Kazakistan’ın Güvenlik Sorunları ve Politikaları

Bağımsızlığa kavuştuktan sonra, Kazakistan güvenlik alanında büyük sorunlarla karşılaşmış ve Astana yönetinin bunlara acilen çözümler bulması gerekmiştir. Bu nedenle Kazakistan için güvenlik, devlet politikasının en öncelikli alanlarından biri olmuştur.

Ülke, 10 gibi kısa bir süre içinde tarihi önemi olan bir işi başarmış ve ülke sınırları boyunca uluslararası yasal temele dayanan bir güvenlik, iyi komşuluk ve dostluk politikasının oluşturulması alanında büyük adımlar atmıştır.²⁰⁵ Günümüzde Kazakistan’da milli güvenliğin sağlanmasının esası ve temel parametreleri oluşturulmuştur.

Kazakistan Cumhuriyeti’nin ulusal güvenlik sistemi aşağıdaki belgelere dayanmaktadır:

 1993-2005 yılları arası için düzenlenen Kazakistan Ulusal Güvenlik Stratejisi;

 1999-2005 yılları arası için düzenlenen Kazakistan Ulusal Güvenlik Stratejisi;

 1993 yılında kabul edilen Askeri Doktrin;

 2000 yılında kabul edilen Yeni Askeri Doktrin;

 1998 yılında geçen Ulusal Güvenlik Yasası;

204 “Voyennaya Bezopasnost Kazaxstana”, KazPortal, 21 Nisan 2015, http://www.kazportal.kz/voennaya-bezopasnost-kazahstana/, (25.11.2017).

205 “Voyennaya Bezopasnost., op.cit.,

66

 2014 yılında hazırlanan “Ulusal Güvenlik Hakkında” Yasası ve buna bağlı değişiklik ve eklemeler.

Kazakistan Cumhuriyeti’nin bağımsız bir ülke olarak gelişmesinin başlıca koşulunun ulusal güvenlik olduğunu, ulusal güvenliğin ne anlama geldiğini ve ne tür unsurlar içerdiğini ele alan 26 Haziran 1998 tarihli Ulusal Güvenlik Yasası son derece önemlidir.²⁰⁶ Bu yasaya göre, ulusal güvenlik kavramı, bireylerin ve vatandaşların anayasal haklarını ve Kazakistan toplumunun temel devlet kurumlarının değerlerini korumayı amaçlayan resmi görüş ve önleyici sistemdir.²⁰⁷

Kazakistan Cumhuriyeti’nin ulusal güvenliği dendiğinde, ülkenin ulusal çıkarlarının gerçek ve potansiyel tehditlere karşı korunması durumu anlaşılmaktadır.²⁰⁸

Kazakistan Cumhuriyeti’nin ulusal güvenliğinin sağlanmasının ilkeleri ise aşağıda belirtilmiştir:²⁰⁹

 Ulusal güvenliğin sağlanması için faaliyette bulunurken yasalara uyulması;

 Ulusal güvenlik güçlerinin karşılıklı bilgi ve eylemlerinin kordinasyonu;

 Bütün ulusal güvenlik türlerinin birlik içinde, karşılıklı ilişkili ve dengeli olması;

 Siyasi, ekonomik ve bilgi bazlı önlemlerin öncelikli olması;

 Bireyin, toplumun ve devletin karşılıklı sorumluluğu;

 Ulusal güvenliğin korunması için tüm eylemlerin uygulanması üzerinde kontrol kurulması.

Kazakistan’ın “Ulusal Güvenliği hakkındaki” yasasının 5.maddesinde gösterilen başlıca ulusal güvenlik tehditleri ise şunlardır:²¹⁰

 Hukukun üstünlüğünün ve düzenin zayıflaması;

 Anayasal düzenin şiddetle (güç kullanılarak) değiştirilmesi;

 Ülkenin savunma kabiliyetinin zayıflaması;

206 Aiya Almasovna, “Konseptsiya Natsionalnoy Bezopasnosti RK”, Astana, Ekim 2015.

207 “Kontsepsiya Natsionalnoy Bezopasnosti RK”, 2016, http://uchebnik-online.com/131/2026.html, (27.11.2017).

208 Kontsepsiya Natsionalnoy..., op.cit.,

209 a.yer

210 Kazakistan Cumhurbaşkanı resmi sayfası, http://www.akorda.kz/ru/events/glava-gosudarstva-podpisal-zakon-o-nacionalnoi-bezopasnosti-respubliki-kazahstan, (10.11.2017).

67

 Yabancı devletlerin, özel servislerin ve bireylerin karışacağı istihbarat toplama fasliyetleri, terörist sabotaj eylemleri ve diğer faatiyetleri;

 Devlet organlarının faaliyetlerinin bozulması;

 Her şekli ile siyasi aşırılıkçılık (extremism);

 Sosyo-politik durumun kötüleşmesi;

 Kazakistan Cumhuriyeti mevzuatında öngörülmeyen tarzda paramiliter grupların oluşturulması ve devlete karşı kullanılması;

 Ekolojik durumun keskin bir şekilde bozulması, doğal afetler ve doğal ve/veya yapay elden acil durumlar, salgın hastalıklar ve epizootikler²¹¹;

 Devletin ekonomik güvenliğine zarar vermeye yönelik faaliyetler;

 Demografik durumun/dengelerin bozulması;

 Ülkenin entelektüel potansiyelinin ve eğitim kalitesinin tahrip olması;

 Ülkenin ulusal çıkarlarını korumak için normatif yasal işlemlerin yetersiz olması ya da eksikliği.

