Kazakistan’da Termal Turizmin Gelişmesinin Ana

Turizm sektöründe rekreasyon faaliyetleri ile yönleri insanın sosyo-ekolojik ve ekonomik verimli çalışması için kapasitenin artırılması ve hastalıkların azaltılmasıyla birlikte çalışma zamanının artması, insanın aktif çalışma hayatının sürecinin uzatılmasından ibarettir. Ayrıca herhangi bir bölgede tatil ve dinlenme tesisinin kurulması bölgedeki istihdama katkı sağlamakta, hizmet sektörünün gelişmesine, gelir ve giderler dengesinin oluşmasına yardımcı olmaktadır, kısacası halkın yaşam standardının yükselmesini sağlamaktadır (Fillipovski, 1997: 6).

Kazakistan’daki tatil yerlerinde, rekreasyon alanlarının hızla gelişmesi amacıyla rekreasyonel kaynakları daha rasyonel ve verimli kullanabilmek için tek bir sistem olarak büyük rekreasyon bölgelerinin oluşturulması gerekir. Bölgesel-rekreasyon sisteminin mineral su kaynaklarının ve orman alanlarının, dağların ve dağ eteklerinin yüksek balneoloji ikliminin potansiyelinin oluşu çok yönlü tıbbi tatil yerlerin gelişmesine yardımcı olmaktadır. Trans-İli Ala dağların alçak ve orta dağlık kesimleri, Kapçagay barajının plajları, İli nehri kıyıları kısa süreli tatilin temel gelişim sebepleridir. Bu nedenle gelecekteki planlamaların sonucunda, termal tedavinin uygulandığı, uzun ve kısa süreli tatillerin yapıldığı termal tesislerin toplam kapasitesinin 230 bin yatak olabilmesi planlanmaktadır (www.visitkazakhstan.kz).

Ural ve Batı Sibirya’nın, aynı zamanda Kazakistan’ın tatil ve tedavi bölgesi olan Kuzey Kazakistan’ın bölgesel-rekreasyon sistemi (Kokşetau ve kısmen Akmola yerleşim bölgelerinin grubu sınırların içinde) insanlar arasında popülerdir. Burada rekreasyon potansiyelinin temelini çam ormanları ve ovaların küçük yapraklı ormanları ve uygun balneoloji iklimi oluşturmaktadır. Kuzey Kazakistan’ın bölgesel-rekreasyon sisteminin temel yönü – tatil ve tedavi ettirme yönüdür. Bölgede balneoloji faktörleri açısından lider rolünü üstlenen Borovoye, akciğer hastalıklarının tedavisi için uygun

şartları oluşturmakta ve büyük ormanlar, tatlı su gölleri ve muhteşem manzarası ile kitlesel tatilin çeşitli türlerini organize etme imkanı sunmaktadır. Buradaki toplam rekreasyon tesislerinin kapasitesi 110 bin yatağa kadar ulaşabilmektedir (www.eco- tourism.kz).

2009-2011 yılları için Akmola ilinde turizm kümesini oluşturma ve geliştirmenin “Master Planını” gerçekleştirme amacıyla, Akmola ili Turizm, Beden Eğitimi ve Spor Yönetimi, turizm alanına yatırım çekmek için çaba göstermektedir. Zerendinsk ilçesinin ‘’Elekti’’ kayak merkezi altyapısını geliştirme, ‘’Sandıktau’’ özürlü çocuklar için dinlenme merkezi projelerini geliştirme, Burabai köyünde ‘’Burabai’’ Devlet Araştırma ve Üretim Şirketi ziyaret-merkezi temelinde bilgi merkezini oluşturma ve Bulandın, Ereimentau, Enbekşilder bölgelerinde turizm sektörü nesnelerini yaratma projeleri desteklenmiştir. 2007-2011 yıllarında Kazakistan turizmini geliştirmeye yönelik, şu anda ilgili kurumlar tarafından uygulanması beklenen Burabai idare bölgesinin kentsel geliştirme planı gelişmektedir (www.visitkazakhstan.kz).

Bu proje çerçevesinde Şuçinsk-Borov tesis alanında 35 turizm, dinlenme ve spor nesnesi, resort ve spa tesisleri, kamp, oteller, spor kompleksleri, golf kulübü inşası planlanmaktadır. Yeni turizm sektörü ve dinlenme nesneleri yapılmaktadır. Şuçinsk- Borov tesis alanında 9 bin kişi kapasiteli yaklaşık 100 sağlık ve spor tesisi, oteller, spa merkezleri, çocuk sağlık kompleksleri vardır. Son 3 yılda 52 kamu tesisi, uluslararası standartlara uygun 4 otel (Ainaköl, Alem plyus, Kökşebel, Arhido motelleri) Burabai köyünde kullanıma açılmıştır.

