4.1. MALİ ANALİZ
4.1.7 Bilançonun Yapısı
4.1.7.2. Kaynakların (Pasifin) İncelenmesi
Bir firmanın borçlar ve sermaye gibi kaynaklarını gösteren bilanço bölümüdür. Firma varlıklarını hangi kaynaklarla ile finanse ettiğini gösteren bölümdür. Genelde bu kaynaklar üçe ayrılır (Aydın, Başar ve Coşkun, 2014: 87).
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Öz Kaynaklar (Öz sermaye)
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Bir yıldan kısa süre içinde ödenmesi gereken borçları ifade eder. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Tekdüzen Hesap Planına göre kendi içinde şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 479):
3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30. MALİ BORÇLAR
32. TİCARİ BORÇLAR 33. DİĞER BORÇLAR 34. ALINAN AVANSLAR
35. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 36. ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 37. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
38.GELECEK AYLARA AIT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 39. DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Mali Borçlar
Firmanın kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar ile kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler ve vadesine bir yıldan daha az bir süre kalan uzun vadeli mali borçların anapara, taksit ve faizlerini kapsar (Yıldırım, 2004: 559). Mali Borçlar Hesabını oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 481):
83 300 Banka Kredileri
301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar
302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-) 303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304 Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri
305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler 306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 308 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-) 309 Diğer Mali Borçlar
300 Banka Kredileri Hesabı: Banka ve diğer finans kurumlarından sağlanan
kısa vadeli kredilere ilişkin tutarları kapsayan hesap kalemidir. Kullanılan kısa vadeli krediler bu hesaba alacak, ödenmeleri durumunda ise hesaba borç kaydedilir.
301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar: Bu hesap, kiracıların finansal
kiralama yapanlara olan ve vadesi 1 yılı geçmeyen olan borçların izlendiği hesaptır (Yardımcıoğlu, 2013:218).
302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-): Finansal
kiralamanın yapıldığı tarihte kiralama işlemlerinden borçlar ile kiralanan varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri arasındaki farkın kiracı firmanın kayıtlarında izlendiği hesaptır (Sevilengül, 2014: 492).
303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri: Uzun vadeli
kredilerin bilanço gününü izleyen 1 yıllık süre içinde ödenecek anapara taksitleri ile ödenme tarihi gelmiş faizlerinin izlendiği hesaptır. Firmanın uzun vadeli borçlarından, bilançonun düzenlenme tarihini izleyen bir yıllık dönemde ödenecek olan taksitleri ve faizleri bu hesaba alacak, ödenmeleri halinde ise borç kaydedilir (Sevilengül, 2014: 492).
304 Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri: Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil anapara borç taksitleri ile tahvillerin tahakkuk edip de henüz ödenmeyen faizlerinin izlendiği hesaptır (Yardımcıoğlu, 2013: 219).
84
305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler: Firmanın kısa vadeli kaynak sağlamak
üzere çıkardığı ve piyasada sattığı finansman bonoları vb. kâğıtlar karşılığında kısa vadeli olarak borçlandığı tutarların izlendiği hesaptır (Sevilengül, 2014: 494).
306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler: Çıkarılmış bonolar ve senetler
kapsamına alınamayan diğer menkul kıymetlerin izlendiği hesaptır (Yardımcıoğlu, 2013: 220). Yukarıda tanımlananlar dışında çıkarılmış diğer menkul kıymetler nominal bedel üzerinden bu hesaba alacak kaydedilir, ilgili hesaplara borç kaydedilir. Ödenmeleri halinde ise borç kaydı yapılır
308 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-): Nominal değerinin altında ihraç
edilen tahvil, bono vs. diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasında oluşan farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesapta izlenir (Sevilengül, 2014: 497).
309 Diğer Mali Borçlar: Yukarıda sayılan hesap kalemlerinin hiçbirinin
kapsamına alınmayan mali borçların izlendiği hesaptır.
Bilanço Düzenlemesinde Mali Borçlar Hesap Grubu İçerisinde Yapılabilecek Muhtemel Aktarma-Arındırma İşlemleri
Mali borçlar hesap grubu ile ilgili yapılabilecek başlıca aktarma-arındırma işlemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (Halk Bankası, 2007: 46-51).