1993 Askeri Doktrini’nin icaplarının yerine getirilmesi sonrasında, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in 10 Şubat 2000 tarihli kararı ile Kazakistan Cumhuriyeti’nin yeni askeri doktrini kabul edilmiştir.²¹² Ama bu yeni doktrin de 1993 Askeri Doktrini temel alınarak yapılmıştır; bunların her ikisi de egemen bir devlet kurma safhasında askeri güvenceyi sağlamayı amaçlamaktadır. Yani 2000 askeri doktrini 1993 askeri doktrinin geliştirilmiş şeklidir demek yerinde olacaktır.

Orta vadeli tasarlanmış olan askeri doktrin, klasik olarak tamamen bir savunma niteliği taşımaktadır.²¹³ Kazakistan Cumhuriyeti Anayasası, Kazakistan Cumhuriyeti’nin yasama işlemleri ve diğer tüm normatif yasal düzenlemeleri ve bunların yanında Kazakistan’nın taraf olduğu askeri güvenlik alandaki tüm uluslararası sözleşmeler, askeri doktrinin yasal dayanağını oluşturmaktadırlar.²¹⁴

211 Hayvanlarda yaşanan bulaşıcı hastalıklar. Daha fazla bilgi için bkz. “Epidemii, epizootii, epifitotii”, Gosdoklad (devlet raporu), Rusya, 2011.

212 Aiya Almasovna, op.cit.,

213 Voyennaya Bezopasnost…, op.cit.,

214 a.yer

68

Askeri doktrin, askeri güvenliğin sağlanmasında Kazakistan Cumhuriyeti’nin aşağıdaki temel ilkelerden hareket ettiğini belirtmektedir:²¹⁵

 Egemenliğe saygı, devlet sınırlarının dokunulmazlığı, diğer devletlerin toprak bütünlüğü ve iç işlerine müdahele edilmemesi;

 Karşılıklı yarar esasına dayalı işbirliği ve karşılıklılık anlayışı temelinde olmak üzere tüm ülkeler ile dostluk ilişkileri sürdürülmesi;

 Diğer ülkelerin güvenliğini ve küresel güvenliği tehlikeye atmadan Kazakistan Cumhuriyeti’nin güvenliğinin sağlanması;

 Açıklık temeline dayalı olarak güven arttırıcı önlemlerin güçlendirilmesi;

 Uluslararası anlaşmazlıkların barışçıl yollardan çözümü;

 Silahlı kuvvetlerin uluslararası hukuka ve ulusal mevzuata uygun olarak kullanılması;

 Uluslararası yükümlülüklere uyum gösterilmesi ve Kazakistan Cumhuriyeti’nin taraf olduğu antlaşmaların amaçlarına ulaşılmasında yardım edilmesi;

 Askeri çatışmaların önlenmesine ve barışın desteklenmesine ve sağlanmasına yönelik etkin küresel ve bölgesel güvenlik sisteminin oluşturulmasına katılım sağlanması.

Kazakistan, terörle mücadelede komşu ülkeler ve uluslararası kuruluşlar ile işbirliği yapmakta olup, kendine verilen görevleri de en iyi şekilde yerine getirmeye çalışmaktadır. Örneğin, BM Güvenlik Konseyi’nin kararları uyarınca, ülkede kara paranın aklanması ve terör örgütlerinin finanse edilmemesi için güçlü bir sistem oluşturulmuştur.²¹⁶ Ayrıca Kazakistan, BDT’nin Antiterörist Merkezi (ATC), ŞİÖ’nün Bölgesel Anti-Terörist Yapısı (RATC), KGAÖ gibi bölgesel anti-terörist kuruluşlara da üyedir.

Kazakistan, terörle mücadelede uluslararası işbirliğinin uluslararası hukuk normlarına tam uyacak bir şekilde yapılması gerektiğini ve ayrıca uluslararası terörizmle mücadele konusunda kapsamlı sözleşmelerin kabulü dahil, terörle mücadelede önleme mekanizmalarının daha da geliştirilmesini desteklediğini açıkça belirtmektedir.²¹⁷ Ayrıca

215 Aiya Almasovna, op.cit.,

216 Kontsepsiya Natsionalnoy Bezopasnosti..., op.cit.,

217 a.yer

69

uluslararası terorizm ve aşırılıkçılık ile mücadelede devletlerin her seviyede (küresel, bölgesel ve ikili) işbirliği ve etkileşim içinde olmalarının gereğinin farkında olan Kazakistan hükümeti, bir dizi uluslararası ve devletlerarası anlaşma ve sözleşmeler imzalamıştır. Özellikle de BDT Antiterörist Merkezi, ŞİÖ Bölgesel Anti-Terörist Yapısı ve KGAÖ ile bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine büyük önem verilmektedir. Zaten BDT nezdindeki Antiterörizm Merkezi bizzat Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in girişimiyle kurulmuştur.²¹⁸