2009 yılında ‘’Burabai’’ Devlet Araştırma ve Üretim Şirketi ve Korgaljın devlet ormanlığında 2 ziyaret-merkezi açılmış, Burabai köyünde Abılaihan çayırı yeniden yapılandırılmıştır. Kazakistan Turizm ve Spor Bakanlığı tarafından Akmola ili yatırım projeleri onaylanmıştır, bunlar: Arşalı ilçesinde yer alan ‘’Şeber (Usta) sarayı’’ fuar merkezi ile ‘’Şeber auılı (Usta köyü) etnografik kompleksi projesi ve Bulandın ilçesinde (geliştirici Koşimbayev bireysel girişimci) yer alan ‘’Kunbai sulu’’ dinlenme tesisi inşa projesi kredi ve bireysel yatırımlar arama aşamasındadır, Akköl ilçesindeki ‘’Şarjum’’ dinlenme merkezi projesi Akköl şehri çevresinde bölgesel turizm ve tatil merkezini kurma işlerine devam etmektedir. Şarjum dinlenme merkezinin yıllık projesi planlanmıştır. 2009-2011 yıllarında Şarjum dinlenme merkezinin 10 hektarlık bir alan inşasının bitmesi planlanmıştır. Adı geçen nesne aynı zamanda 500 kadar kişiyi kabul edecek kapasitede olacaktır. Kazakistan Cumhurbaşkanının 15 Ocak 2008 tarihli 512

sayılı kararnamesi uygulanmasıyla Şuçinsk-Borov tesis alanında ‘’Burabai’’ özel ekonomik alanı oluşturulmuştur.

‘’Burabai’’ Turizm Merkezini Kurma Projesi

Başlıca amacı, turizmin etkili ve rekabetçi altyapısını oluşturmak ve geliştirmek, elverişli yatırım ortamını oluşturmak, inşaata yatırım çekmek, büyümeyi sağlamak ve sosyal sorunlara çözüm bulmaktır. Katılımcılar: ‘’Tourism Borovoe City’’Ltd operatör şirketidir. Maliyeti 3 milyar ABD dolarıdır. Projenin 2021 yılına kadar, toplam 12 yılda gerçekleşmesi planlanmakta ve proje 7 aşamayı içermektedir (www.visitkazakhstan.kz):

I. aşamada (2008-2011) “Kıyı Su” Spa merkezinin işlevi başlanmıştır. II. aşamada (2011-2013) Yarımadada tatil merkezinin açıldığı söylenmektedir; III. aşamada ise (2013-2016) “Ozernyi” tatil merkezinin açılması planlanmaktadır; IV. ve V. aşamalarda (2016-2019) Golf tesisi ve spor merkezi, “Ormanlı” tatil merkezinin hizmete sunulması düşünülmektedir; VI. ve VII. aşamalarda (2019-2021) Binicilik tatil merkezi ve “Burabai Gölü” tatil merkezinin inşa edilmesi planlanmaktadır.

Projenin genel finansman planı, özel yatırımlardır (%100). Beklenen sonuç ise, yakın ve uzak yurtdışından turist akışını gerçekleştirecek lüks tatil hizmetleri sunmaktır. İç ve termal turizmi geliştirmek; tüm 7 dönemde inşaat aşamasındaki 5500 iş yeri ve mevcut olan 23 650 iş yeri (garantili iş yeri 3000 olacak) ile sağlanmaktadır.

Proje kapsamında “Burabai” bölgesi için toplam 370 hektar yer ayrılmış, çevre üzerindeki etkiyi ölçmek için bir değerlendirme (çevresel değerlendirme) yapılmıştır. Bununla birlikte, Kazakistan Turizm ve Spor Bakanlığı Turizm Sektörü Komitesinin 25 Ağustos 2009 tarihli, 16 sayılı emriyle 11 kişilik bir kadro ile ‘’Burabai’’ özel ekonomik alanı oluşturulmuş ve Kazakistan Hükümetinin 16 Haziran 2009 tarihli 915 sayılı hükmüyle 6 kişilik kadrosu ile ‘’Burabai’’ Vergi Şubesi kurulmuştur. Projeyi yürütmek için Operatör şirketi ile Tourism Borovoe City Ltd şirketi belirlenmiş, Mimarlık ve Kentleşme toplantısında ‘’Tourism Borovoe City’’ Master-Planı yapılmıştır. Buna ek olarak, özel ekonomik alanın sınırlarını net belirlemek amacıyla bölgenin yarısı 5500 metre uzunlukta olan özel koruma ile donatılmıştır. Aynı zamanda, 11.2 km’lik su tesisatı ağı ve uzunluğu 18,75 km olan kanalizasyon yapılmış ve hava pompası istasyonları ve laboratuvarlarının yeniden inşası tamamlanmıştır. Bunların sonucunda Şuçinsk-Borov tesis alanının “Su kütlelerini temizleme’’ projesi (Şuçye, Borovoe, Karasu gölleri) gerçekleşmiştir. Bu bağlamda, Şuçinsk-Borov tesis alanı turizm merkezine giriş otoyolunun inşası yapılmakta ve bu yol ile 4 trafik şeritli 1.

teknik kategorili 9 km’ye uzanan ‘’Şuçinsk-Borov’’ otoyoluna çıkışı planlanmaktadır. Ayrıca,‘’Kazaeroproekt’’devlet şirketi ‘’Kokşetau şehrinde yapay pisti ve havaalanının yeniden yapılanması’’ inşaat belgeleri projesini gerçekleştirmektedir. Bu sayılanlara yanı sıra Şuçinsk şehri, Burabai, Katarköl, Akılbai, Bayanbai köylerinden geçecek olan tesis alanındaki yerli yollarının yeniden yapılanması kararlaştırılmıştır.