Bilançolarda gösterilen banka kredileri ile firmanın bankalara olan borçlarının gerçek tutarı arasında fark varsa ve söz konusu fark memzuç lehine olarak belirmişse; oluşan memzuç farkı ile dönen varlıklar (stok/alacak vb) finanse ediliyorsa, fark tutarı diğer dönen varlıklara ve dönemine göre kısa –uzun vadeli banka kredilerine ilave edilmelidir. Oluşan memzuç farkı ile duran varlıklar finanse ediliyorsa, fark tutarı tespit ediliyorsa ilgili hesap kalemine (taşıt, bina, demirbaş vs.) tespit edilemiyorsa diğer duran varlıklar hesap kalemine ve dönemine göre kısa – uzun vadeli banka kredilerine ilave edilmelidir.
Kullanılan kredilerin itfa tabloları temin edilebiliyorsa, ödemeleri bir yılı aşan banka kredileri 400 Banka Kredileri hesabına aktarılmalıdır.
85
Dövizli banka kredilerinde kur değerlemesinin yapıldığının ve kur farklarının finansman giderlerine alınıp alınmadığının kontrol edilmesi gereklidir.
Ticari Borçlar
Firmanın, normal ticari faaliyetlerini gerçekleştirmek üzere kredili mal, hammadde, malzeme, alımları nedeniyle sağladığı kısa süreli satıcı kredileri, bu bölümde yer alır (Akgüç, 2014: 82). Ticari Borçlar Hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri aşağıdaki gibidir (Sevilengül, 2014: 500):
320 Satıcılar 321 Borç Senetleri
322 Borç Senetleri Reeskontu (-) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar 329 Diğer Ticari Borçlar
320 Satıcılar: Firmaya kredili mal satan veya hizmet sağlayan kişilere olan
senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Bu hesap, kredi ile (veresiye) alınan mal ya da hizmet bedeli ve satıcının firma adına yaptığı harcamalar ile anlaşma gereğince borca tahakkuk ettirilen faizi nedeniyle alacaklanır. Hesap satın alınan maldan yapılan iadeler, satıcının yaptığı indirimler, ödemeler, verilen bono ve kabul edilen poliçeler nedeniyle de borçlanır (Sevilengül, 2014: 500):
321 Borç Senetleri: Firmanın faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet
alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçlarının izlendiği hesaptır (Yardımcıoğlu, 2013: 221). Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak, ödenmesi halinde borç kaydı yapılır.
322 Borç Senetleri Reeskontu (-): Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf
değeri ile değerlemesini sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç, "64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar" grubundaki "647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabına alacak kaydedilir. Takip eden dönemde hu hesap "65. Diğer Faaliyetlerden
86
Olağan Gider ve Zararlar" grubunun "657. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı’na aktarılarak kapatılır (Yıldırım ve Tek, 2004: 593).
326 Alınan Depozito ve Teminatlar: Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını,
aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesap olup, alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına, geri verilenler veya hesaba sayılanlar ise borcuna kaydedilir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 239).
329 Diğer Ticari Borçlar: Yukarıdaki hesap kalemlerinin hiçbirinin kapsamına
girmeyen ticari borçların izlendiği hesaptır. Bu hesaba, borcun oluşması halinde alacak, ödenmesi halinde borç kaydı yapılır.
Bilanço Düzenlemesinde Ticari Borçlar Hesap Grubu İçerisinde Yapılabilecek Muhtemel Aktarma-Arındırma İşlemleri
Ticari borçlar hesap grubu ile ilgili yapılabilecek aktarma-arındırma işlemleri şu şekilde açıklanabilir (Halkbank, 2007: 52-53):
Senetli ve senetsiz borçlar içerisinde ticari nitelikte olmayan, firmanın faaliyetlerinden kaynaklanmayan borçlar var ise; Diğer Borçlar hesap grubu içinde, Diğer Çeşitli Borçlar kalemine aktarılmalıdır.
Bilanço düzenlendiği tarihten itibaren vadesi 1 yıldan uzun satıcı kredileri satıcılar kaleminde yer alıyorsa, Uzun Vadeli Ticari borçlar içerisine aktarılması gerekir.
Satıcılar hesabı içerisinde ortak, bağlı ortaklık ve iştiraklere borç var ise, vade durumuna göre Kısa/Uzun vadeli Diğer Borçlar hesap grubuna aktarılmalıdır.
