Kayıt yoluyla beyan sistemi, Gümrük Yönetmeliği’nde; eşyanın rejime geçişine ilişkin gümrük işlemlerinin Gümrük İdaresi yerine yükümlünün kendi tesislerinde yerinde gümrükleme yoluyla gerçekleştirilmesi ve Gümrük İdaresince uygun bulunması halinde, beyanın beyanname verilmesi yerine ticari kayıtlara giriş yoluyla yapılması olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle, eşyanın beyan sahibi, eşyaya ilişkin kayıtları sistemine girdiğinde, gümrüğe ayrıca sunmadan eşya serbest dolaşıma girmiş sayılacaktır.
Mevzuattaki yeri
Kayıt yoluyla beyan Gümrük Kanunu’nun 71’inci maddesinde sayılan usuller arasında yer almakta ancak mevzuatta bu usulün kullanılmasına dair bir düzenleme bulunmamaktadır.
Ocak 2022 54
Kayıt yoluyla beyan ile ilgili mevzuatta yer alan bazı önemli maddeler ve açıklamalar şu şekildedir:
Gümrük Kanunu Madde
71-“1. Gümrük İdareleri, usul ve formalitelerin mümkün olduğunca basitleştirilmesi için ve gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere uygun olarak yürütülmesini sağlayacak şekilde, yönetmelikle belirlenen şartlar altında;
(...)
c) Eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına, İzin verebilirler.
(c) bendinin uygulanmasında beyan sahibi eşyayı gümrüğe sunma yükümlülüğünden muaf tutulabilir.
Basitleştirilmiş usulle beyan, ticari veya idari belge yahut kayıt, eşyanın teşhisi için gerekli bilgileri kapsamak zorundadır. Kayıt yoluyla işlem yapılan hallerde kayıt tarihinin yazılması şarttır.
2. Beyan sahibi genel, dönemsel veya özet niteliğinde bir tamamlayıcı beyanda bulunur. Tamamlayıcı beyanın aranmayacağı haller yönetmelikle belirlenir.
3. Tamamlayıcı beyanlar ile 1 inci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerinde sözü edilen beyanlar, ayrılmaz bir bütündür ve basitleştirilmiş işleme ilişkin beyannamelerin tescil tarihinden itibaren hüküm ifade ederler. 1 inci fıkranın (c) bendinde belirtilen hallerde kayıt işlemi, 60 ıncı maddede sözü edilen beyannamenin tescili ile aynı hukuki sonucu doğurur.”
Gümrük Yönetmeliği Madde 140-(...)
“(3) Kanunun 71 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen eşyanın kayıt yoluyla rejime girişi usulünden yetkilendirilmiş yükümlü sertifikasına sahip kişiler yararlandırılabilir.”
“(4) Kanunun 71 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde belirtilen eşyanın kayıt yoluyla rejime girişi usulünden
yararlanılabilmesi, ihracat rejimi hariç olmak üzere, kapsamı ve miktarı Bakanlıkça belirlenecek teminatın verilmesi koşuluna bağlıdır.”
(...)
Madde 150-(...)
“(4) Söz konusu tamamlayıcı beyan serbest dolaşıma giriş beyannamesiyle yapılır. Bu beyannameler ayrıca tescil edilmez. Söz konusu beyannamelerde duruma göre ya daha önce beyanname yerine kullanılan ticari veya idari belgeye ve bu belgenin tesciline ya da ilgili rejime geçişin kayıt yoluyla yapılması durumunda söz konusu kayda ilişkin bilgilerin yer alması gerekir. Gümrük beyannamesi aranmayacak haller ve diğer usul ve esaslar Müsteşarlıkça belirlenir.”
(...)
Güncel mevzuatın yanı sıra hazırlanan yeni Gümrük Kanunu taslağında kayıt yoluyla beyandan daha ayrıntılı ve net bir şekilde bahsedilmiştir. Hazırlanan yeni Gümrük Kanunu Taslağının 136. Maddesinde kayıt yoluyla beyan başlığı altında yöntem hakkında bilgiler verilmiştir.
Kayıt yoluyla beyan usulüne ilişkin temel hükümler mevzuatta yer alsa da bu usulün uygulanmasına imkân veren alt düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenden dolayı fiilen uygulanması açısından pek çok soru işareti taşımaktadır.
Bu soru işaretlerinin giderilmesi için dünyadaki benzeri uygulamalara bakmakta ve işleyişi hakkında fikir sahibi olmakta fayda vardır.
Birleşik Krallık’taki benzeri uygulama
Brexit süreci ve sonrasında Birleşik Krallık, aşamalı olarak gümrük uygulamalarını düzenlemiştir. Bu kapsamda da ilk aşamada Ocak 2021'den 31 Aralık 2021'e kadar, kontrol edilmeyen Avrupa Birliği mallarının ithalatında gümrük beyannamesi yerine “ertelenmiş beyanname” kullanma seçeneğini devreye almıştı. Gümrük beyannamesini tescil ettirmek için prosedürlerini henüz tamamlamamış veya uygulamaya koyamayan firmalar bu yöntemden faydalanmıştır.