‘’Borovoe’’ jeofizik rasathanesinin zemin nesnelerini yıkma işleri tamamlanmış, ayrıca fizibilite yapılmıştır. Akmola ili belediyesinin 26 Mart 2009 tarihli a-4/129 sayılı kararıyla Burabai bölgesinde yer alacak gazino ve oyun makinelerinin alanı belirlenmiştir. Günümüzde “Imperial M”, “Avrasya”, “Avrupa” ve “Diamond” gazinoları faaliyetlerini sürdürmektedir. 3 gazino daha açmak planlanmaktadır. Bölge güzelliğini artırmak, turizm altyapısını genişletmek, Burabai bölgesinde sunulacak hizmetlerin kalitesini artırmak için yatırım projeleri de gerçekleştirilmektedir.

Doğu Kazakistan bölgesel-rekreasyon sistemi; önemli su kaynakları, büyük mineral su rezervleri, iğne yapraklı ormanlarının uygun iklimi ve balneoloji şartları sayesinde rekreasyon tatili potansiyeli taşımakta ve taşıdığı bu özelliklerle ülkedeki en büyük balneoterapi, tatil ve turizm merkezi olabilme ihtimaline sahiptir. Bu bölgesel- rekreasyon sisteminin, rekreasyon tesislerinin kapasitesi yaklaşık 100 bin kişidir (eco- tourism.kz).

Güney yerleşim bölgelerinin sınırları içinde olan Güney Kazakistan bölgesel- rekreasyon sisteminde üç rekreasyon merkezi bulunmaktadır: Şımkent, Jambıl ve Türkistan merkezleri. Termal turizm tesislerinin mineral su kaynakları sayesinde gelişmesinin yanı sıra, burada daha çok orta çağ mimarisi ile kültürel ve tarihi anıtların ziyaretleri üzerine yapılan kültürel turizm önem kazanmaktadır. Bu bölgesel-rekreasyon sisteminin tesislerinin gelecekteki kapasitesinin 235 bin kişi olabileceği tahmin edilmekte ve bu tesislerin daha çok çocukların tedavisinde kullanılması ve tatil amaçlı tesisler olması düşünülmektedir (çocuk termal tesisleri, çocuk kampları, yazlık evleri vs.) (www.veters.kz).

Ural, Kostanay, Petropavlsk (İşım), Pavlodar, Semipalatinsk ve Kızılorda yerleşim bölgelerinin sınırları içinde yerel bölgesel-rekreasyon sistemlerinin gelişmesi için ülkenin imkânları kullanıma sunulmuştur. Bu sistemlerin rekreasyon kaynakları, bölgedeki insanlara uzun ve kısa süreli, yaz veya kış tatilini de sunabilecek kapasiteye

sahiptir. Semipalatinsk, Pavlodar ve Kostanay bölgesel-rekreasyon sisteminin içinde olan, mineral su, çam ormanların iklimi ve balneoloji kaynaklarından yararlanan termal tesisler daha fazla gelişecektir.

Jungar Alatau’nun kuzey yamacındaki dağların orta kesimlerinde ve eteklerinde bulunan Jungar bölgesel-rekreasyon sistemi büyük kaynaklara sahiptir. Şu an Taldıkorgan yerleşim bölgesi insanlara hizmet vermek için kullanılmaktadır, fakat gelecekte burada ulusal önem taşıyan tatil ve tedavi amaçlı bölgenin oluşması söz konusudur (eco-tourism.kz).

Bayanaul ve Karkaralı doğa parkları bazında çok yönlü bölgesel-rekreasyon sistemlerin oluşturulması sayesinde, Ulutau dağlarında ve Jezkazgan bölgesinde bölgesel-rekreasyon sisteminin turizm alanında geliştirilmesi öngörülmektedir.

Çalışma aşamasında sözü edilen Kazakistan’ın geleceğe dönük gelişim planlamaları ve rekreasyon kaynaklarının geliştirilmesi programı tek başına ele alınmamalı, aynı zamanda genel ekonomik durum ile rekreasyon tesislerinin ve diğer sektörlerle olan ilişkilerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Nüfusun tatil talebi ve bu talebin karşılanması ile çevrenin korunması arasındaki dengesizliğin giderilmesi için organizasyon ile yönetim yapısının, aynı zamanda gerekli maddi ve teknik imkanlarının olması söz konusudur.