Satıcılar hesabında borç bakiyesi veren hesap varsa, sebebinin araştırılması ve işlemler doğru ise, ilgili tutarın 159 Verilen Sipariş Avansları hesabına aktarılması gerekir.
Farklı firmalardan senetli borç ve alacaklar, karşılıklı mahsup edilmiş ise, mahsup edilen tutar, senetli alacaklar ve senetli borçlara ilave edilmelidir (Usta ve Tamuman, 1994: 169)
87
Farklı firmalara ait cari hesap bakiyeleri, bilançoya mahsup edilerek dâhil edildiyse, mahsup edilen tutar ilgili aktif ve satıcılar hesabına ilave edilmelidir (Usta ve Tamuman, 1994: 169).
Alıcılar ve satıcılar hesabında aynı firmadan olan alacaklar ve borçlar karşılıklı olarak mahsup edilmelidir
Bazı firmalar, katılım-fon bankası aracılığı yaptıkları mal alışlarını satıcılar hesabında göstermektedirler. Gerçekte bir kredilendirme olan bu tür işlemlerin tespiti halinde, tutar vade durumuna göre Kısa veya Uzun Vadeli Banka Kredileri hesabına aktarılmalıdır.
Tek Düzen Hesap Planında Alınan Depozito Ve Teminatlar hesabı Ticari Borçlar hesap grubu içerisinde yer almasına karşın, alınan depozito ve teminatlar kredili mal ve hizmet alımından doğan bir kaynak olmadığı için, ilgili hesaptaki konu tutarlar diğer çeşitli borçlar hesabına aktarılmalıdır (Akgüç, 2014: 73).
Diğer Borçlar
Bu hesap grubu; herhangi bir ticari nedene bağlı olmayan ve en çok bir yıl içinde ödenmesi düşünülen borçların kaydedildiği hesapları kapsar. Diğer Borçlar Hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri aşağıdaki gibidir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 240-242):
331 Ortaklara Borçlar 332 İştiraklere Borçlar
333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 335 Personele Borçlar
336 Diğer Çeşitli Borçlar
337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-)
331 Ortaklara Borçlar: Firmanın esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri
dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır. Borcun doğması halinde hesaba alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir (Yardımcıoğlu, 2013: 224).
332 İştiraklere Borçlar: Firmanın esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri
88
hesaba; borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir (Sevilengül, 2014: 519).
333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar: Firmanın; sermaye taahhüdünden borçları
hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır. Bu hesaba, borcun doğması halinde alacak, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir (Yardımcıoğlu, 2013: 226).
335 Personele Borçlar: Firmanın personeline olan çeşitli borçlar bu hesapta
izlenir. Tahakkuk eden personele borçlar bu hesabın alacağına, ödenmesi halinde borcuna kaydedilir (Sevilengül, 2014: 520).
336 Diğer Çeşitli Borçlar: Ticari olmayıp yukarıdaki hesaplardan hiçbirinin
kapsamına girmeyen çeşitli borçların izlendiği hesaptır.
337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) : Bilanço gününde, diğer borçlar
gurubundaki senetli borçların değerlemesini sağlamak amacı ile borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlendiği hesaptır (Ünkaya ve Aslan, 2009:240-242).
Bilanço Düzenlemesinde Diğer Borçlar Hesap Grubu İçerisinde Yapılabilecek Muhtemel Aktarma-Arındırma İşlemleri
Diğer borçlar hesap grubu ile ilgili yapılabilecek başlıca aktarma-arındırma işlemleri (Akgüç, 2008: 180),
Tek sahipli firmalarda, adi ortaklıklarda ve şahıs şirketlerinde (komandit şirketlerde komanditer ortaklara olan borçlar hariç) işletme sahibinin veya ortaklarının işletmeden devamlılık gösteren alacakları, işletmenin gerçek bir borcu gibi düşünülmemeli ve ortaklara borçlar kalemindeki söz konusu tutarlar öz kaynaklara aktarılmalıdır.
Sermaye şirketlerinde eğer şirket kapalı bir aile şirketi niteliliğinde ise, ortakların devamlılık gösteren alacakları yani kısa vadeli ortaklara borçlar uzun vadeli ortaklara borçlar hesabına aktarılmalıdır.