Firmalar ayrıca bu yöntemle ileri bir tarihte verecekleri tamamlayıcı beyanname ile vergi ödemelerini yapacaklardır.
Bu yöntemde malların ithalatını gerçekleştirmek için iki ana şart vardır:
1- Gümrük beyannamesi vermek yerine işlemleri kendi kayıtlarına almak,
2- 175 gün içerisinde bir tamamlayıcı beyan vermek.
Firmaların bu yöntemden faydalanmak istemesi halinde gümrük beyannamesi doldurmak yerine işlemleri kendi kayıtlarında tutmaları yeterlidir. Kayıtları tutulan eşyalar serbest dolaşıma girebilirler. Bu noktadan sonra firmaların tek yapması gereken 175 gün içerisinde tamamlayıcı beyannameyi yetkili İdareye sunmaktır.
Bu yöntemi kullanacak firmaların kayıtlarında tutması gereken bilgiler ise şunlardır: Kayıtlara giriş tarihi ve saati, gümrük prosedür kodu, DUCR (Tek taşıma senedi referans numarası), eşya tanımı, miktarı, faturalar, gümrük kıymeti, para birimleri ve değerleme yöntemleri, alıcı ve satıcı bilgileri, mal kodu.
Bu uygulama kapsamında ithalatçı firmalar gerekli izin ve belgeleri alarak belirtilen bilgilerini kendi kayıtlarında tutmakta, 175 gün içerisinde tamamlayıcı beyannameyi teslim etmeleri gerekmektedir. Bu tamamlayıcı beyan, şirketin işlemi yaptığı tarihteki kendi kayıtlarına girdiği eşyaya ilişkin bilgileri içerecek, tamamlayıcı beyan İdare tarafından kabul edildikten sonra, bir sonraki ayın 15’ine kadar şirket vergileri ödeyecektir.
Bu uygulama sayesinde şirketler hem işlem tarihinde gümrük beyannamesi hazırlama zorunluluğundan kurtulmuş olmakta hem de ödemesi gereken vergilerin daha ileri bir tarihte ödenmesi imkanından yararlanmaktadır.
Sonuç
Hali hazırda ülkemizde uygulanmayan kayıt yoluyla beyan modelinin dünyada örneklerinin bulunduğu bilinmektedir. Bu model, uygulanması halinde firmalara pek çok fırsat sunmakta ve uygulayanlara modeli uygulamayan firmalara karşı birçok açıdan fark yaratma imkânı sağlanmaktadır. Bu avantajların başında da zaman ve maliyet kalemleri öne çıkmaktadır.
Mevcut durumda Gümrük Yönetmeliği’nin 140/3’üncü maddesinde bu usulden YYS sahibi firmaların yararlandırılabileceği belirtilmektedir. Ancak YYS
uygulamasını yön veren Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği’nde kayıt yoluyla beyan uygulamasına dair bir ifade bulunmamaktadır. Dolayısıyla son dönemde öne çıkan, yerinde gümrükleme, varış öncesi beyan gibi kayıt yoluyla beyan uygulamasının da hayata geçirilmesi; hem YYS altındaki gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması ve basitleştirilmiş usuller kapsamındaki enstrümanların çeşitlendirilmesi bakımından, hem de Kanun ve Yönetmelikte temel hükümleri bulunan ancak uygulanamayan böyle bir kolaylaştırmanın hayata geçirilmesi anlamında dikkate değer bir adım olacaktır.
Çalışmanın önceki kısımlarında da belirtildiği üzere, özellikle YYS sahibi firmalar sağlamak ve devam ettirmekle yükümlü oldukları kayıt, izlenebilirlik ve arşivleme gereklilikleri açısından bu usulü uygulamaya hazır firmalar olarak öne çıkmaktadır.
Kaynakça:
• GY, Gümrük Yönetmeliği. Resmî Gazete 27369 (7 Ekim 2009). Erişim 29 Aralık 2021.
https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/yonetmelik/7.5.13472.
htm
• GK, Gümrük Kanunu (Kanun No. 4458). Resmî Gazete 23866 (4 Kasım 1999). Erişim 29 Aralık 2021. https://mevzuat.
gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4458&MevzuatTur=1&MevzuatT ertip=5
• “YENİ GÜMRÜK KANUNU TASLAĞI” 2019, <https://
files.igmd.org.tr/doc/dokumanlar/yeni-gumruk-kanunu-taslagi-25.01.2019.pdf>, (29 Aralık 2021)
• “How to delay customs declarations”, <https://assets.
publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/
uploads/attachment_data/file/1041530/How_to_delay_
customs_declarations.pdf>, (29 Aralık 2021)
• “The Border with the European Union” 2021, <https://assets.
publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/
uploads/attachment_data/file/1041528/2021_December_
BordersOPModel.pdf>, (29 Aralık 2021)
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
Ocak 2022
56 Ocak 2022
Vergide Gündem
Batuhan Sakkutün