla en fazla ihracatın % 10,7’lik pay ile Almanya’ya, % 6,2 pay ile İngiltere’ye, % 5,5 pay ile ABD’ye ve % 4,8 pay ile İspanya’ya yapıldığı görülmektedir. İtalya, Fransa, Hollanda, Belçika, Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin ise, diğer önemli ihracat yapılan ülkelerdir. Ege Serbest Bölgesi ve İzmir Serbest Bölgesi’ne yapılan ihracat, İzmir’in toplam ihracatının % 2,6’sını kapsamaktadır (TÜİK, 2012c).

4.2.3.3.2.İthalat

2012 yılı itibariyle Türkiye’nin ithalatı 236,5 Milyar dolar, Ege Bölgesi’nin ithalatı 17,2 Milyar dolar ve İzmir’in ithalatı 10,5 Milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir (TÜİK, 2012c).

160 2002 yılından 2012 yılına, Türkiye’nin toplam ithalatı 3,5 kat, Ege Bölgesi’nin ithalatı 4,6 kat artarken, İzmir’in ithalatı 3,6 kat artış göstermiştir. 2002 yılında, İzmir ili, Ege Bölgesi ithalatından % 76,3 oranında ve Türkiye toplam ithalatından % 4,4 oranında pay almış, 2012 yılında Ege Bölgesi’nden aldığı pay % 61,3’e düşerken, Türkiye toplam ithalatından aldığı pay % 4,5 olmuştur (TÜİK, 2012c).

İhracatta olduğu gibi, İzmir ithalatında da ana sektörler itibarıyla en önemli pay imalat sanayi sektörüne aittir. 2005-2011 yılları itibariyle imalat sanayinin toplam ithalattan aldığı pay, % 81-90 aralığında değişirken, ikinci sırada yer alan tarım ve ormancılık sektörünün payı % 4,8-6 aralığında değişmektedir (TÜİK, 2012c).

İzmir ithalatının ülkelere göre dağılımına bakıldığında, 2012 yılı itibarıyla en fazla ithalatın % 11,3’lik pay ile Rusya’dan, % 10,5 pay ile Almanya’dan, % 8,5 pay ile Çin’den, ve % 5,7 pay ile A.B.D.’den yapıldığı görülmektedir. İtalya, İspanya, Fransa ve Ukrayna ithalat yapılan diğer önemli ülkelerdir. Ege Serbest Bölgesi ve İzmir Serbest Bölgesi’nden yapılan ithalat ise, İzmir’in toplam ithalatının % 1,3 gibi küçük bir bölümünü kapsamaktadır (TÜİK, 2012c).