89
Alınan Avanslar
Gerek satış sözleşmeleri dolayısıyla gerekse diğer nedenlerle, firma tarafından üçüncü kişilerden alınan avansların izlendiği hesaptır (Yardımcıoğlu, 2013: 229). Alınan avanslar bir para ödeme yükümlülüğünden daha çok bir mal veya hizmet ödeme yükümlülüğünü temsil eder. Bu hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri (Sevilengül, 2014: 524),
340 Alınan Sipariş Avansları 349 Alınan Diğer Avanslar’dır.
Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Edişleri
Bu hesap grubu, yıllara yaygın taahhüt işleri yapan firmaların üstlendikleri işlerden, gerçekleştirdikleri kısım karşılığında aldıkları hak edişlerin izlendiği hesapları kapsar (Ünkaya ve Aslan, 2009: 243). Bu hesap grubunu oluşturan kalemler aşağıdaki gibidir (Sevilengül, 2014: 525)
350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Edişleri 358 Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme
Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler
Firmanın sorumlu veya mükellef sıfatıyla, ödeyeceği vergi, harç, resim, kesinti, sigorta primi, sendika aidatları, icra taksitleri ve benzeri borçlarının izlendiği hesap grubudur (Ünkaya ve Aslan, 2009: 243-244). Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 529)
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri
368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yük. 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler
90
Borç ve Gider Karşılıkları
Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarının ne olacağı kesin olarak bilinemeyen veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği bilinemeyen kısa vadeli borçlar veya giderler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesap grubu olup, bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici nitelikte değildir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 249). Bu hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 541):
370 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları 371 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı
373 Maliyet Giderleri Karşılığı 379 Diğer Borç Ve Gider Karşılıkları
Bilanço Düzenlemesinde Borç ve Gider Karşılıkları Hesap Grubu İçerisinde Yapılabilecek Muhtemel Aktarma-Arındırma İşlemleri
Borç ve Gider Karşılıkları hesap grubu ile ilgili yapılabilecek başlıca aktarma- arındırma işlemleri (Halk Bankası, 2007: 62-63),
Firmalar genellikle ara dönem bilanço ve gelir tablolarında vergi karşılıklarına yer vermemektedirler. Böyle bir durumda firma için hesaplanan vergi Gelir Tablosunun K. 691 Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlükler Karşılıkları (-) kalemine eklenmeli ve aynı tutar bilançonun Dönem Karı/Zararı Kaleminden çıkarılarak 370 Dönem Karı ve Diğer Yasal Yüküm. Karşılıkları kalemine aktarılmalıdır.
Maliyet gider karşılıklarının, kesinleşen giderler tutarından fazla tahmin edilmiş olan fazlalıklar ilgili maliyet giderleri, aktif ve pasiften arındırılmalıdır. Firmadan ilgili hesabın aktif karşılığı ile ilgili bilgi alınamıyor ise, döner değerler kalemlerinden indirim yapılmalıdır.
Cari yılda ödeme yapılmayacak kıdem tazminatları tutarları, kısa vadeli kıdem tazminatı karşılığı hesabından, Uzun Vadeli Borç ve Gider Karşılıkları hesap grubundaki Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabına aktarılmalıdır.
91
Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları
Bu hesap grubu, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara ait gelirler ile faaliyet dönemine ait olup ödenmesi gelecek aylarda yapılacak olan giderlerden oluşur (Yıldırım ve Tek, 2004: 649). Bu hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri (Sevilengül, 2014: 551),
380 Gelecek Aylara Ait Gelirler 381 Gider Tahakkukları’dır.
Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar bu hesap gurubunda yer alır. Bu hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri (Sevilengül, 2014: 556),
391 Hesaplanan KDV 392 Diğer KDV
393 Merkez ve Şubeler Cari Hesabı 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları
399 Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar’dır.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
Kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve firmanın ilişkide bulunduğu üçüncü kişilerden sağlanan ve vadesi bir yıldan fazla olan firma borçlarını kapsar (Yardımcıoğlu, 2013:256). Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Tekdüzen Hesap Planına göre kendi içinde aşağıdaki gibidir (Sevilengül, 2014: 561):
4. UZUN VADELI YABANCI KAYNAKLAR 40. MALİ BORÇLAR
42. TİCARİ BORÇLAR 43. DİĞER BORÇLAR 44. ALINAN AVANSLAR
92
48.GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 49. DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar grubu kalemlerin altındaki hesap gruplarının niteliği ve hesapların işleyişi kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunun altındaki hesap grupları ile aynıdır. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklarda yapılan aktarma/ arındırma işlemleri uzun vadeli yabancı kaynaklarla ilgili hesap grubu ile aynıdır. Uzun vadeli yabancı kaynak hesaplarındaki borçlardan vadesi bir yılın altına inenler kısa vadeli yabancı kaynaklar gurubundaki hesaplara aktarılır.
Öz kaynaklar
Öz kaynaklar (Öz sermaye); firma sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde firmaya yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıllar karları ve geçmiş yıllar zararları ve dönem net karı veya zararını kapsar (Yardımcıoğlu, 2013:280). Öz kaynaklar Tekdüzen Hesap Planına göre kendi içinde şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 584):
5. ÖZ KAYNAKLAR 50. ÖDENMIŞ SERMAYE 52. SERMAYE YEDEKLERİ 54. KAR YEDEKLERİ 57 GEÇMİŞ YIL KÂRLARI 58. GEÇMİŞ YIL ZARARLARI 59. DÖNEM NET KARI(ZARARI)
Ödenmiş Sermaye
Bu hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 587):
500 Sermaye
93
500 Sermaye
Firmaya tahsis edilen veya firmaların ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir ve kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir. Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş sermaye hesabına borç kaydedilir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 268).
501 Ödenmemiş Sermaye (-)
Firmaya tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır. Taahhüt edilen sermaye tutarı "500. Sermaye Hesabı" na alacak, bu hesaba borç kaydedilir. Ödenen tutarlar bu hesaba alacak, sermaye hesabına borç kaydedilir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 269-270).
Sermaye Yedekleri
Hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları ve yeniden değerleme değer artışları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve firmada bırakılan tutarların izlendiği hesap grubudur (Yardımcıoğlu, 2013: 284). Hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 591):
520 Hisse Senedi İhraç Primleri 521 Hisse Senedi İptal Kârları
522 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları
529 Diğer Sermaye Yedekleri
Kar Yedekleri
Firma kârlarından, gelecekte ortaya çıkması muhtemel riskleri karşılamak veya oto finansman sağlamak amacıyla ayrılan bölümlere yedeklere ya da yedek akçe denir. Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da ortaklıkların yetkili organları tarafından alınan kararlar uyarınca, dağıtılmamış ya da firmada alıkonulmuş kârlar bu hesap grubunda gösterilir (Ünkaya ve Aslan, 2009: 273). Kar Yedekleri hesap grubunu oluşturan hesap kalemleri şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 596):
94 541 Statü Yedekleri
542 Olağanüstü Yedekler 548 Diğer Kar Yedekleri 549 Özel Fonlar
Geçmiş Yıllar Kârları
Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve firma sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır (Yıldırım ve Tek, 2004: 768).
Geçmiş Yıllar Zararları
Geçmiş faaliyet döneminde ortaya çıkan dönem net zararlarının takip edildiği hesaptır.
Dönem Net Karı(Zararı)
Bu hesap grubu firmanın nihai faaliyet sonucunu gösteren hesap kalemlerini şu şekilde sıralanabilir (Sevilengül, 2014: 604):
590 Dönem Net Karı 591 Dönem Net Zararı (-)
Bilanço Düzenlemesinde Öz kaynaklar Hesap Grubu İçerisinde Yapılabilecek Muhtemel Aktarma-Arındırma İşlemleri
Öz kaynaklar hesap grubuna ilişkin yapılabilecek muhtemel aktarma-arındırma işlemlerinden büyük kısmı önceki bölümlerde öz kaynakları ilgilendiren bölümler verildiği için, bir daha verilmemiş olup, genel hatlarıyla aşağıdaki aktarma- arındırma işlemleri yapılabilir.
Şahıs şirketleriyle kapalı aile şirketlerinde ortakların koymuş olduğu sermaye, bazen örtülü bir şekilde Diğer Borçlar arasında ve/veya çıkarılmış finansman bonoları ya da tahviller içinde gösterilmektedir. Çıkarılmış finansman bonoları veya tahviller, kapalı bir şekilde de olsa ortaklara satılmışlarsa, analizde ortakların koymuş olduğu bu tür kaynaklar, örtülü sermaye olarak öz sermaye tutarına aktarılmalıdır (Akgüç, 2006: 93).
95
4.1.8. Gelir Tablosu Kalemlerinin İncelenmesi ve Analize Uygun Şekle